ابن الصلاح شهرزوری (حدیث‌شناس کُرد)
ابن الصلاح شهرزوری (حدیث‌شناس کُرد)
این دانشمند نابغه نامش عثمان، کُنیه‌اش ابوعمر، نام پدرش عبدالرحمن[۱] ملقب
به صلاح‌الدین و شهرتش تقی‌الدین شهرزوری است و در سال ۵۷۷ در شهر زور متولد گردید
و در محضر پدرش در شهر زور تحصیلاتش را آغاز نمود، و پس از مدتی که پدرش به شهر
حلب منتقل و مدرس مدرسه اسدیه گردید، ابن الصلاح در محضر پدرش فقه را آموخت آنگاه
برای تکمیل معلومات خود راهی شهرهای دور و نزدیک جهان وسیع اسلام گردید از جمله در
موصل از محضر عبدالله بن سمین[۲]، و
نصرالله بن سلامه و محمودبن علی موصلی و عبدالمحسن، و در بغداد از محضر ابواحمد
سکینه و عمربن طبرزد، و در همدان از محضر ابوالفضل و در نیشابور از محضر منصور و
مؤید، و در مرو از محضر ابوالمظفر و در دمشق از محضر قاضی جمال‌الدین و شیخ موفق‌الدین
و شیخ فخرالدین ابن عساکر و در حلب[۳] از
محضر ابومحمد و در حرّان از محضر حافظ عبدالقادر مستفیض گردیده است.
ابن الصلاح بعد از تکمیل معلومات از محضر آن اساتید بزرگوار، در مدرسه صلاحیه
در بیت‌المقدس به تدریس معارف اسلامی مشغول گردید و بعد از مدتی به دمشق دعوت شد و
به عنوان نخستین استاد و همچنین ریاست «دارالحدیث اشرفیه» انتخاب گردید[۴] و
شخصیت‌های اهل فضل امثال فخرالدین و تاج‌الدین و زین‌الدین و قاضی شهاب و خطیب شرف‌الدین
فراری و … در محضر او کسب فیض نمودند و کتاب‌های بسیار مفید و مهمی را در علم
الحدیث و در فقه تألیف نمودند و از همه مهمتر کتاب علم الحدیث او بنام «مقدمه ابن
الصلاح» است که در بردارنده شصت و پنج نوع از علم حدیث است این کتاب به علت ارزش و
اهمیتی که داشت، پایه و اساس تألیفات مهمی بعد از او گردیده است به طوری که عده‌ای
مانند شرف‌الدین نووی[۵] (م ـ
676) و قاضی بدرالدین جماعه[۶] (م ـ
733) و عمربن رسلان بلقینی (م ـ ۸۰۵) آن را مختصر کرده‌اند و جمع دیگر مانند زین‌الدین
عراقی[۷] (م ـ
806) و بدرالدین زرکشی (م ـ ۷۹۴)[۸] و ابن
حجر عسقلانی[۹] (م ـ
854) توضیحات و شروحی بر مقدمه ابن الصلاح نوشته‌اند، و عده‌ای دیگر از جمله زین‌الدین
عراقی و جلال‌الدین سیوطی، آن را در یک هزار بیت به نظم کشیده‌اند که به «الفیه
الحدیث»[۱۰] معروف
گشته است و ما در توضیح مرحله ششم از سیر تکاملی ضبط و ثبت احادیث به گونه مشروحی
از این کتاب‌ها بحث می‌کنیم.
قاضی ابن خلکان یکی[۱۱] از
شاگردان ابن الصلاح بوده است و از علم و تقوی و پرهیزگاری او به غایت تعریف کرده و
همچنین از او نقل کرده که در حال خواب[۱۲] و
رویا این جملات و نصایح حکیمانه به قلب ابن الصلاح الهام گردیده است:
۱- تا هر زمانی که تاب تحمل[۱۳] بی‌چیزی
را در خود دیدی، از کسی چیزی را مخواه، زیرا برای هر روزی رزق جدیدی هست.
۲- اصرار و سماجت در تقاضاها ارزش انسان‌ها را کم می‌کند.
۳- خیلی وقت‌ها فقر و تنگدستی نوعی از تربیت خداست.
۴- بهره‌هایی که به انسان می‌رسند مراحل خاص خود را دارند نسبت به تناول هیچ
میوه‌ای شتابزده نباش، زیرا هنگامی که رسید، در دسترس[۱۴] تو
قرار می‌گیرد.
۵- در تحقق نیازهایت شتابزده مباش که در نتیجه از هر جا دستت کوتاه شود، و
نومیدی تمام وجود تو را فراگیرد.
این چهره تابناک حدیث‌شناس کُرد بعد از ده‌ها سال تحقیق و تألیف کتب علم
الحدیث و تدرس و مدیریت دارالحدیث در سن (۶۶)[۱۵] در
سال ۶۴۳ در دارالحدیث[۱۶]
اشرفیه دمشق متوفی و در همان شهر به خاک سپرده شد.
————————————————
منبع : تاریخ حدیث و ضبط و ثبت
احادیث
تألیف : استاد فاضل حاج
ملاعبدالله احمدیان
انتشارات : نشر احسان
[۱]–
تذکره الحفاظ، ج ۴، ص ۱۴۳ و البدایه و النهایه، ابن اثیر، ج ۱۳، ص ۱۷۹ و ۱۸۰.
[۲]–
همان.
[۳]–
همان.
[۴]–
همان.
[۵]–
الحدیث و المحدثون، ص ۴۹۴ و علم الحدیث، ص ۱۲۹.
[۶]–
همان.
[۷]–
الحدیث و المحدثون، محمد ابوزهر، ۴۹۳.
[۸]–
همان.
[۹]–
همان.
[۱۰]–
علم الحدیث، ص ۱۴.
[۱۱]–
البدایه و النهایه، ابن کثیر، ج ۱۳، ص ۱۸۰.
[۱۲]–
همان.
[۱۳]–
همان.
[۱۴]–
همان.
[۱۵]–
تذکره الحفاظ، ذهبی، ج ۴، ص ۱۴۳۱.
[۱۶]–
البدایه و النهایه، ابن کثیر، ج ۱۳، ص ۱۸۰.
