راز سکوت اوجالان

 راز سکوت اوجالان

این روزها بسیاری این پرسش را مطرح می کنند که چرا سرکرده زندانی گروه تروریستی پ.ک.ک هیچ اظهار نظری نمی کند و چرا هیچ حضوری ندارد؟ آنهم درست در زمانی که روند صلح میان دولت ترکیه و پیکارجویان کرد متوقف شده و جنگی خونین در جریان است، جنگی که ده ها نفر از دو طرف را به کام مرگ کشانده است. بسیاری از کردها و ترک ها بر این باورند که کلام اوجالان هنوز هم در میان افرادش نفوذ دارد و می تواند به این غائله خاتمه دهد. پس چرا سکوت کرده است؟

از یک سو گفته می شود که علت این سکوت در واقع خواسته دولت ترکیه است زیرا آنکارا از کلام اوجالان بیم دارد. دولت ترکیه از ماه آوریل ملاقات های سیاستمداران عضو حزب کردی HDP با اوجالان را قطع کرده و حتی اعضای خانواده و وکلای وی نیز دیداری با او نداشته اند. اگرچه که در حدود ده روز پیش شبکه تلویزیونی سی ان ان ترک از ملاقات اعضای هیئت اعزامی دولت با رییس پ.ک.ک خبر داد اما به غیر از این خبر که در این ملاقات در مورد روند صلح و امنیت عمومی گفت وگو شده است، جزییات دیگری منتشر نشد.

بسیاری بر این عقیده اند که این تاکتیک نامطلوب از سوی دولت ترکیه و با هدف توجیه ناآرامی ها و درگیری ها میان نیروهای امنیتی ترکیه و پ.ک.ک اتخاذ شده است. “مرال چیلدر” فعال حقوق بشر ترک در حالی که در دفترش در استانبول و در چند قدمی میدان تقسیم نشسته است ضمن انتقاد شدید به این تاکتیک می گوید:” اوجالان خواهان تداوم روند صلح است”. خانم چیلدر که معاونت دبیرکل یکی از مهم ترین نهادهای حقوق بشری ترکیه و مدافع حقوق کردها موسوم به IHD را بر عهده دارد می گوید:” اما دولت با توجه به احتمال برگزاری انتخابات زود هنگام اصلا نیازی نمی بیند که صدای متعادلی به گوش برسد”.

مخالفان دولت ترکیه غالبا بر این باورند که آنکارا بر آتش این مناقشه می دمد و همزمان انتخابات زودهنگام را انتظار می کشد تا بتواند از آب گل آلود در واقع رای بیشتر به سود خود کسب کرده و پس از آن یک دولت قدرتمند حزب عدالت و توسعه تشکیل دهد. به همین خاطر اوجالان باید سکوت کند و مناقشه و درگیری ها ادامه داشته باشد. به باور این گروه انتخابات ابزاری است  که تنها با هرج و مرج و ناآرامی و به صورت غیرمستقیم می تواند در نهایت به سود حزب حاکم تمام شود.

چیلدر پا از این نیز فراتر می گذارد و برای نجات روند صلح خواهان آزادی اوجالان می شود. او عقیده دارد که دولت می تواند اوجالان را تحت بازداشت خانگی قرار دهد:” همان طور که زمانی دولت افریقای جنوبی در مورد نلسون ماندلا عمل کرد”. به باور چیلدر در این حالت دولت می تواند گفت وگوهای صلح با اوجالان را ادامه داده و همزمان از شدت درگیری ها و برخوردها با نیروهای کرد بکاهد و در نهایت دو طرف به توافق رسیده و پایان جنگ را اعلام کنند.

چیلدر بر خلاف تقریبا همه کشورهای جهان و بر خلاف اکثریت قریب به اتفاق مردم ترکیه ادعا می کند که پ.ک.ک با وجود همه سوابق خونبارش یک گروه تروریستی محسوب نمی شود! به باور خانم چیلدر این دولت ترکیه بود که به اصطلاح اولین بمب را پرتاب کرد:” و پ.ک.ک هم واکنش خشونت بار احمقانه ای نشان داد”.

این عقیده خانم چیلدر فردی مانند “اورال چالیشلر” را به شدت خشمگین می کند. این روزنامه نگار که از دهه ها پیش در مورد مناقشه کردها و ترک ها مطلب می نویسد در باغ شخصی خود واقع در یکی از جزایر نزدیک استانبول از ما استقبال می کند. او در پاسخ به این ادعا که آنکارا به پ.ک.ک حمله برد تا از انتخابات جدید در داخل استفاده ابزاری کند می گوید:” چه دلیلی دارد که دولت خواهان صلح نباشد؟ منظور این است که آنکارا از پ.ک.ک درخواست کرده که سربازهای خود دولت را بکشد؟”.

از نظر چالیشلر که به دلیل فعالیت های سیاسی خود در ده های هفتاد و هشتاد در مجموع پنج سال به زندان افتاد و زمانی در روزنامه کمالیستی و ناسیونالیست جمهوریت مقاله می نوشت، عامل همه این ناآرامی ها و درگیری ها  کاملا مشخص است:” شورشیان کرد که دست از کشتار برنمی دارند”. چالیشلر در پاسخ به این سوال که آیا واقعا این نیروی هوایی ترکیه بود که اولین حملات را علیه پ.ک.ک آغاز کرد یا نه می گوید:” بر فرض که چنین باشد. چرا پ.ک.ک حملات هر روزه اش علیه نیروهای دولتی را متوقف نمی کند؟ به عقیده من هر کس که از تئوری هرج و مرج سازی دولتی طرفداری می کند طرفدار پ.ک.ک است”.

