درس ها و رهنمودهایی برای بانوان مبلّغ
درس ها و رهنمودهایی
برای بانوان مبلّغ
دکتر توفیق یوسف
الواعی
درس ها و نکته هایی
وجود دارند که مردان و زنان دعوتگر و مبلّغ باید به طور یکسان در راستای دعوت به
سوی خدای متعال مدّنظر قرار دهند؛ امّا در حقیقت مورد توجه قرار دادن این نکات
برای بانوان مبلّغ مسلمان ضروری تر می باشد. این نکات عبارتند از:
(۱) ثبات قدم در بحران
و حوادث ناگوار:
بدون شک، مسیر دعوت و
تبلیغ _ بخصوص در عصر حاضر _ همواره آکنده از خطرات و حوادث ناگوار است، و این
طبیعت راه دعوت و تبلیغ است؛ چنانکه خداوند متعال فرموده است:
(کَذَلِکَ یَضْرِبُ
اللَّهُ الْحَقَّ وَالْبَاطِلَ فَأَمَّا الزَّبَدُ فَیَذْهَبُ جُفَاءً وَأَمَّا
مَا یَنْفَعُ النَّاسَ فَیَمْکُثُ فِی الأرْضِ ) رعد/۱۷
« چنین است مثل حقّ و
باطل در کلام خداوند؛ امّا، آن کف های روی آب، به هوا برآیند و از میان روند؛ و
امّا، آن آب هایی که برای مردم سودمند و سودرسان اند، در زمین جای گیرند،.»
حق ناگزیر باید با
مقاومت باطل روبرو گردد. از سوی دیگر، احساسات و عواطف معمولا” بر بانوان
غلبه می کند، و به طور طبیعی ، احساس ترس و نگرانی در دل های آنان راه می یابد؛
بخصوص در این دوران های زورمداری و خفقان. امّا، استعانت جستن از خدای متعال همه ی
این نگرانی ها را از میان می برد و اخلاص در این زمینه بسیار مدد می رساند.
(۲)ارئه ی الگوهای
زنده:
بدون شک، رهبری در دعوت به سوی خدا موضوعیت
بسیاری دارد. اما، نمونه های زنده ای در جوامع مختلف وجود دارند که نسبتشان با دیگر
خوبان و نیکان، نسبت«ابرار»با «صالحین» می باشد. اینان _ در واقع _ از میان
برگزیدگان برگزیده شده اند. این دقیقا” همان خصوصیتی است که باید در مبلغان و
دعوتگران به سوی خدا و به ویژه در چهره های سرشناس در مسیر دعوت الی الله وجود
داشته باشد. شاید همین معنای مورد نظر ما باشد که این آیه ی شریفه از کلام خدای
سبحان آ« را در ارتباط با همسران پیامبر اکرم(ص) بیان می کند:(یَا نِسَاءَ
النَّبِیِّ لَسْتُنَّ کَأَحَدٍ مِنَ النِّسَاءِ إِنِ اتَّقَیْتُنَّ فَلا
تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَیَطْمَعَ الَّذِی فِی قَلْبِهِ مَرَضٌ وَقُلْنَ قَوْلا
مَعْرُوفًا .وَقَرْنَ فِی بُیُوتِکُنَّ وَلا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ
الْجَاهِلِیَّهِ الأولَى وَأَقِمْنَ الصَّلاهَ وآتِینَ الزَّکَاهَ وَأَطِعْنَ
اللَّهَ وَرَسُولَهُ إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ
أَهْلَ الْبَیْتِ وَیُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرًا)احزاب ۳۳-۳۲
«ای همسران پیامبر،
شما از دیگر یکایک زنان برتر و بالاترید،اگر تقوا پیشه کنید؛…و نماز را به پای
دارید، و زکات را چنانکه باید و شاید بپردازید و خداوند و رسول وی را اطاعت کنید؛
که خداوند اراده فرموده است تا هرگونه آلودگی و پلیدی و ناهنجاری را از شما
خانواده دور سازد، و همگی شما را پاک و پاکیزه گرداند.»
الگوی زنده و ماندگار
برای بانوان مبلغ، زنی است که نخست در خانه و خانواده و در کنار همسر رفتاری نمونه
داشته باشد، پیش از آنکه بخواهد بیرون از خانه و برای مردم نمونه باشد.
(۳) برخورداری از دانش
و فرهنگ:
خواهران دعوتگر باید افکار و اندیشه ی خویش را
همواره با درست ترین حقایق و قوی ترین مضامین و برترین دانستنی ها مجهز گردانند؛
زیرا، خرد و اندیشه ی انسان تنها با این ابزار است که نضج می یابد و ورزیده می
شود، و فهم و درک انسان افزایش می یابد، و افق دیدانسان گسترش پیدا می کند، و سطح
دانش و معرفت انسان بالا می رود.
