تربیت، اخلاق و تزکیهدعوت و داعیمطالب جدید
ویژگی های بندگان خدا، ۶۵ خصلت و ویژگی بندگان خدا در آیات قرآن
ویژگی های بندگان خدا، ۶۵ خصلت و ویژگی بندگان خدا در آیات قرآن
نویسنده: استاد عمر تلمسانی /ترجمه: عبدالخالق احسان
ویژگی های بندگان خدا، که در قرآن مورد توجه قرار گرفته است در این نوشتار مورد بررسی قرار می گیرد، امید است سبب روشنگری شود بر هر مومن مسئولیت پذیری.
بیداری اسلامی، مسلمانان را متحد ساخته و شکاف های که صدها سال بین مسلمانان رخنه کرده بود، التیام یافته و توانستند از توانایی های خود بهره گیرند و بر محور دین الهی باهم پیوسته شوند، همه این ها دلیل قاطعی شد بر نمایش قدرت الهی که از مسلمانان را یاری نموده و تلاش های شان را سودمند گردانید. وحدت اسلامی نیروهای غربی و شرقی را به وحشت انداخت، وحدتی که از الله متعال عاجزانه می خواهیم ادامه یابد و محصول آن به زودی رونما گردد، این امور نزد الله متعال دشوار نیست، اگرچه عده ی از ناامید شده گان بیماری حقیقی را تصور کرده نتوانند.
باید از اذهان نهادینه گردد که اسلام بر عبادت پروردگار یکتا و بی نیاز استوار است و به این منظور الله متعال مخلوقات را آفریده است، باید بدانیم مظهر اسلام که مسلمان را در مقابل جهانیان جلوه گر می کند، اسلام زنده و متحرک است و این اسلام زنده با فضایل ارزشمند، اعمال مخلصانه، اخلاق برتر، آداب عالی و علوم نافع تمثیل می یابد، و نه تنها در سایه اسلام شخص مسلمان به خوشبختی می رسد که همه مخلوقات در سایه اسلام به عزت و خوشبختی نایل می گردند، لذا هر کسی که به اسلام التزام داشته باشد، عزت و سربلندی می یابد، این مسئله ما را وادار می کند که به این نمونه های اسلامی عالی به دیده عزت و احترام بنگریم.
الله متعال درین آیه قرآنی هدف آفرینش انسان ها و جنیات را با حصر بیان می دارد که یگانه مطلوب و خواسته از انسان بندگی می باشد: {وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ} [الذاریات: ۵۶] من پریها و انسانها را جز برای پرستش خود نیافریده ام .
اما تمدن، ترقی، پیشرفت، نیرومندی، رهبری، عزت، آزادی، کشف و اختراع و همه امور دیگر وقتی تحقق می یابد که عبادت الله متعال به بهترین صورت انجام گیرد، تمام خوبی و زیبایی که بشریت به دنبال آن است، در سایه عبادت صادقانه الله متعال تحقق میابد. قرآن کریم که از ما می خواهد بنده الله متعال باشیم، صفات بندگان خدا را بیان می دارد و اینک درین نوشته این صفات را در روشنایی قرآن کریم بیان می کنیم:
- بنده خدا با خودش صادق بوده و دچار اضطراب و تضاد نمی گردد، {أَتَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَتَنْسَوْنَ أَنْفُسَکُمْ وَأَنْتُمْ تَتْلُونَ الْکِتَابَ أَفَلَا تَعْقِلُونَ} [البقره: ۴۴] آیا مردم را به نیکوکاری فرمان می دهید ( و از ایشان می خواهید که بیشتر به طاعت و نیکیها بپردازند و از گناهان دست بردارند ) و خود را فراموش می کنید ( و به آنچه به دیگران می گوئید ، خودتان عمل نمی کنید ؟ ) در حالی که شما کتاب می خوانید ( و تورات را در اختیار دارید و در آن تهدید خدا را درباره آن که کردارش مخالف گفتار است ، مطالعه می کنید ؟ ) . آیا نمی فهمید ( و عقل ندارید تا شما را از این کردار زشت بازدارد ؟ ) .
- بنده خدا شکیبا و استوار می باشد، {یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاهِ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِینَ} [البقره: ۱۵۳] ای کسانی که ایمان آورده اید ! از بردباری و نماز ( در برابر حوادث سخت زندگی ) کمک بگیرید ( و بدانید که ) خدا با بردباران است ( و یار و یاور ایشان است ) .
- بنده خدا اهل تدبر و تفکر و کنجاوی است، {إِنَّ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافِ اللَّیْلِ وَالنَّهَارِ وَالْفُلْکِ الَّتِی تَجْرِی فِی الْبَحْرِ بِمَا یَنْفَعُ النَّاسَ وَمَا أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ السَّمَاءِ مِنْ مَاءٍ فَأَحْیَا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَبَثَّ فِیهَا مِنْ کُلِّ دَابَّهٍ وَتَصْرِیفِ الرِّیَاحِ وَالسَّحَابِ الْمُسَخَّرِ بَیْنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ لَآیَاتٍ لِقَوْمٍ یَعْقِلُونَ} [البقره: ۱۶۴] مسلّماً در آفرینش آسمانها و زمین و آمد و شد شب و روز ( و اختلاف آن دو در درازی و کوتاهی و منافع بیشمار آنها ) و کشتیهائی که به سود مردم در دریا در حرکتند ( و برابر قانون وزن مخصوص اجسام و سرشت آب و باد و بخار و برق ، و غیره که از ساخته های پروردگارند در جریانند ) و آبی که خداوند از آسمان نازل کرده و با آن زمین را پس از مرگش زنده ساخته و انواع جنبندگان را در آن گسترده ، و در تغییر مسیر بادها و ابرهائی که در میان آسمان و زمین معلّق می باشند ، بی گمان نشانه هائی ( برای پی بردن به ذات پاک پروردگار و یگانگی خداوندگار ) است برای مردمی که تعقّل ورزند .
- بنده خدا بی باک و شتابزده نیست، {وَلَا تُلْقُوا بِأَیْدِیکُمْ إِلَى التَّهْلُکَهِ } [البقره: ۱۹۵] خود را با دست خویش به هلاکت نیفکنید.
