تواضع و تکبر در کلام بزرگان اهل سنت

تواضع و تکبر در کلام بزرگان اهل سنت

نویسنده: زکریا حسینی

ابراهیم شیبانی(رح)

شرف در تواضع و عزّ در تقوی و آزادی در قناعت است.

ابن جلّا (رح)

تواضع، شکر عزّ است.

ابن سمّاک (رح)

شریف ترین تواضع آن است که خود را بر هیچ کس فضل ننهی.

ابوحفص حدّاد (رح)

هر کس که دوست دارد که دل او متواضع شود بگ در صحبت صالحان باش و خدمت آن ها را ملازمت کن.

ابوسلیمان دارائی (رح)

تواضع آن است که در عمل خویش هیچ عجب پدید نیاوری.

• هرگز بنده تواضع نکند تا وقتی که نفس خویش را نداند، و هرگز زهد نکند تا نشناسد که دنیا هیچ نیست.

ابو عثمان حیری(رح)

اصل تواضع سه چیز است: آن که بنده از جهل خود یاد کند و آن که از گناه خویش یاد کند و آن که احتیاج خود به خداوند تعالی یاد بکند.

احمد انطاکی (رح)

بزرگ ترین تواضع آن است که از تو کبر و خشم را دور کند و در تو بمیراند.

امام محمد بن حسین بن علی (رح)

هیچ مقداری تکبر وارد قلب انسان نمی شود مگر این که به همان اندازه از عقل او کم شود و فرق نمی کند این مقدار زیاد باشد یا کم.

بایزید بسطامی (رح)

گفت نشان تکبر چیست؟ فرمود: آن که در هژده هزار عالم نفسی ببیند خبیث تر از نفس خود.

• هر که به خود فرو نگرد و عبادت خود را خالص بیند و از صفاء کشف خود حسابی بتواند برگیرد و نفس خود را اخبث النفوس نبیند او از حساب نیست.
• از وی پرسیدند به آن چه که رسیدی به چه رسیدی؟ فرمود: به ناچیزی.
• متکبر هرگز بوی معرفت را نمی یابد.
• به وی گفتند بنده کی متواضع باشد؟ فرمود: آن که خود را مقامی نبیند و مجالی، و در میان مردمان هیچ کس را بدتر از خود نداند.
• دورترین از درگاه خداوند کسانی را دیدم که ایشان خویشتن را نزدیک تر دارند.
• گفتند بنده ی متواضع کی باشد؟

        گفت آن که خویشتن را مقامی نبیند و مجالی، و اندر میان مردمان هیچ کس را از خویشتن بدتر نداند.

• تواضع چهار است: تواضع تن است و تواضع دل است و تواضع عقل است و تواضع جان است؛ تواضع تن دنیا جویان راست، تواضع دل عقبی جویان راست و تواضع عقل هدی جویان راست و تواضع جان مولی جویان راست، هرکه به تن تواضع کند دنیا یابد و هرکه به دل تواضع کند عقبی یابد و هرکه به عقل تواضع کند هدی یابد و هرکه به عقل تواضع کند هدی یابد و هرکه به جان تواضع کند مولی یابد.

حاتم اصّم (رح)

متکبر را خدای عزوجل از این جهان بیرون نبرد تا او را از کمترین اهل وی خواری بچشاند.

حمدون قصّار (رح)

هر کس که پندارد که نفس او بهتر از نفس فرعون است کبر را آشکار کرده است.

• تواضع آن بود که کسی را محتاج خود نبینی نه در این جهان و نه در آن جهان.

ذوالنون مصری  (رح)

هیچ کس را خوار مدار اگر چه مشرک باشد و در عاقبت او بنگر که تواند بود که معرفت از تو سلب کنند و به او بدهند.

سری سقطی (رح)

هر معصیت که به سبب شهوت باشد می توان به آمرزشش امید داشت و هر معصیت که به سبب کبر باشد نمی توان به آمرزشش امید داشت زیرا که معصیت ابلیس از کبر بود و ذلت آدم از شهوت بود.

سفیان ثوری (رح)

هر کس که خود را بر غیر خود فضل بنهد او متکبر است.