در عین حال اما آقای چالیشلر نیز خواهان پایان دادن به انزوای اوجالان است:” او تنها کسی است که می تواند پ.ک.ک را به قبول آتش بس و اکثر اعضای این حزب را به ادامه روند صلح با آنکارا ترغیب کند”. اما چالیشلر در پاسخ به این پرسش که چرا در حال حاضر اوجالان هیچ حرفی نمی زند می گوید:” من نمی دانم که آیا سخنان اوجالان در میان آن شورشیان پ.ک.ک هم که در کوه های قندیل عراق سنگر گرفته اند نفوذی دارد یا نه. به باور من اگر اوجالان از پ.ک.ک بخواهد که سلاح ها را زمین بگذارند و آنها اطاعت نکنند آنگاه است که یکی از طرف های مهم مذاکره با دولت حزب عدالت و توسعه بی اثر خواهد شد”.

دولت حزب عدالت و توسعه اولین دولتی نیست که به مذاکره مستقیم با پ.ک.ک تن داد. تورگوت اوزال اولین رییس جمهور ترکیه بود که کردها را به عنوان ملتی مستقل در خاک ترکیه به رسمیت شناخت. اوزال که خود یک کرد بود در سال ۱۹۹۲ به کمک رهبر وقت کردهای عراق یعنی جلال طالبانی که از سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۴ ریاست جمهوری عراق را بر عهده داشت با اوجالان ارتباط برقرار کرد. اما اجل به اوزال مهلت نداد و در آوریل ۱۹۹۳ کاملا نگهانی درگذشت و همه دولت های پس از او تنها با ابزار نظامی برای حل این مشکل اقدام کردند. در طی این مناقشه سی ساله بیش از چهل هزار نفر جان خود را از دست دادند.

اما پرزیدنت رجب طیب اردوغان انزوای مطلق اوجالان را شکست. هنگامی که در سپتامبر ۲۰۱۱ اخبار مذاکرات میان پ.ک.ک و رییس سرویس مخفی MIT ترکیه در اسلو انتشار یافت، اردوغان در مقام نخست وزیر برای نخستین بار مجوز گفتگوی مستقیم با پ.ک.ک را صادر کرد. و در سال ۲۰۱۳ بود که آنکارا به صورت کاملا رسمی با دشمن شماره یک کشور به گفت وگو پرداخت.

کوتاه زمانی پس از آن بود که کردها توانستند برای نخستین بار پس از تاسیس جمهوری ترکیه در سال ۱۹۲۳ جشن های سال نو یا همان نوروز را برگزار کنند. و در شهر کردنشین دیاربکر پیام اوجالان برای همگان قرائت شد:” در مقابل میلیون ها شاهد می گویم: بالاخره عصر جدیدی آغاز می شود که در آن سیاست به جای اسلحه در اولویت است!”. اما رویدادهای بعدی سرنوشتی دیگر برای مساله کردها رقم زد و با پیدایش داعش و اختلاف ها بر سر آزادی کوبانی بار دیگر روند شکننده صلح به محاق رفت.

البته در فوریه همان سال “یالچین آقدوغان” معاون نخست وزیر و “سیریری ثریا اوندر” از حزب کردی HDP بیانیه ای را در دولمه باغچه قرائت کردند که در آن اصول ده گانه اوجالان برای ادامه مذاکرات  ذکر شده و از نیروهای پ.ک.ک خواسته شده بود که سلاح را زمین بگذارند. دولت ترکیه نیز عقیده داشت که روند صلح به پایان خوش خود نزدیک می شود.

در حال حاضر همه چیز بر لبه پرتگاه قرار دارد. با هر سرباز ترکی که کشته می شود و هر پیکارجوی کردی که جان خود را از دست می دهد و هر روز که از سکوت اوجالان به عنوان چهره کلیدی کردها می گذرد وضعیت باز هم بدتر می شود. و ترکیه یک بار دیگر در دور باطل خشونت و خشونت متقابل می افتد.

گروهی از کارشناسان امور ترکیه اخیرا با انتشار نامه سرگشاده ای به حزب عدالت و توسعه از این حزب خواسته اند که برای جلوگیری از گسترش رویارویی ها از به کارگیری هر نوعی از زبان خشونت بار و ادبیات تبعیض آمیز خودداری کند. امضا کنندگان این نامه که تیتر “خبری خطاب به انسان های ترکیه” را دارد هشدار داده اند که نباید از روند صلح به عنوان ابزاری برای تسویه حساب های سیاست داخلی استفاده شود. آنها بار دیگر از دولت ترکیه خواسته اند که با اوجالان گفت وگو کند:” ما بر این باوریم که ترکیه در نهایت امکانی برای رویارویی با واقعیت ها و برقراری دموکراسی و التیام زخم ها به دست آورده است”.

منبع: دی تسایت

ترجمه: محمدعلی فیروزآبادی- شفقنا