- بنده خدا منافق و فریب کار نیست، {وَمِنَ النَّاسِ مَنْ یُعْجِبُکَ قَوْلُهُ فِی الْحَیَاهِ الدُّنْیَا وَیُشْهِدُ اللَّهَ عَلَى مَا فِی قَلْبِهِ وَهُوَ أَلَدُّ الْخِصَامِ} [البقره: ۲۰۴] در میان مردم کسی یافته می شود که سخن او در ( باره امور و اسباب معاش ) زندگی دنیا ، تو را به شگفت می اندازد ( و فصاحت و حلاوت کلام او ، مایه اعجاب تو می شود ) و خدا را بر آنچه در دل خود دارد گواه می گیرد. و حال آن که او سرسخت ترین دشمنان است .
- بنده خدا، از مردم دوری نمی گزیند و خود را تنها به عبادت شخصی مشغول نمی سازد و که تنها خودش نجات یابد، {وَمِنَ النَّاسِ مَنْ یَشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ وَاللَّهُ رَءُوفٌ بِالْعِبَادِ} [البقره: ۲۰۷] و در میان مردم کسی یافته می شود که جان خود را ( که عزیزترین چیزی است که دارد ) در برابر خوشنودی خدا می فروشد ( و رضایت الله را بالاتر از دنیا و مافیها می شمارد و همه چیز خود را در راه کسب آن تقدیم می دارد ) و خداوندگار نسبت به بندگان بس مهربان است.
- بنده خدا همت بلند داشته و فرومایه نمی باشد، {کُنْتُمْ خَیْرَ أُمَّهٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَتُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ} [آل عمران: ۱۱۰] شما ( ای پیروان محمّد ) بهترین امّتی هستید که به سود انسانها آفریده شده اید ( مادام که ) امر به معروف و نهی از منکر می نمائید و به خدا ایمان دارید .
- بنده خدا بخشنده است و بخیل نمی باشد، {وَلَا یَحْسَبَنَّ الَّذِینَ یَبْخَلُونَ بِمَا آتَاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ هُوَ خَیْرًا لَهُمْ بَلْ هُوَ شَرٌّ لَهُمْ} [آل عمران: ۱۸۰] آنان که نسبت بدانچه خداوند از فضل و نعمت خود بدیشان عطاء کرده است بخل می ورزند ( و زکات مال بدرنمی کنند و در راه مصالح جامعه به بذل و بخشش دست نمی یازند ) گمان نکنند که این کار برای آنان خوب است و به سود ایشان است ، بلکه این کار برای آنان بد است و به زیان ایشان تمام می شود .
- بنده خدا، مورد بهره گیری دیگران قرار نگرفته و طوق بردگی را قبول ننموده و ذلت و خواری را نمی پذیرد، {فَالَّذِینَ هَاجَرُوا وَأُخْرِجُوا مِنْ دِیَارِهِمْ وَأُوذُوا فِی سَبِیلِی وَقَاتَلُوا وَقُتِلُوا لَأُکَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَیِّئَاتِهِمْ وَلَأُدْخِلَنَّهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ ثَوَابًا مِنْ عِنْدِ اللَّهِ وَاللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الثَّوَابِ} [آل عمران: ۱۹۵] آنان که هجرت کردند ، و از خانه های خود رانده شدند ، و در راه من اذیّت و آزارشان رساندند ، و جنگیدند و کشته شدند ، هر آینه گناهانشان را می بخشم و به بهشتشان درمی آورم . بهشتی که رودخانه ها در زیر ( درختان ) آن روان است . این پاداشی از سوی خدا ، ( ایشان را ) است ، و پاداش نیکو تنها نزد خدا است .
- بنده خدا، در تمام تصرفات خود، روش دقیق و منظمی دارد و از خرابی و فروپاشی جلوگیری می کند، {یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَصَابِرُوا وَرَابِطُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ} [آل عمران: ۲۰۰] ای کسانی که ایمان آورده اید ! ( در برابر شدائد و ناملایمات ) شکیبایی ورزید و ( در مقابل دشمنان ) استقامت و پایداری کنید و ( از مرزهای مملکت خویش ) مراقبت به عمل آورید و از ( خشم ) خدا بپرهیزید ، تا این که رستگار شوید .
- بنده خدا، کسی است که تنبلی دیگران در ادای وجایب شان، او را از تلاش و کوشش باز نمی دارد، {فَقَاتِلْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ لَا تُکَلَّفُ إِلَّا نَفْسَکَ} [النساء: ۸۴] در راه خدا بجنگ ( حتی اگر هم تنها باشی و باک نداشته باش . چرا که وعده نصرت و پیروزی به تو داده شده است ) . تو جز مسؤول ( اعمال ) خود نیستی .
- بنده خدا به سوی خیر و خوبی تلاش می کند و از شر و بدی گریزان است، {مَنْ یَشْفَعْ شَفَاعَهً حَسَنَهً یَکُنْ لَهُ نَصِیبٌ مِنْهَا وَمَنْ یَشْفَعْ شَفَاعَهً سَیِّئَهً یَکُنْ لَهُ کِفْلٌ مِنْهَا وَکَانَ اللَّهُ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ مُقِیتًا} [النساء: ۸۵] کسی که ( در میان مردم ) میانجیگری کند و میانجیگری او پسندیده ( شرع ) باشد ، نصیبی از ( پاداش ) آن خواهد داشت ، و کسی که میانجیگری کند و میانجیگری او ناپسند ( شرع ) باشد ، بهره ای از ( پادافره ) آن خواهد داشت ، و ( پشتیبانی از حق بی پاداش نمی ماند ، و پشتیبانی از باطل بی پادافره نخواهد بود ) خداوند بر هر چیزی چیره است ( و همه چیز را می پاید ) .
- بنده خدا، آگاه و بیدار است و از غفلت و هیچکاره گی بیزار می باشد، {یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا خُذُوا حِذْرَکُمْ } [النساء: ۷۱] ای کسانی که ایمان آورده اید ! احتیاط نمائید و آمادگی خود را ( برای مقابله با دشمنان ) حفظ کنید.