اگر بگوییم قرآن کریم
بحق گنجینه ی این گونه معارف و حقایق است، تعصب کورکورانه به خرج نداده ایم، هیچ
کلامی همتای کلام قرآن نیست، و در این مقام هیچ گفتار و نوشتاری روشن تر و آسان تر
و دست یافتنی تر از قرآن یافت نمی شود، مگر احادیث صحیحی که از رسول خدا(ص) برجای
مانده است.
بنابراین، بر خواهران
دعوتگر واجب است که متون اسلامی را با دقت و تأمل مطالعه کنند، و اصول معارف و
تعالیم را که در خلال متون اسلامی به آنها برمی خورند، استخراج و دسته بندی کنند،
و جایگاه هر یک از اصول تعالیم اسلام را در این نظام آفرینش یا هر اصلی از اصول
اسلام را که به سازماندهی جامعه یا تهذیب و پاکسازی اخلاق یا تحکیم عقیده یا
مددرسانی به عقل مربوط می شود، با شناخت سالم و درست دریابند. آنگاه، دریافت های
خود را در ذهن خویش با ابزار و وسایل مختلف تثبیت نمایند؛ زیرا، فقط روشنگرترین
چراغها و نورانی ترین هدایت ها و رهنمودها می توانند در ذهن انسان ثابت و استوار
بمانند؛ چنانکه قرآن کریم امهات مؤمنین(همسران پیامبر اکرم(ص) را در این ارتباط
این چنین مورد خطاب قرار داده است:
(وَاذْکُرْنَ مَا
یُتْلَى فِی بُیُوتِکُنَّ مِنْ آیَاتِ اللَّهِ وَالْحِکْمَهِ إِنَّ اللَّهَ کَانَ
لَطِیفًا خَبِیرًا) احزاب/۳۴
«و مورد توجه و دقت
قرار دهید، آن آیات الهی و حکمت های قرآنی را که در قالب آیات ، در خانه های شما
تلاوت می شود؛ که خدا پیوسته نکته سنج و ریزبین و آگاه بوده و هست!»
خواهران دعوتگر
لزوما” باید با تاریخ اسلام و جهان، و صحنه های نبرد سیاسی و فعالیت های
عقلانی و راههای سیر و سلوک و مبارزه با نفس نیز آشنایی کافی داشته باشند.
همچنین، باید سطح علمی
خود را تا آنجا که می توانند با بهره گیری از علوم و معارف گوناگون زمان از قبیل
جامعه شناسی و اقتصاد و بهداشت و علوم پایه بالا ببرند، و با مواردی که مردم از
جهات سیاسی و اجتماعی و اخلاقی، در فاصله ی میان گمراهی و هدایت، و رذیلت و فضیلت،
و کج روی و راهیابی نوسان دارند آشنا شوند، و بایستی خودشان را عادت بدهند تا
درباره ی آنچه می بینند و می شنوند و می خوانند، مطابق معیارهای اسلامی حکم صادر
کنند.
خواهران مبلغ همچنین
باید روزنامه ها و مجلات هفتگی و ماهانه و کتابهای ساده و نشریه های علمی و ادبی،
همه را مطالعه کنند؛ همچنان که زنان در زمان رسول خدا(ص) همواره نسبت به دانش
اندوزی و علم آموزی اصرار می ورزیده اند.
(۴)رعایت اعتدال در
آرایش:
خواهران مسلمان باید
در آرایش میانه رو و معتدل باشند؛ و بخصوص، از آرایش هایی که ممکن است کانون
خانواده را از هم بپاشد، و بیرون از خانه مردم را به بیراهه بکشاند، سخت بپرهیزند.
همینطور، نباید همه ی هم و غم زنان مسلمان آرایش خودشان باشد. این بدان معنا نیست
که آرایش کردن زن مسلمان برای افراد خانواده و درون خانه حرام است، البته مشروط به
اینکه از حدود تعالیم اسلامی خارج نشود.
اما شایسته است که همه
ی فکر و ذکر و سرگرمی زن عبارت از آرایش و خودآرایی نباشد. زیرا کارهای دیگری وجود
دارند که زندگی به آنها نیاز دارد و فرد مسلمان باید در جهت انجام آن امور کوشا
باشد.
ابن حجر در کتاب
الاصابه فی معرفه الصحابه از میمونه ی بنت سعد روایت کرده است که گفت: رسول خدا(ص)
فرمودند:
(مثل الرافله فی
الزینه کمثل الظللمه لا نور لها)
«مثل کسی که همیشه در
حال آرایش کردن است مثل آن ظلمت و تاریکی است که هیچ نوری در آن راه ندارد.»
یعنی آرایش تمامی
اشتغال و سرگرمی او شده، و فریفته ی آن گردیده است بدون هیچ کار و هدفی؛ در صورتی
که نور فقط در کار کردن و سودرسانی به مردم و بهره برداری از هدایت ها و روشنگری
ها و نشر و ترویج آنها در میان مردم، و کار کردن در زمینه های مورد رضایت خداست و
بس.
