بارزانی در مهمانی اردوغان

بارزانی در مهمانی اردوغان

دکتر صلاح الدین خدیو

مسعود بارزانی در حساسترین زمان ممکن مهمان رجب طیب اردوغان شده است. آهنگ تحولات در هر دو کشور سوریه و عراق شتاب گرفته و طلیعه دوران پساداعش در هردو بیش از هر زمان نمایان است.
در درجه نخست هم بارزانی و هم اردوغان در داخل کشورهایشان به هم نیاز دارند. رسانه ها و سیاستمداران نزدیک به پ.ک.ک بارزانی را متهم می کنند که به هدف جلب آرای کردها به سود اردوغان در رفراندوم آتی اصلاحات قانون اساسی ترکیه، زمان فعلی را برای مسافرت انتخاب کرده است.

تداوم روابط نزدیک با دولت ترکیه و برخی کشورهای عرب سنی منطقه حزب دمکرات کردستان را قادر می سازد که از اعتبار و وجهه بین المللی خود کماکان در مواجهه با رقبای شیعه و کرد در بغداد و سلیمانیه استفاده نماید. عملیات سپر فرات با بازپسگیری باب از داعش وارد مرحله حساس و سرنوشت ساز خود شد.

اکنون نگاه همگان به دقت مراقب تحرکات بعدی ترکیه و ارتش آزاد است. ترکیه در حال امکان سنجی حرکت به سوی رقه و یا منبج به هدف مهار کردهاست. شورای ملی کردهای سوریه نیز که متحد بارزانی محسوب می شود در خصومت با حزب اتحاد دمکراتیک دستکمی از ترکیه ندارد.
اگر نقشه منازعات در شمال سوریه به همین منوال بماند، فتح باب به معنای انفصال کانتون عفرین از مناطق جزیره و کوبانی خواهد بود و بخشی از اهداف ترکیه در جلوگیری از تشکیل یک اقلیم یکپارچه کردی محقق خواهد شد.

 انفصال عفرین در درازمدت و با فرض خودمختاری آتی کردستان سوریه، محرک آرایشی سیاسی شبیه اقلیم کردستان خواهد بود. با توجه به نفوذ نسبی و تاریخی بارزانیها در منطقه جزیره و بلامنازع بودن پ.ک.ک در کوبانی و عفرین، جدا ماندن منطقه شمال شرقی کردستان سوریه ژئوپولتیک قدرت را دچار تغییر کرده و پ.ک.ک برای تداوم سلطه مطلق‌ چالشهای بیشتری خواهد داشت.

با این وصف تقویت شورای ملی کرد سوریه از طریق فراهم آوردن زمینه حضور سیاسی آنها در مجامع بین المللی و تلاش برای ورود نیروهای مسلحشان به مناطق فدراسیون دمکراتیک شمال سوریه کماکان دستور کار مشترک آنکارا و اربیل خواهد بود. عراق با اخراج قریب الوقوع داعش از موصل در آستانه تحولی مهم قرار دارد. انبوه مسائل سیاسی به تعویق افتاده میان کردها و سنیها و شیعیان اهمیت کمتری از جنگ فعلی ندارد.

دیدار بارزانی نشانگر این است که روابط اربیل ـ آنکارا کماکان گرمتر و صمیمانه تر از روابط اربیل ـ بغداد است. این مساله به ترکیه کمک می کند تا به تعمیق و بسط نفوذ خود در اقلیم و نیز مناطق سنی نشین عراق ادامه دهد. امری که بی ارتباط با سیاست ترامپ در کاستن از نفوذ ایران در عراق نمی باشد.

برای بارزانی هم این امر در حکم اهرم فشاری بر بغداد بر سر مناطق مورد منازعه خواهد بود که عملا کنترلشان را در دست دارد. مطلوب این طرفها احتمالا دیدن موصل آینده در هیات شهری چون سلیمانیه است، دارای خودمختاری غیررسمی و اداره ای جداگانه از اربیل و در عین حال خالی از نفوذ بغداد.

بارزانی در این سفر خواستار آغاز مجدد روند صلح با کردها و آزادی رهبران دربند حزب دمکراتیک خلقها شده است. مشکل می توان تصور کرد این مواضع بدون حداقلی از هماهنگی با حزب حاکم ترکیه اتخاذ شده باشد. اگر قرار باشد که جاذبه شخصیتی بارزانی به نفع پایگاه اجتماعی اردوغان در انتخابات آوریل بکار رود، بدون حد مشخصی از سیاست ورزی معطوف به کرد گرایی در ترکیه این مهم امکان پذیر نیست.

هر چند باید به ابعاد نمادین این فراخوانها بیشتر از وجوه عملی و کاربردی آنها بها داد. چه قبل از هر چیز پ.ک.ک و شاخه سیاسی آن علاقه ای به مشارکت در ابتکاری نخواهد داشت که تماما توسط اردوغان طراحی شده است. علاوه بر آن هیچ تسویه سیاسی در داخل بدون دربرگرفتن پرونده شمال سوریه به فرجام نخواهد رسید.

اهتزاز پرچم اقلیم کردستان در فرودگاه آتاترک حاشیه پررنگ این سفر شده است. برخی ناظران این را تحول مهم می دانند. نباید این امر را دستکم گرفت. در واقع این بخشی از بهایی است‌ که ترکیه در ازای استفاده از کارت اربیل می پردازد. اما نباید اسیر این توهم هم شد که استقلال کردستان محور اصلی مذاکرات طرفین بوده است. چرا که به نظر می رسد این مساله هنوز از کانون سیاستهای اعلامی پارتی به مرکز سیاستهای اعمالی آن نرفته است.