- بنده خدا، اقدام کننده است و به فریادرسی مظلومان می رسید، و از کسانی که بشناسد و یا نشناسد دفاع می نماید، { وَمَا لَکُمْ لَا تُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَالْمُسْتَضْعَفِینَ مِنَ الرِّجَالِ وَالنِّسَاءِ وَالْوِلْدَانِ الَّذِینَ یَقُولُونَ رَبَّنَا أَخْرِجْنَا مِنْ هَذِهِ الْقَرْیَهِ الظَّالِمِ أَهْلُهَا وَاجْعَلْ لَنَا مِنْ لَدُنْکَ وَلِیًّا وَاجْعَلْ لَنَا مِنْ لَدُنْکَ نَصِیرًا } [النساء: ۷۵] چرا باید در راه خدا و ( نجات ) مردان و زنان و کودکان درمانده و بیچاره ای نجنگید که ( فریاد برمی آورند و ) می گویند : پروردگارا ! ما را از این شهر و دیاری که ساکنان آن ستمکارند ( و بر ما بیچارگان ستم روا می دارند ) خارج ساز ، و از جانب خود سرپرست و حمایتگری برای ما پدید آور ، و از سوی خود یاوری برایمان قرار بده ( تا ما را یاری کند و از دست ظالمان برهاند ) .
- بنده خدا، شایعه پراکنی نمی کند و امنیت را مختل نمی سازد و ترس و وحشت را گسترش نمی دهد و این مسایل را به اهل آن بر می گرداند، {وَإِذَا جَاءَهُمْ أَمْرٌ مِنَ الْأَمْنِ أَوِ الْخَوْفِ أَذَاعُوا بِهِ وَلَوْ رَدُّوهُ إِلَى الرَّسُولِ وَإِلَى أُولِی الْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذِینَ یَسْتَنْبِطُونَهُ مِنْهُمْ وَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَیْکُمْ وَرَحْمَتُهُ لَاتَّبَعْتُمُ الشَّیْطَانَ إِلَّا قَلِیلًا} [النساء: ۸۳]
- و هنگامی که ( خبر ) کاری که موجب نترسیدن یا ترسیدن است ( از قبیل : قوّت و ضعف ، و پیروزی و شکست ، و پیمان بستن با این قبیله و گسستن از آن قبیله ) به آنان ( یعنی منافقان یا مسلمانان ضعیف الایمان ) می رسد ، آن را ( میان مردم ) پخش و پراکنده می کنند ( و اخبار را به گوش دشمنان می رسانند ) . اگر این گونه افراد ، سخن گفتن در این باره را به پیغمبر و فرماندهان خود واگذارند ( و خبرهائی را که می شنوند فقط به مسؤولان امور گزارش دهند ) تنها کسانی از این خبر ایشان اطّلاع پیدا می کنند که اهل حلّ و عقدند و آنچه بایست از آن درک و فهم می نمایند . اگر فضل و رحمت خدا شما را در بر نمی گرفت ( و شما را به اطاعت از خود و پیغمبرش ، و برگشت امور به پیغمبر و مسؤولان کشوری و لشکری خویش هدایت نمی کرد ) جز اندکی از شما همه از اهریمن پیروی می کردید .
- بنده خدا به وعده هایش وفا می کند، {یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَوْفُوا بِالْعُقُودِ} [المائده: ۱] ای مؤمنان ! به پیمانها و قراردادها وفا کنید.
- بنده خدا کسی است که همه ظاهر و باطن او و همه دار و ندارش برای الله متعال است، { قُلْ إِنَّ صَلَاتِی وَنُسُکِی وَمَحْیَایَ وَمَمَاتِی لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ } [الأنعام: ۱۶۲] بگو : نماز و عبادت و زیستن و مردن من از آن خدا است که پروردگار جهانیان است ( و این است که تنها خدا را پرستش می کنم و کارهای این جهان خود را در مسیر رضایت او می اندازم و بر بذل مال و جان در راه یزدان می کوشم و در این راه می میرم ، تا حیاتم ذخیره مماتم شود).
- بنده خدا به خوبی می داند که اقدام و تصمیم گیری از استوارترین وسایل نصرت و پیروزی می باشد، { قَالَ رَجُلَانِ مِنَ الَّذِینَ یَخَافُونَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِمَا ادْخُلُوا عَلَیْهِمُ الْبَابَ فَإِذَا دَخَلْتُمُوهُ فَإِنَّکُمْ غَالِبُونَ وَعَلَى اللَّهِ فَتَوَکَّلُوا إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ} [المائده: ۲۳] دو نفر ( سردار ) از مردان خداترس که خداوند بدیشان نعمت ( عقل و ایمان و شهامت ) داده بود ، گفتند : شما ( از قیافه درشت این مردمان نترسید و ناگهانی یورش برید و ) از دروازه بر آنان وارد شوید . اگر وارد دروازه شوید ( به سبب دل ضعیفی که دارند ) شما پیروز خواهید شد . اگر مؤمن هستید ، بر خدا توکّل کنید .
- بنده خدا ثابت و متین است و دعوای باطل ننموده و دیگران را دشنام نمی دهد و بلکه با دلیل و استدلال صحبت می کند، {وَلَا تَسُبُّوا الَّذِینَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ فَیَسُبُّوا اللَّهَ عَدْوًا بِغَیْرِ عِلْمٍ } [الأنعام: ۱۰۸] ای مؤمنان ! ) به معبودها و بتهائی که مشرکان بجز خدا می پرستند دشنام ندهید تا آنان ( مبادا خشمگین شوند و ) تجاوزکارانه و جاهلانه خدای را دشنام دهند .
