۷ – موانع معرفتی کمال از دیدگاه مولوی ،رها کردن اصول و چسبیدن به فروع

۷ – موانع معرفتی کمال از دیدگاه مولوی ،رها کردن اصول و چسبیدن به فروع

نویسنده: : دکتر محمد علی خالدیان

یکی دیگر از موانع کمال، رها کردن مسما و اصل و چسبیدن به اسم و فرع است. نمودار این مورد منازعت آن چهار کس است به جهت انگور که به قول مولانا هر یک به نام دیگر فهم کرده بود. آن یکی از این جمع پارسی بود، گفت: این را به انگوری دهم، دیگری که عرب بود گفت: لا، من عنب نمی خواهم ای دغا، آن دیگر که ترک بود گفت: من عنب نمی خواهم، ، اوزوم می خواهم، چهارمین که رومی بود، گفت: این قیل و قال را فرو گذارید. من فقط استافیل می خواهم. در این تنازع آن جماعت به جنگ برخاستند چرا که از سر نام ها و از حقیقت آنها غافل بودند، چون از معرفت آن چه در ورای نام هاست خالی بودند، ابلهانه به جان هم افتادند و بر یکدیگر مشت می زدند. مولانا می گوید:

     صاحب سری عزیزی صد زبان               گر بدی آنجا بدادی صلحشان

                                                                                   (۲/۳۶۸۷)

چرا که وی به این منازعان می گفت که من با همین یک درم آرزوی جمله تان را می دهم. بنابراین آن کس که معرفتش محدود به نام ها نیست و حقیقت ذات را در ورای آن می شناسد، این اختلاف خلق را که از نام ها حاصل می شود حل می کند. وی به خلقی که با یکدیگر به خاطر اختلاف در نام ها منازعت دارند، خواهد گفت که اگر بی دغل دل به گفتار من بسپارید، همین یک درم برای شما چندین گونه عمل می کند و چنان که مراد شماست این یک درم برای شما چهار می شود و این چهار دشمن که در وجود شما ظاهر شده است، یک تن می شود و بین آنها اتحاد حاصل می شود.

آویختگی به فروع به نتیجه ی گریز از اصل منجر می شود. پرداختن به اصل، ایجاد مسئولیت می کند و کاربردش مشکل است، در حالی که فروع را می توان پوششی قرار داد برای شانه خالی کردن از وظیفه. انحطاط و شکوفایی یک تمدن را با این معیار می توان سنجید که در آن تا چه اندازه به پایه ها اندیشیده می شود و چه اندازه به ظواهر و تشریفات. مولوی در این باره می گوید:

       ابلهان تعظیم مسجد می کنند                 در جفای اهل دل جد می کنند

     این مجاز است آن حقیقت ای خران           نیست مسجد جز درون سروران

     هیچ نامی به حقیقت دیده ای                 یا ز گاف و لام گل، گل چیده ای

     اسم خواندی، رو مسمی را بجو                   مه به بالا دان، نه اندر آب جو

  (۱/۷۱-۳۴۷۰)

—————————————

منبع: بررسی موانع معرفتی در مثنوی با (نگاهی به اندیشه ها و جهان بینی مولوی)/ مؤلف: دکتر محمد علی خالدیان / ناشر: مؤسسه فرهنگی و انتشاراتی مختومقلی فراغی/۱۳۸۴

سایر موانع را بخوانید :

موانع معرفتی کمال از دیدگاه مولوی کفر و شرک -۱