وقتی تمایل شدید به
آرایش کردن در وجود یک زن به وجود بیاید، شهوت مال اندوزی و علاقه ی وافر به
گردآوری مال و ثروت از هر راه ممکن برای دست یافتن هرچه بیشتر به این هدف نیز
تحریک می شود، و آن اموال به دست آمده در راههایی که در آن هیچ منفعتی نیست، صرف
می شود.
چه بسیارند، زنانی که
شهوت گردآوری ثروت و دارایی در وجودشان نیرومند است، اما به پیروزی و موفقیت یا
کارهای برجسته هیچ گونه تمایلی ندارند.
(۵) کوچک نشمردن
کارهای معمولی :
برتری جویی و خودبینی
باید از وجود خواهران دعوتگر کاملا” بدور باشد. هر عملی که در راه خدا انجام
شود هرچند کوچک و معمولی باشد، آن عمل نیک است و برای آن نزد خدا پاداش خواهد بود؛
از این رو، خواهران دعوتگر نباید هیچ عملی را به خاطر کوچک بودن یا معمولی بودن آن
کوچک و بی ارزش بشمارند.
(۶) حقیر نشمردن افراد
گناهکار:
چه کسی می داند؟چه بسا
پس از اندک مدتی، یک فرد گناهکار گرامی ترین فرد مسلمان بشود. پیامبر اکرم(ص)
فرمودند:
(و رب معاند الیوم،
یکون هو بطل الفکره غدا”)
«چه بسا، سرسخت ترین
مردم امروز، قهرمانان اندیشه ی فردا بشوند!»
و نیز، چه راست فرموده
اند رسول خدا(ص) که فرموده اند:
(تجدون الناس معادن
فخیارهم فی الجاهلیه خیارهم فی الاسلام اذا فقهوا، و تجدون خیر الناس فی هذا الشان
اشدهم له کراهیه قبل ان یقع فیه؛ و تجدون شر الناس یوم القیامه عندالله ذالوجهین
یأتی هولاء بوجه، و یأتی هؤلاء بوجه)
«مردم در حقیقت معادنی
کشف و استخراج نشده اند. برترین آنان در جاهلیت، برگزیده ترین آنان در اسلام اند،
اگر آگاه شوند؛ و در حقیقت، بهترین مردم در اسلام سرسخت ترین آنان اند که پیش از
ورود به اسلام، اسلام را خوش نداشتند، در حقیقت،بدترین مردم روز رستاخیز در پیشگاه
خداوند آنان اند که دو چهره دارند؛ با این گروه با یک چهره برخورد می کنند، و با
آن گروه با چهره ی دیگر.»
(۷) همکاری با مردان
در کار دعوت و تبلیغ:
زنان در مسیر دعوت و
تبلیغ همه جا به عنوان عنصری بسیار فعال همراه مردان بوده اند، بخصوص در شرایط
بحرانی رازنگهدار و حلقه های ارتباطی مطمئنی برای دعوتگران بودهاند. این بانوان
مسلمان تعصب و حسادت زنانه را نسبت به یکدیگر کنار می گذاشتند، و برای خدای سبحان
اخلاص به خرج می دادند، چنانکه بانوان صحابی همواره اینگونه عمل می کرده اند؛
خداوند از همگی آنان خشنود باد.
طبرانی به سند خود از
عایشه(رض) روایت کرده است که گفت:وقتی ابوبکر اسلام آورد، خطیبی برخاست و با
فراخوانی که رسول خدا(ص) داده بودند، مردم را به سوی خدا و رسولش دعوت نمود.
مشرکان شوریدند و او را کتک زدند…، مادر ابوبکر نیز پیش از آن اسلام آورده بود.
ابوبکر را در حالی که از شدت شکنجه و ضرب و جرح چیزی متوجه نمی شد، و کاملا”
از هوش رفته بود، به خانه ی مادر بردند. وقتی که به هوش آمد، سراغ رسول خدا(ص) را
گرفت. مادرش به او گفت:نمی دانم! به مادرش گفت: به دنبال ام جمیل بنت خطاب بفرست؛
او محرم اسرار عملیات رسول خداست، مادر ابوبکر نزد ام جمیل رفت. او هیچ چیز به
مادر ابوبکر نگفت، اما با وی همراه شد و نزد ابوبکر آمد، ابوبکر صدیق به ام جمیل
گفت: از بابت مادر من نگران نباش! منظورش این بود که او اسلام آورده است و در پیش
او هیچ گونه نگرانی از افشای اخبار مربوط به رسول خدا(ص) نیست. ام جمیل او را از
کار و بار رسول خدا(ص) با خبر ساخت و برای او بازگفت که ایشان سالم و تندرست در
خانه ی ارقم بن ابی ارقم به سر می برند.
ملاحظه می شود که
بانوان صحابی برای همه ی مراحل دعوت و تبلیغ سازماندهی شده و آموزش دیده بودند؛
خداوند از همگی آنان خشنود باد.
————————————————
منبع:بانوان درعرصه ی
دعوت و تبلیغ
مؤلف: دکتر توفیق یوسف
الواعی
مترجم: نرگس پروازی
ایزدی
انتشارات : نشر احسان
۱۳۸۱