- بنده خدا بدون ضرورت لباس پینه شده نمی پوشد و خرمای خراب شده را نمی خورد؛ بلکه از نعمت های حلال خداوند و زیب و زینت مشروع استفاده می نماید، {قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِینَهَ اللَّهِ الَّتِی أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَالطَّیِّبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ قُلْ هِیَ لِلَّذِینَ آمَنُوا فِی الْحَیَاهِ الدُّنْیَا خَالِصَهً یَوْمَ الْقِیَامَهِ کَذَلِکَ نُفَصِّلُ الْآیَاتِ لِقَوْمٍ یَعْلَمُونَ} [الأعراف: ۳۲] ( ای محمّد ! زشتی کارِ افتراء تحلیل و تحریم را بدیشان خاطرنشان ساز و به آنان ) بگو : چه کسی زینتهای الهی را که برای بندگانش آفریده است و همچنین مواهب و روزیهای پاکیزه را تحریم کرده است ؟ بگو : این ( نعمتها و موهبتهای حلال و ) چیزهای پاکیزه ، برای افراد باایمان در این جهان آفریده شده است ( و دیگران نمی بایست از آن استفاده کنند . ولی در این دنیا بر این خوان یغما چه دشمن چه دوست ، و این هم از رحمت واسعه خدا و لطف او است . امّا ) در روز قیامت اینها همه در اختیار مؤمنان قرار می گیرد ( و دیگران به کلّی از آن محروم می گردند ) . این چنین آیات ( خود را درباره احکام حلال و حرام ) برای کسانی توضیح و تشریح می کنیم که آگاهند و می فهمند .
- بنده خدا، زبون و فرومایه نیست، بلکه قوی و نیرومند است، {وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّهٍ وَمِنْ رِبَاطِ الْخَیْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّکُمْ وَآخَرِینَ مِنْ دُونِهِمْ لَا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ یَعْلَمُهُمْ} [الأنفال: ۶۰] برای ( مبارزه با ) آنان تا آنجا که می توانید نیروی ( مادی و معنوی ) و ( از جمله ) اسبهای ورزیده آماده سازید ، تا بدان ( آمادگی و ساز و برگ جنگی ) دشمنِ خدا و دشمن خویش را بترسانید ، و کسان دیگری جز آنان را نیز به هراس اندازید که ایشان را نمی شناسید و خدا آنان را می شناسد.
- بنده خدا، شجاع و دلیر است و فرار را نمی شناسد، بخصوص موقعی که تنور نبرد داغ شود، {یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا لَقِیتُمُ الَّذِینَ کَفَرُوا زَحْفًا فَلَا تُوَلُّوهُمُ الْأَدْبَارَ (۱۵) وَمَنْ یُوَلِّهِمْ یَوْمَئِذٍ دُبُرَهُ إِلَّا مُتَحَرِّفًا لِقِتَالٍ أَوْ مُتَحَیِّزًا إِلَى فِئَهٍ فَقَدْ بَاءَ بِغَضَبٍ مِنَ اللَّهِ وَمَأْوَاهُ جَهَنَّمُ وَبِئْسَ الْمَصِیرُ} [الأنفال: ۱۵، ۱۶] ای مؤمنان ! هنگامی که با انبوه کافران ( در میدان نبرد ) روبرو شدید ، بدانان پشت نکنید ( و فرار ننمائید ) . هرکس در آن هنگام بدانان پشت کند و فرار نماید – مگر برای تاکتیک جنگی یا پیوستن به دسته ای – گرفتار خشم خدا خواهد شد و جایگاه او دوزخ خواهد بود ، و دوزخ بدترین جایگاه است .
- بنده خدا، علم و دانش را دوست دارد و به هر چه نمی دانست، دشمنی نمی کند، {بَلْ کَذَّبُوا بِمَا لَمْ یُحِیطُوا بِعِلْمِهِ} [یونس: ۳۹] بلکه آنان چیزی را تکذیب می کنند که اصلاً آگاهی از آن ندارند.
- بنده خدا، وظایف خود را به کاملترین صورت انجام می دهد و کارش را به پختگی و اتقان به پایان می برد، {لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا} [هود: ۷] ( این آفرینش سترگ و شگفت را بدین خاطر ساخت ) تا شما را بیازماید ( و معلوم شود ) که چه کسانی از شما کارهای نیکو می کنند ( و چه افرادی از شما کارهای بد می کنند ).
- بنده خدا، ثابت قدم است و سختی ها او را به عقب نمی کشاند، {یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا لَقِیتُمْ فِئَهً فَاثْبُتُوا} [الأنفال: ۴۵] ای مؤمنان ! هنگامی که با گروهی ( از دشمنان در میدان کارزار ) روبرو شدید ، پایداری نمائید ( و فرار نکنید )
- بنده خدا، جنگ را بخاطر خونریزی دوست ندارد؛ بلکه بخاطر دفاع از حقی که ثابت باشد، می جنگد، {وَإِنْ جَنَحُوا لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَهَا} [الأنفال: ۶۱] اگر آنان به صلح گرایش نشان دادند ، تو نیز بدان بگرای ( و در پذیرش پیشنهاد صلح تردید و دودلی مکن و شرائط منطقی و عاقلانه و عادلانه را بپذیر ).
- بنده خدا، با خدا و مردم و خودش صادق است، {وَمَا أُرِیدُ أَنْ أُخَالِفَکُمْ إِلَى مَا أَنْهَاکُمْ عَنْهُ إِنْ أُرِیدُ إِلَّا الْإِصْلَاحَ} [هود: ۸۸] من نمی خواهم شما را از چیزی باز دارم و خودم مرتکب آن شوم ( و بلکه شما را به انجام کاری می خوانم که خود نیز بدان عمل می کنم ) . من تا آنجا که می توانم جز اصلاح ( خویشتن و شما را ) نمی خواهم.
- بنده خدا، ناامید نمی شود، و بلکه تلاش می کند و ذلت را نمی پذیرد، {یَا بَنِیَّ اذْهَبُوا فَتَحَسَّسُوا مِنْ یُوسُفَ وَأَخِیهِ وَلَا تَیْأَسُوا مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِنَّهُ لَا یَیْأَسُ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْکَافِرُونَ } [یوسف: ۸۷] ای فرزندانم ! بروید و به دنبال یوسف و برادرش بگردید و از رحمت خدا ناامید مشوید ، چرا که از رحمت خدا جز کافران ناامید نمی گردند.
