نتایج عمده بین المللی قیام شیخ سعید پیران
نتایج عمده بین المللی قیام شیخ سعید پیران
نویسنده: رابرت اولسن / ترجمه: ابراهیم یونسی
روایت زندگی شیخ سعید پیران بر پرده‌ی سینما
زندگی شیخ سعید پیران به عنوان یکی از مهمترین رهبران کردهای ترکیه هنوز هم برای بسیاری از مردم ناشناخته مانده است.
بنا به گزارش روزنامه‌ی بوگون، یلماز اردوغان شاعر، کارگردان و بازیگر مشهور کُرد ترکیه که این روزها به عنوان یکی از اعضای هیأت ۶۳ نفره‌ی فرزانگان صلح در شهرهای جنوب شرقی ترکیه سخنرانی کرده و از صلح بین ترکیه و پ.ک.ک حمایت می کند، این بار برای ساخت فیلم سینمایی، سراغ پروژه‌ای رفته که با همه‌ی تجارب گذشته‌ی او تفاوت دارد.
یلماز اردوغان که فیلم عاشقانه‌ی او به نام رویای پروانه، طی یک ماه گذشته رکورد فروش فیلم در سینماهای ترکیه را شکسته، در یک فیلم بلند سینمایی، زندگی مبارزات و اعدام شیخ سعید پیران را بر پرده‌ی سینما خواهد برد.
بلچیم بیلگین اردوغان همسر این کارگردان کُرد اعلام کرده که شیخ سعید، برادر بزرگ جد وی بوده و از آنجایی که زندگی شیخ به عنوان یکی از مهمترین رهبران کردهای ترکیه هنوز هم برای بسیاری از مردم ناشناخته مانده است، از همسر خود خواسته تا با ساخت یک فیلم، دین خو را به او ادا کند.
شیخ سعید پیران در سال ۱۹۲۵ در دیاربکر همراه با ۴۵ همرزم خود توسط دادگاه انقلاب ترکیه و به تأیید مصطفی کمال آتاترک به دار آویخته شد.
نتایج عمده بین المللی قیام شیخ سعید را می توان به این قرار جمع بندی کرد:
- مذاکراتی را که حل مسأله موصل و انعقاد پیمان مورخ ۵ ژوئن ۱۹۲۶ بین بریتانیا و ترکیه و عراق انجامید، با تمام عواقب و نتایجی که بر آن مترتب بود، تسهیل کرد.
- به بریتانیای کبیر امکان داد به شیوه ای مؤثر تر از گذشته از جامعه ملل در مقام افزار سیاست خود و اروپا علیه ترک ها استفاده کند و بعدها نیز آن را در مقام افزار اجرای سیاست های خود به کار گیرد.
- در نتیجه ترکیه خود را در معرض تهدید یونان و یوگوسلاوی و ایتالیا یافت، و در عرصه سیاست و سایر عرصه ها به جز حمایت آلمان، یا اتحاد شوروی پشتیبانی نداشت، و تازه این دو خود می خواستند از طریق جامعه ملل و با واسطه مناسبات دو جانبه به سیاست اروپا باز آیند. علاوه بر این، بریتانیای کبیر از طریق جامعه ملل و پیمان های دو جانبه روابط خوبی با ایتالیا و فرانسه برقرار کرده بود و بر انزوای ترکیه در ۱۹۲۵ افزوده بود. به مجرد انعقاد پیمان بین ترکیه و بریتانیای کبیر، و حتی پیش از امضای آن، روابط فرانسه و ایتالیا بهبود یافت. در ۳۰ مه ۱۹۲۶ فرانسه و ترکیه پیمان دوستی امضا کردند و روابط ترکیه با ایتالیا بهبود یافت.
