اولویت های عمل اسلامی

اولویت های  عمل اسلامی

دکتر یوسف قرضاوی

منظور از فقه اولویات قرار دادن دقیق و عادلانه هر یک از احکام ، ارزش ها و اعمال در جایگاه اصلی خود می باشد ، آنگاه بر اساس معیارهای صحیح شرعی که در پرتو نور تابناک وحی الهی و نور عقل « نور علی نور » به این معیارها آشنائی حاصل می شود و به ترتیب اولویت ، یکی بر دیگری مقدم می گردد . بنابراین نباید غیر مهم بر مهم و مهم را بر مهم تر ، یا راجح را بر مرجوح و مفضول را بر فاضل یا افضل مقدم داشت ؛ بلکه هر چیز که شایسته تقدیم است مقدم می گردد و آن چیزی که باید به تأخیر افتد موخر می گردد . و بر اساس مقیاس و میزان دقیق هر چیز باید در جایگاه حقیقی خود بدون افراط و تفریط  قرار بگیر د .

اساس و حکمت لزوم رعایت تقدم سزاورترها بر سزاوارها این است : ارزش ها ، احکام ، اعمال ، تکالیف و مسئولیت ها از نظر شرع بیسار متفاوت هستند و به هیچ وجه همه ی آنها در یک رتبه و درجه قرار ندارند . بعضی از آنها بزرگ و با اهمیت اند و بعضی دیگر کوچک و بی اهمیت اند ؛ بعضی اصلی و برخی فرعی هستند ، قسمتی به عنوان رکن و پایه دین بوده و قسمتی دیگر حالت تکمیل کننده و زینت بخش دین دارند ، در کل در بین آنها اعلی ، ادنی ، فاضل و مفضول مشاهده می شود . و دلیل این امر هم نصوص صریح و احادیث صحیح می باشد .

لدا بر ما واجب است که در همه حال بر آگاهی و علم به فقه اولویات و رعایت آن بکوشیم . حال فهرستی خلاصه از اولویت ها در امور دینی :

۱ – اولویّت کیفیت بر کمیت .

۲ – اولویّت علم بر عمل .

۳ – اولویّت درک و فهم مسائل بر حفظ کردن مجرد آنها .

۴ – اولویّت اهداف و مقاصد و توجه به آنها بر ظواهر امور .

۵ – اولویّت اجتهاد و پذیرش بر اساس برهان و دلیل بر تقلید و پیروی کورکورانه .

۶ – اولویّت تحقیق و پژوهش و برنامه ریزی بر کار بی اساس و الکی .

۷ – اولویّت نص قطعی بر ظنی .

۸ – اولویّت گذشت و آسانگیری بر فشار و سختگیری .

۹ – اولویّت ضرورت های اضطراری بر غیره …

۱۰ – اولویّت عمل مستمر بر عمل موقت .

۱۱ – اولویّت منافع عمومی بر منافع شخصی .

۱۲ – اولویّت منافع طولانی و ماندگار بر منافع کوچک و آنی .

۱۳ – اولویّت عمل در زمان فتنه و آشوب بر سایر زمانها .

۱۴ – اولویّت عمل قلب بر عمل اعضاء و جوارح .

۱۵ – اولویّت اصول و کلیات بر فروع و جزئیات .

۱۶ – اولویّت فرائض بر مستحبات .

۱۷ – اولویّت فرض عین بر فرض کفایه .

۱۸ – اولویّت حق النّاس بر حق الله .

۱۹ – اولویّت حقوق جمعی بر حقوق فردی .

۲۰ – اولویّت دوستی با جماعت و امت اسلامی بر دوستی با قبیله و فرد .

۲۱ – اولویّت انقلاب درونی بر انقلاب تشکیلاتی .

۲۲ – اولویّت تربیت و تزکیه بر قتال و مبارزه .

۲۳ – اولویّت اصلاح فکری و عقیدتی بر اصلاح عملی و علمی .

۲۴ – اولویّت آماده سازی و ایجاد شرایط  در جامعه بر اجرای احکام و قوانین اسلامی .

۲۵ – اولویّت توجه و اهتمام به مسائل یقینی بر مسائل اختلافی .

البته همراه با توجه به اولویت  در تمامی اعمال وحرکات و امور اسلامی توجه به مسائلی دیگر هم حائز اهمیت می باشد از جمله :

الف _ اولویّت بندیها بر اساس زمان , مکان و شرایط مختلف تغییر می کنند , و اینگونه نیست که  « حرف مرد یکی باشد . »  همانگونه که انسان ها متفاوتند ، میزان تکلیف و مسئولیت آنها نیز با هم متفاوتند .  

ب _ توجه به اولویت بندی های آمده در شریعت برای منهیات که  بالاترین درجه ی امور نهی شده کفر و الحاد بوده و پائین ترین درجه آن امور مکروه تنزیهی می باشد که به خلاف الاولی مشهور است .

ج – همراه با توجه به فقه اولویات باید فقه واقع ، فقه موازنات ، فقه مقاصد و فقه نصوص  را هم مد نظر داشته باشیم .

——————————————–

منبع : شناخت اولویت های دینی در پرتو قرآن و سنت

مؤلف : دکتر یوسف قرضاوی

مترجم : ابوبکر حسن زاده

انتشارات : نشر احسان