- بنده خدا بخاطر حفاظت دعوت و آزادی و حق می جنگد و دست به سلاح می برد، {إِلَّا تَنْفِرُوا یُعَذِّبْکُمْ عَذَابًا أَلِیمًا وَیَسْتَبْدِلْ قَوْمًا غَیْرَکُمْ وَلَا تَضُرُّوهُ شَیْئًا وَاللَّهُ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ} [التوبه: ۳۹] اگر برای جهاد بیرون نروید ، خداوند شما را ( در دنیا با استیلاء دشمنان و در آخرت با آتش سوزان ) عذاب دردناکی می دهد و ( شما را نابود می کند و ) قومی را جایگزینتان می سازد که جدای از شمایند ( و پاسخگوی فرمان خدایند و در اسرع وقت دستور او را اجرا می نمایند . شما بدانید که با نافرمانی خود تنها به خویشتن زیان می رسانید ) و هیچ زیانی به خدا نمی رسانید ( چرا که خدا بی نیاز از همگان و دارای قدرت فراوان است ) و خدا بر هر چیزی توانا است.
- بنده خدا ستیزه جو نیست و بخاطر فرار از انجام وظایف، بهانه جویی نمی کند، {إِنَّمَا یَسْتَأْذِنُکَ الَّذِینَ لَا یُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ وَارْتَابَتْ قُلُوبُهُمْ فَهُمْ فِی رَیْبِهِمْ یَتَرَدَّدُونَ} [التوبه: ۴۵] تنها کسانی از تو اجازه می خواهند که ( در جهاد شرکت نکنند که مدّعیان دروغینند و ) به خدا و روز جزا ایمان ندارند و دلهایشان دچار شکّ و تردید است و در حیرت و سرگردانی خود بسر می برند .
- بنده خدا، آرمان های زیادی دراد و یقینش به نصرت الهی متزلزل نمی شود، {قُلْ هَلْ تَرَبَّصُونَ بِنَا إِلَّا إِحْدَى الْحُسْنَیَیْنِ} [التوبه: ۵۲] بگو : آیا درباره ما جز یکی از دو نیکی انتظار دارید : ( یا پیروزی و غنیمت در دنیا ، و یا شهادت و بهشت در آخرت ) .
- بنده خدا، نیکی دیگران را پاس می دارد و هیچ وقت فراموش نمی کند، {وَمَا نَقَمُوا إِلَّا أَنْ أَغْنَاهُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ مِنْ فَضْلِهِ} [التوبه: ۷۴] چیزی که این منافقان را بر سر خشم آورد و سبب انتقام گرفتن آنان شود وجود ندارد ، مگر این که خدا و پیغمبرش به فضل و کرم خود آنان را ( با اعطاء غنائم که هدف ایشان در زندگی است ) بی نیاز گردانده اند.
- بنده خدا صله رحم را رعایت نموده و از کیان خانواده نگهداری می کند، {وَالَّذِینَ یَصِلُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ} [الرعد: ۲۱] و کسانی که برقرار می دارند پیوندهائی را که خدا به حفظ آنها دستور داده است.
- بنده خدا، قلبش را با ذکر و یاد خداوند آباد می کند و بخاطر یک مسئله عارضی و ناخوشایند، سبکسری نمی نماید. {الَّذِینَ آمَنُوا وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِکْرِ اللَّهِ أَلَا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ} [الرعد: ۲۸] آن کسانی که ایمان می آورند و دلهایشان با یاد خدا سکون و آرامش پیدا می کند . هان ! دلها با یاد خدا آرام می گیرند ( و از تذکّر عظمت و قدرت خدا و انجام عبادت و کسب رضای یزدان اطمینان پیدا می کنند ) .
- بنده خدا، بدون شناخت و آگاهی به مدح و ثنای کسی نمی پردازد، عیب های مردم را جستجو نمی کند و طفیلی هم نیست. {وَلَا تَقْفُ مَا لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ کُلُّ أُولَئِکَ کَانَ عَنْهُ مَسْئُولًا} [الإسراء: ۳۶] از چیزی دنباله روی مکن که از آن ناآگاهی . بی گمان ( انسان در برابر کارهائی که ) چشم و گوش و دل همه ( و سایر اعضاء دیگر انجام می دهند ) مورد پرس و جوی از آن قرار می گیرد .
- بنده خدا، خوش می درخشد و متکبر و خود برتربین نیست، {وَلَا تَمْشِ فِی الْأَرْضِ مَرَحًا إِنَّکَ لَنْ تَخْرِقَ الْأَرْضَ وَلَنْ تَبْلُغَ الْجِبَالَ طُولًا} [الإسراء: ۳۷] و در روی زمین متکبّرانه و مغرورانه راه مرو . چرا که تو ( با پای کوبیدن قلدرانه ات بر زمین ) نمی توانی زمین را بشکافی ، و ( با گردن کشیدن جبّارانه ات بر آسمان ، نمی توانی ) به بلندای کوهها برسی . ( آخر ذرّه ناچیزی انسان نام ، در برابر کره زمین ، و کره زمین در برابر مجموعه هستی ، چه چیز بشمار آست ؟ ! ) .
- بنده خدا، دوست حق است و دشمن باطل، {وَقُلْ جَاءَ الْحَقُّ وَزَهَقَ الْبَاطِلُ إِنَّ الْبَاطِلَ کَانَ زَهُوقًا} [الإسراء: ۸۱] و ( مشرکان را بترسان و بدیشان ) بگو : حق فرا رسیده است ( که یکتاپرستی و آئین آسمانی و دادگری است ) و باطل از میان رفته و نابود گشته است ( که چندتا پرستی و آئین تباه و ستمگری است ) . اصولاً باطل همیشه از میان رفتنی و نابود شدنی است ( و سرانجام پیروزی از آن حق و حقیقت بوده و هست ) .
- بنده خدا، بر آموزش حریص است، اگر چه از کسی باشد که مقام پایین تری دارد، {قَالَ لَهُ مُوسَى هَلْ أَتَّبِعُکَ عَلَى أَنْ تُعَلِّمَنِ مِمَّا عُلِّمْتَ رُشْدًا} [الکهف: ۶۶] موسی بدو گفت : آیا ( می پذیری که من همراه تو شوم و ) از تو پیروی کنم بدان شرط که از آنچه مایه رشد و صلاح است و به تو آموخته شده است ، به من بیاموزی ؟
- بنده خدا، آشکار کننده و صریح است و پنهان کاری نمی کند، {إِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ کُلَّ خَوَّانٍ کَفُورٍ} [الحج: ۳۸] مسلّماً خداوند خیانت پیشگان کافر را دوست نمی دارد ( و دوستان مؤمن خود را در دست خیانتکاران ملحد رها نمی سازد ) .