- در جریان قیام سعید روشن شد که اتحاد شوروی در امور داخلی ترکیه مداخله نخواهد کرد حمایت نخواهد نمود، همان طور که در سال های ۱۹۲۵-۱۹۲۴ در طی قیام ترکمان ها و کردها در خراسان، گرفتاریی برای رضاخان ایجاد نکرد. در ۱۹۲۵وجود یک ترکیه نیرومند، در مقام سپر و ضربه گیر در قبال بریتانیا بیشتر به سود اتحاد شوروی بود تا یک ترکیه ضعیف و پاره پاره. افزون بر این بسیاری از کمونیست های ترکیه و اتحاد شوروی قیام شیخ سعید درا به چشم قیامی فئودالی و ضد انقلابی می دیدند. خلاصه، بریتانیای کبیر و اتحاد شوروی به دلایل و جهات مخمتلف و متعددی از ترکیه ناسیونالیست مصطفی کمال حمایت می کردند.
- قیام شیخ سعید در عین حال که به حل سریع مسأله موصل مساعدت کرد به موفقیت سیاست های ” شریفی” بریتانیا در عراق و بالنتیجه به سرکوب ناسونالیسم عرب نیز مساعدت نمود_ و از این جا بود که ضرورت روابط نزدیک تر بین عراق و سوریه و دولت های قیم احساس شد.
- قیام سعید در انعقاد پیمان دوستی ایران و ترکیه در ۲۳ آوریل ۱۹۲۶ و پیمان مرزی سال ۱۹۳۲ ترکیه و ایران مؤثر بود. این قیام همچنین به مرگ امید ترکیه به از میان برداشتن دیوار کردستان، بین ترکیه و آذربایجان، انجامید.
- قیام شیخ سعید موجب شد ترکیه از مداخله در امور سایر کشورها پرهیز کند، و به طرح ” شعار صلح در داخل و صلح در خارج ” مساعدت کرد.
- قیام شیخ سعید ترکیه را مجبور کرد از هر امیدی که احتمالا” به جهت اتخاذ سیاستی مهاجم و متجاوز در سر می پرورد دست بشوید و سیاست عدم مداخله پیشه کند.
- قیام شیخ سعید ترکیه را مجبور کرد سیاست برتانیا را در مورد ایجاد ” وطنی ملی برای کردها ” ( مرکزی ملی) در عراق، با احتمال گسترش آن، بپذیرد_ گو این که مقررات پیمان مورخ ۵ ژوئن ۱۹۲۶ این احتمال را محدود کرد. این پیمان حاکی از این بود که بریتانیای کبیر و ترکیه در عین حالا که سیاست های کاملا” متفاوتی را در قبال کردها نوسیالیسم کرد دنبال می کنند، در جلوگیری از ایجاد کشوری کرد، به جز آن خودمختاریی که کردها در عراقاز آن بهرمندند، منافع و علایق مشترک دارند.
- قیام شیخ سعید و پیامدهای آن به ایحاد مناسبات وسیع تر بین بریتانیای کبیر و ترکیه مساعدت کرد. از جمله عناصر کلیدی این روابط این حقیقت بود که بریتانیای کبیر می خواست مانع مناسبات نزدیکتر بین ترکیه و اتحاد شوروی گردد.
- قیام شیخ سعید دست ترکیه را از نفت موصل کوتاه کرد و به بریتانیای کبیر امکان داد با اجازه دادن به شرکت های خارجی، به ویژه شرکت های آمریکایی، در استخراج و بهره برداری آن، و جلب پشتیبانی آن ها از امپراتوری بریتانیا، امپراتوری خود را تحکیم کند.
- قیام شیخ سعید منتهی به سرکوب نتاسیونالیسم کرد در ترکیه شد.
- قیام شیخ سعید سودمندی اسلام را در مقام وسیله مبارزه یا مخالفت با سایر دولت ها در خاورمیانه و کشورهای عرب و اسلامی کاهش داد. این قیام همچنین از توانایی کسانی هم که می خواستند از اسلام به عنوان وسیله ای برای همکاری با سایر کشورهای مسلمان استفاده کنند و آن را جزو هدف ها و مقاصد بین المللی بگنجانند، کاست.
————————————————
منبع :قیام شیخ سعید پیران / نوشته : رابرت اولسن / ترجمه: ابراهیم یونسی