سهل بن عبدالله تستری (رح)

فاضل ترین اعمال آن بود که بنده از تصور پاکی خویش پاک گردد.

• هر کس که دل وی خاشع تر باشد دیو گرد وی نگردد.

عبدالقادر گیلانی (رح)

تواضع کنید و متکبر نباشید که تواضع مقام متواضع را بلند کند و تکبر شخص متکبر را بی ارزش سازد کسی که برای خدا فروتنی کرد خداوند او را ترفیع دهد.

عبدالله مبارک (رح)

هر کس که قدر او به نزد خلق بزرگ تر باشد او باید خود را در نفس خویش حقیرتر بیند.

• تواضع آن است که هر کسی که در دنیا بالای توست در او تکبر نکنی و با آن با فروتر از تو می باشد و تواضع بکنی.
• بر تو توانگران تکبر کردن و بر درویشان متواضع بودن از تواضع می باشد.

عمر بن عبدالعزیز (رح)

شبی وی مهمانی داشت و خود مشغول نوشتن بود نزدیک بود که چراغ منزل خاموش شود مهمانش گفت من بلند می شوم و چراغ را درست می کنم. عمر فرمود جوانمردی نیست که انسان مهمانش را به کار وادارد مهمان گفت پس اجازه بده تا آن خدمتگزار را بیدار کنم؟ عمر فرمود: او همین الان خوابیده است آنگاه عمر خود بلند شد چراغ را برداشت و آن را پر از روغن ساخت. مهمان به او گفت ای امیر المؤمنین چرا خود این کار را انجام دادی؟ عمر (رح) در پاسخ فرمود: وقتی عمر بودم و به هنگام بازگشت هم عمر بودم پس چیزی از من کم نشده است.

فتح موصلی (رح)

گفت : حضرت علی (رض) را در خواب دیدم گفتم مرا وصیتی بکن فرمود ندیدم نیکوتر از تواضع چیزی که توانگر برای مرد درویش بکند و برای امید ثواب حق. گفتم بیفزای فرمود نیکوتر از این کبر درویش است بر توانگر از غایت اعتمادی که او بر حق دارد.

فضیل عیاض (رح)

هر کس خود را قیمتی بداند او از تواضع نصیبی ندارد.

• حق تعالی به کوه ها وحی کرد که من بر یکی از شما با پیغمبران سخن خواهم گفت  همه ی کوهها تکبر کردند مگر طور سینا، که سر فرود آورد لاجرم کرامت کلام حق یافت.
• به وی گفتند تواضع چیست؟ فرمود: تواضع آن است که در برابر حق تسلیم شوی هر چند آن را از بچه ای یا نادانی بشنوی آن را قبول کنی.

محمد بن علی ترمذی (رح)

بدترین خصال مرد دوستی کبر و اختیار در کارها است.

منصور بن عمار (رح)

نیکوترین لباس بنده تواضع و شکستگی است.

وهب (رح)

هنگامی که خداوند بهشت را آفرید به آن نظر انداخت و فرمود : تو بر هر انسان متکبر و خود بزرگ بینی حرام هستی.

یحیی بن معاذ (رح)

تکبر کردن بر آن کس که با تو به مال تکبر کند تواضع است.

• بلند ترین پرهیزگاری تواضع است.

یوسف بن اسباط (رح)

علامت تواضع آن است که سخن حق از هر کس که بگوید قبول کنی و با کسی که فروتر است رفق کنی  و آن را که در رتبت بالای تو است بزرگ بداری و اگر زلل ببینی احتمال کنی و خشم را فرو خوری و هر کجا که باشی رجوع به خداوند بکنی و بر توانگران تکبر کنی و هر چه به تو برسد به آن شکر کنی.

• اندکی ورع را جزاء بسیار عمل دهند و اندکی تواضع را جزاء بسیار اجتهاد دهند.
• شبلی از وی پرسید غایت تواضع چیست؟ فرمود آن که از خانه بیرون آیی هر کسی را ببینی چنان بدانی که او از تو بهتر است.
• ————————————————

نام کتاب: کلام اولیاء و عرفای اهل سنت / مؤلف: زکریا حسینی