- بنده خدا، با دشمنان صادقانه روبرو شده و دچار دودلی نمی شود و فتنه مردم را مثل عذاب خدا نمی داند، {وَمِنَ النَّاسِ مَنْ یَقُولُ آمَنَّا بِاللَّهِ فَإِذَا أُوذِیَ فِی اللَّهِ جَعَلَ فِتْنَهَ النَّاسِ کَعَذَابِ اللَّهِ وَلَئِنْ جَاءَ نَصْرٌ مِنْ رَبِّکَ لَیَقُولُنَّ إِنَّا کُنَّا مَعَکُمْ أَوَلَیْسَ اللَّهُ بِأَعْلَمَ بِمَا فِی صُدُورِ الْعَالَمِینَ } [العنکبوت: ۱۰] در میان مردم کسانی هستند که می گویند ایمان آورده ایم ( و از زمره مؤمنانیم ) ، امّا هنگامی که به خاطر خدا مورد اذیّت و آزار قرار گرفتند ، ( به ناله و فریاد می آیند و چه بسا از دین برگردند . انگار ایشان ) شکنجه مردمان را ( در دنیا ) همسان عذاب خدا ( در آخرت ) می شمارند ، و هنگامی که پیروزیی از سوی پروردگارت نصیب ( شما مؤمنان ) گردد ، خواهند گفت : ما که با شما بوده ایم ( و ایمانی چون ایمان شما داشته ایم و باید از غنائم پیروزیتان بر دشمنان بهره ای داشته باشیم ) . آیا خداوند آگاه تر ( از هر کسی ، به ایمان و نفاق و ) به آنچه در سینه های جهانیان است نمی باشد ؟
- بنده خدا، بردبار و استوار است، نادانی نادانان او را ناراحت و خشمگین نمی کند، {فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَلَا یَسْتَخِفَّنَّکَ الَّذِینَ لَا یُوقِنُونَ} [الروم: ۶۰] پس شکیبائی داشته باش . وعده خدا به طور مسلم حق است . هرگز نباید کسانی که ایمان ندارند ، مایه خشم و ناراحتی تو گردند ( و عدم ایمان ایشان ، تاب و توان و صبر و شکیبائی را از تو سلب کند ) .
- بنده خدا، پیوند محکمی با امت داشته و روابط بین امت را حمایت نموده و استوارش می دارد، {وَإِنَّ هَذِهِ أُمَّتُکُمْ أُمَّهً وَاحِدَهً وَأَنَا رَبُّکُمْ فَاتَّقُونِ} [المؤمنون: ۵۲] ( و بدیشان گفتیم : به اقوام خود برسانند که ) این ( پیغمبران بزرگی که بدانان اشاره شد ، همگی ) ملّت یگانه ای بوده ( و آئین واحد و برنامه یکتائی دارند ) و من پروردگار همه شما هستم ، پس تنها از من بهراسید ( چرا که ملّت واحد ، با برنامه واحد ، باید از خدای واحد بترسد و خویشتن را از عذاب و عقاب او به دور دارد ) .
- بنده خدا، حرمت خانه ها را می داند، { یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَدْخُلُوا بُیُوتًا غَیْرَ بُیُوتِکُمْ حَتَّى تَسْتَأْنِسُوا وَتُسَلِّمُوا عَلَى أَهْلِهَا ذَلِکُمْ خَیْرٌ لَکُمْ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ} [النور: ۲۷] ای مؤمنان ! وارد خانه هائی نشوید که متعلّق به شما نیست ، مگر بعد از اجازه گرفتن ( با زنگ زدن یا در کوبیدن و کارهائی جز اینها ) و سلام کردن بر ساکنان آن . این کار برای شما بهتر است ( از ورود بدون اجازه و سلام ) . امید است شما ( این دو چیز را به هنگام رفتن به منازل دیگران رعایت و آنها را ) در مد نظر داشته باشید.
- بنده خدا، با حیا و عفت است، { قُلْ لِلْمُؤْمِنِینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ وَیَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ } [النور: ۳۰] ( ای پیغمبر ! ) به مردان مؤمن بگو : ( آنان موظّفند که از نگاه به عورت و محلّ زینت نامحرمان ) چشمان خود را فرو گیرند ، و عورتهای خویشتن را ( با پوشاندن و دوری از پیوند نامشروع ) مصون دارند .
- بنده خدا، بردباری کرده و از جاهلان روی بر می تابد، {وَإِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلَامًا} [الفرقان: ۶۳] و هنگامی که نادانان ایشان را مخاطب ( دشنامها و بد و بیراههای خود ) قرار می دهند ، از آنان روی می گردانند و به ترک ایشان سلام می گویند .
- بنده خدا، میانه رو است و امور مالی خود را به خوبی مدیریت می کند، {وَالَّذِینَ إِذَا أَنْفَقُوا لَمْ یُسْرِفُوا وَلَمْ یَقْتُرُوا وَکَانَ بَیْنَ ذَلِکَ قَوَامًا} [الفرقان: ۶۷] و کسانیند که به هنگام خرج کردن ( مال برای خود و خانواده ) نه زیاده روی می کنند و نه سختگیری ، و بلکه در میان این دو ( یعنی اسراف و بخل ، حد ) میانه روی و اعتدال را رعایت می کنند .
- بنده خدا، از باطل و خیانت گریزان است و از بیهودگی ها اجتناب می نماید، {وَالَّذِینَ لَا یَشْهَدُونَ الزُّورَ وَإِذَا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا کِرَامًا} [الفرقان: ۷۲] و ( بندگان خدای رحمان ) کسانیند که بر باطل گواهی نمی دهند ، و هنگامی که کارهای یاوه و سخنان پوچی را ببینند و بشنوند ، بزرگوارانه ( از شرکت در بیهوده کاری و یاوه سرائی کناره گیری می کنند و از آنها ) می گذرند .
