لغزش های دعوت، بین اصول و فرعیات و بین افراط و تفریط

لغزش های دعوت، بین اصول و فرعیات و بین افراط و تفریط

نویسنده: استاد مصطفی مشهور/مترجم: عبدالواحد لشگرزهی

در این نوشته به بررسی لغزش های دعوی دعوتگران بین اصول و فرعیات و بین افراط و تفریط می پردازیم…

بین اصول و فرعیات

و همچنین از دیگر لغزش های هنگام «دعوت و مبارزه» این است که شخص مبارز به شکل و ظاهری توجه بیشتری بنماید تا جوهر عقیدتی.

و یا اینکه قبل از پرداختن به مسئله«عقیده»به ظاهر سازی مشغول شود، و این روشی اشتباه بوده و در هر مقطعی خطرناک محسوب می شود. پس اشخاصی را که می خواهیم دعوتشان کنیم، قبل از فرعیات باید در درجۀ اول اصول عقاید را به آنها( البته به طور علمی و عملیش) آموزش دهیم تا ضرورت استجابت اوامر خداوند در آها به وجود بیاید و همۀ آنچه را که اسلام از آنها خواهان است(اعم از جزئیات و کلیات) با رضایتی که نشانۀ بندگیشان برای خداوند است، بر پا دارند.

و اما هنگامی که از امور نوعی قضایای اساسی پدید آوریم مانند شرطی اساسی که در هنگام شروع حرکت لازم است، ناگزیر از التزام دادن به آنها هستیم. و ما با چنین عملکردی دعوت شدگان را نسبت به دعوت متنفرنموده و باعث ایجاد سدی میان راه اصلی و آنها خواهیم شد. و سرانجام بر اثر چنین روش نادرستی خویشتن را معزول خواهیم دید. و آنگاه لازم است که در مورد ملتزم نمودن خویش و دیگران نسبت به این وظایف خطیر فرق گذاشته و همواره در صدد سبقت گرفتن از بقیۀ کسانی که باید توسط ما دعوت شوند، باشیم. و بدیهی است که اسلام بوسیلۀ استحکام بخشیدنها، ایمانی که به وسیلۀ آن اوامر خداوند به اجراء درآورده می شوند در دلها پدید می آید. و بر ماست که از این روش حکیمانه تجاوز نکرده و دائما” به آن عمل نماییم:

(‏ ادْعُ إِلِى سَبِیلِ رَبِّکَ بِالْحِکْمَهِ وَالْمَوْعِظَهِ الْحَسَنَهِ) (النحل- ۱۲۵)

(ای پیغمبر ! ) مردمان را با سخنان استوار و بجا و اندرزهای نیکو و زیبا به راه پروردگارت فراخوان)

البته با گفتن چنین مطالبی نمی خواهیم از ارزش فرعیات بکاهیم. اما این را برای طی سلسله مراتب و عمل نمودن به روشهای اسلامی لازم می دانیم. چرا که اگر شخصی قبل از جوهر عقیدتی به شکل ظاهری بپردارد، سرانجام مرتکب خطایای سوئی می شود که همین خطایا می توانند ضربات مهلکی بر پیکر دعوت اسلامی فرود آورند.

بین افراط و تفریط

بجز انحرافات و انعطاف پذیریهایی که تا کنون یادآور شده ایم،کجرویهای دیگری نیز وجود دارد که ممکن است بعضی از برادران مرتکب آن شوند.

از جمله این کجرویها که خطرش از بقیه کمتر نیست، افراط و تندروی در زمینۀ تحمیل نمودن به نفس است، آنچه را که بیشتر از طاقت آن است، بدین ترتیب که آنها با خیال تربیت و تهذیب نفس خویش، و داوطلب نمودن آن برای سیر شاهراه خداوندی، به آن تکالیف سنگین عبادی تحمیل می کنند و غالبا” از انجام چنین اعمالی شاقی نتیجه ای نامطلوب بدست می آید که آنها را گذشته از سنتها و نوافل، تا حد ترک و یا مرتب انجام ندادن فرایض نیز ناتوان می سازد. و این ناتوانی باعث می شود که آنها در بین راه بمانند و امانت خداوندی را به سر منزل مقصود نرسانند.و اکنون سخن گهربار رسول الله (ص) در زمینۀ این افراط ما را متوجه خویش می سازد:( ان الله لا یمل حتی تملوا)  الحدیث

ترجمه: خداوند(از عبادت شما) خسته نمی شود مگر اینکه خودتان خسته شوید.

در اینجا لازم است که بین افرط و تشدید و همچنین کوشا و پرکار نمودن نفس فرق بگذاریم. نفس مانند کودکی است که اگر آن را به حال خود رها کنیم برای شیر خوردن شدت بخرج می دهد و اگر او را از شیر خوردن بازداریم، از شیر گرفته شده و بتدریج عمل شیر خوردن را بفراموشی می سپارد، پس باید همیشه آن را به تلاش و کوشش در حد توانایی اش واداریم. و در این زمینه خداوند ما را با تعلیم آیه دعایی این چنین ارشاد می فرماید:

(رَبَّنَا وَلاَ تُحَمِّلْنَا مَا لاَ طَاقَهَ لَنَا بِهِ)   البقره- ۲۸۶.

ترجمه: «خداوندا آنچه را که ما طاقت آنرا نداریم بر ما تحمیل مفرما.»

پس هنگامی که راه دعوت اسلامی طولانی و طی نمودنش مشکل است، برای پیوسته نمودن مبارزه و دعوت لازم است که بیشتر از طاقت و توانائی، بر نفس خویش تکلیف تحمیل ننمائیم. چرا که کار دائم هر چند که اندک باشد بهتر از زیاد ولی منقطع بودنش است. و در عین حال جایز نیست که برای نفس خویش تفریط (سهل انگاری در اجرای اوامر خداوندی) راتجویز نماییم. و حال آنکه دعوت به افراد سخت کوش و فعال احتیاج دارد.

——————————————-

نام کتاب: روش دعوت / نویسنده: استاد مصطفی مشهور/مترجم: عبدالواحد لشگرزهی / نشر احسان