- بنده خدا، وجدان بیدار داشته و حساس می باشد، {یَا بُنَیَّ إِنَّهَا إِنْ تَکُ مِثْقَالَ حَبَّهٍ مِنْ خَرْدَلٍ فَتَکُنْ فِی صَخْرَهٍ أَوْ فِی السَّمَاوَاتِ أَوْ فِی الْأَرْضِ یَأْتِ بِهَا اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ لَطِیفٌ خَبِیرٌ} [لقمان: ۱۶] پسر عزیزم ! اگر به اندازه سنگینی دانه خردلی ( عمل نیک یا بد انجام گرفته ) باشد و در دل سنگی ، یا در آسمانها ، و یا این که در میان زمین باشد ، خدا آن را حاضر می آورد ( و به حساب و کتاب آن رسیدگی می کند ) . چرا که خداوند بس دقیق و آگاه است .
- بنده خدا، موقع مقابله با دشمن ثابت قدم است، هر چند دشمن قوی و نیرومند باشد، {وَلَمَّا رَأَى الْمُؤْمِنُونَ الْأَحْزَابَ قَالُوا هَذَا مَا وَعَدَنَا اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَصَدَقَ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَمَا زَادَهُمْ إِلَّا إِیمَانًا وَتَسْلِیمًا} [الأحزاب: ۲۲] هنگامی که مؤمنان احزاب را دیدند ، گفتند : این همان چیزی است که خدا و پیغمبرش به ما وعده فرموده بودند . ( خدا و رسول او به ما وعده داده بودند که نخست سختیها و رنجها ، و به دنبال آن خوشیها و گنجها است ) و خدا و پیغمبرش راست فرموده اند . این سختیها جز بر ایمان ( به خدا ) و تسلیم ( قضا و قدر شدن ) ایشان نمی افزاید.
- بنده خدا، همیشه به ذکر و یاد الله متعال مشغول است و هیچ چیز او را از یاد خدا غافل نمی سازد، {یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اذْکُرُوا اللَّهَ ذِکْرًا کَثِیرًا (۴۱) وَسَبِّحُوهُ بُکْرَهً وَأَصِیلًا} [الأحزاب: ۴۱، ۴۲] ای مؤمنان ! بسیار خدای را یاد کنید ( و هرگز او را فراموش ننمائید ) . و بامدادان و شامگاهان ( و در همه وقت و آن ) به تسبیح و تقدیس او بپردازید .
- بنده خدا، نادان و جاهل نیست، {قُلْ هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَالَّذِینَ لَا یَعْلَمُونَ} [الزمر: ۹] گو : آیا کسانی که ( وظیفه خود را در قبال خدا ) می دانند ، با کسانی که ( چنین چیزی را ) نمی دانند ، برابر و یکسانند ؟!
- بنده خدا، کودن و نافهم نیست، {إِنَّمَا یَتَذَکَّرُ أُولُو الْأَلْبَابِ} [الزمر: ۹] تنها خردمندان پند و اندرز می گیرند.
- بنده خدا، نرمخوی است و برخورد نیکو دارد، {وَلَا تَسْتَوِی الْحَسَنَهُ وَلَا السَّیِّئَهُ ادْفَعْ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِی بَیْنَکَ وَبَیْنَهُ عَدَاوَهٌ کَأَنَّهُ وَلِیٌّ حَمِیمٌ} [فصلت: ۳۴] نیکی و بدی یکسان نیست . ( هرگز بدی را با بدی ، و زشتی را با زشتی پاسخ مگوی . بلکه بدی و زشتی دیگران را ) با زیباترین طریقه و بهترین شیوه پاسخ بده . نتیجه این کار ، آن خواهد شد که کسی که میان تو و میان او دشمنانگی بوده است ، به ناگاه همچون دوست صمیمی گردد .
- در زندگی بنده خدا هیچ اثری از غرور وجود ندارد، { قُلْ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِثْلُکُمْ} [الکهف: ۱۱۰] ( ای پیغمبر ! ) بگو : من فقط انسانی همچون شما هستم.
- بنده خدا، به وعده الهی اعتماد کامل دارد و قلبش با اطمینان و آرامش است، {إِنَّ الَّذِینَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَیْهِمُ الْمَلَائِکَهُ أَلَّا تَخَافُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَأَبْشِرُوا بِالْجَنَّهِ الَّتِی کُنْتُمْ تُوعَدُونَ } [فصلت: ۳۰] کسانی که می گویند : پروردگار ما تنها خدا است ، و سپس ( بر این گفته خود که اقرار به وحدانیّت است می ایستند ، و آن را با انجام قوانین شریعت عملاً نشان می دهند ، و بر این راستای خداپرستی تا زنده اند ) پابرجا و ماندگار می مانند ( در هنگام آخرین لحظات زندگی ) فرشتگان به پیش ایشان می آیند ( و بدانان مژده می دهند ) که نترسید و غمگین نباشید و شما را بشارت باد به بهشتی که ( توسّط پیغمبران ) به شما ( مؤمنان ) وعده داده می شد .
- بنده خدا در مقابل حق می ایستد و هیچ طرفی رو بر نمی گرداند؛ بلکه تابع و فرمانبردار حق است، {وَإِذْ لَمْ یَهْتَدُوا بِهِ فَسَیَقُولُونَ هَذَا إِفْکٌ قَدِیمٌ} [الأحقاف: ۱۱] چون خودشان به وسیله آن هدایت و راهیاب نشده اند ، می گویند : این همان دروغهای قدیمی است ( و از افسانه های کهن فراهم آمده است ) .
- بنده خدا در بیان دیدگاه و صدور حکم عجله نمی کند، بلکه تحقیق می نماید، {یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنْ جَاءَکُمْ فَاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَیَّنُوا} [الحجرات: ۶] ای کسانی که ایمان آورده اید ! اگر شخص فاسقی خبری را به شما رسانید درباره آن تحقیق کنید.
- بنده خدا، پیام رسان محبت و الفت است و هیچگاه فتنه انگیزی و دشمنی نمی کند، {إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَهٌ فَأَصْلِحُوا بَیْنَ أَخَوَیْکُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ} [الحجرات: ۱۰] فقط مؤمنان برادران همدیگرند ، پس میان برادران خود صلح و صفا برقرار کنید ، و از خدا ترس و پروا داشته باشید ، تا به شما رحم شود .
- بنده خدا، به رنگ، نژاد، قوم و ملت تعصب نمی ورزد و هیچ انسانی را بر انسان دیگر برتر نمی داند، مگر به اساس تقوی، {یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَأُنْثَى وَجَعَلْنَاکُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاکُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ خَبِیرٌ} [الحجرات: ۱۳] ای مردمان ! ما شما را از مرد و زنی ( به نام آدم و حواء ) آفریده ایم ، و شما را تیره تیره و قبیله قبیله نموده ایم تا همدیگر را بشناسید ( و هر کسی با تفاوت و ویژگی خاص درونی و بیرونی از دیگری مشخص شود ، و در پیکره جامعه انسانی نقشی جداگانه داشته باشد ) . بی گمان گرامی ترین شما در نزد خدا متقی ترین شما است . خداوند مسلّماً آگاه و باخبر ( از پندار و کردار و گفتار شما ، و از حال همه کس و همه چیز ) است .
- بنده خدا، پاکیزه خوی است و مردم را مسخره ننموده و مورد اهانت قرار نمی دهد، {یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا یَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ عَسَى أَنْ یَکُونُوا خَیْرًا مِنْهُمْ وَلَا نِسَاءٌ مِنْ نِسَاءٍ عَسَى أَنْ یَکُنَّ خَیْرًا مِنْهُنَّ} [الحجرات: ۱۱] ای کسانی که ایمان آورده اید ! نباید گروهی از مردان شما گروه دیگری را استهزاء کنند ، شاید آنان بهتر از اینان باشند ، و نباید زنانی زنان دیگری را استهزاء کنند ، زیرا چه بسا آنان از اینان خوبتر باشند.
- بنده خدا، بخشنده و جوانمرد است، {وَیُؤْثِرُونَ عَلَى أَنْفُسِهِمْ وَلَوْ کَانَ بِهِمْ خَصَاصَهٌ } [الحشر: ۹] و ایشان را بر خود ترجیح می دهند ، هرچند که خود سخت نیازمند باشند .
- بنده خدا، به دین و وطن خود اخلاص داشته و با دشمنان معامله گری ننموده و پناه شان نمی دهد، {یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا عَدُوِّی وَعَدُوَّکُمْ أَوْلِیَاءَ تُلْقُونَ إِلَیْهِمْ بِالْمَوَدَّهِ وَقَدْ کَفَرُوا بِمَا جَاءکُم مِّنَ الْحَقِّ} [الممتحنه: ۱] ای مؤمنان ! دشمنان من و دشمنان خویش را به دوستی نگیرید . شما نسبت بدیشان محبت می کنید و مودت می ورزید ، در حالی که آنان به حق و حقیقتی ایمان ندارند که برای شما آمده است .
- بنده خدا، متعصب نیست و بدون دلیل از مردم نفرت ندارد؛ بلکه صلح می کند همراه کسی صلح خواه باشد و می جنگد با کسی که جنگجو باشد، {لَا یَنْهَاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِینَ لَمْ یُقَاتِلُوکُمْ فِی الدِّینِ وَلَمْ یُخْرِجُوکُمْ مِنْ دِیَارِکُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَتُقْسِطُوا إِلَیْهِمْ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطِینَ (۸) إِنَّمَا یَنْهَاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِینَ قَاتَلُوکُمْ فِی الدِّینِ وَأَخْرَجُوکُمْ مِنْ دِیَارِکُمْ وَظَاهَرُوا عَلَى إِخْرَاجِکُمْ أَنْ تَوَلَّوْهُمْ وَمَنْ یَتَوَلَّهُمْ فَأُولَئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ} [الممتحنه: ۸، ۹] خداوند شما را باز نمی دارد از این که نیکی و بخشش بکنید به کسانی که به سبب دین با شما نجنگیده اند و از شهر و دیارتان شما را بیرون نرانده اند . خداوند نیکوکاران را دوست می دارد . بلکه خداوند شما را بازمی دارد از دوستی ورزیدن با کسانی که به خاطر دین با شما جنگیده اند ، و شما را از شهر و دیارتان بیرون رانده اند ، و برای اخراج شما پشتیبانی کرده اند و یاری داده اند . کسانی که ایشان را به دوستی گیرند ، ظالم و ستمگرند .
- بنده خدا، عزتمند است و هیچگاه ذلت را قبول نکرده و پیمان شکنی نمی کند، {وَلِلَّهِ الْعِزَّهُ وَلِرَسُولِهِ وَلِلْمُؤْمِنِینَ} [المنافقون: ۸] عزّت و قدرت از آن خدا و فرستاده او و مؤمنان است.
این گونه، هر آن چه از اسباب کرامت و عزت وجود دارد، بنده خدا به آن التزام دارد، چون بنده خدا، دارای عقل استوار، اخلاق ستوده و عمل قوی می باشد و این گونه خداوند متعال را بندگی می نماید.
آیا وقت آن نرسیده که مسلمانان در قول و عمل خود از تعالیم قرآنی متأثر باشند؟ تا به کی غفلت بر عقل و قلب های شان چیره باشد؟ {أَلَمْ یَأْنِ لِلَّذِینَ آمَنُوا أَنْ تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِکْرِ اللَّهِ وَمَا نَزَلَ مِنَ الْحَقِّ} [الحدید: ۱۶] آیا وقت آن برای مؤمنان فرا نرسیده است که دلهایشان به هنگام یاد خدا ، و در برابر حق و حقیقتی که خدا فرو فرستاده است ، بلرزد و کرنش برد ؟
همه به عظمت و قدرت الله متعال امیدوار هستیم، چون الله متعال این امیدواری را در قلب های ما نهادینه می سازد و همیشه ما را به قدرت خود یادآوری می کند، {اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ یُحْیِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا } [الحدید: ۱۷] بدانید که خداوند زمین مرده را زنده می کند .
ازین آیه قرآنی می دانیم که الله متعال توانایی زنده کرده قلب های غافل و مرده را دارد، و دست انسان های حیران و سرگردان را گرفته و به ساحل هدایت و نجات رهنمون شان می کند، لذا باید گذشته ناامید کننده را فراموش نماییم و برای ساختن آینده درخشان و زیبا تلاش نمایم؛ چون حسرت خوردن نسبت به گذشته هیچ فایده و خیری در آن نیست.