روسیه با دوچهره… فهمی هویدی: خاطرات دخالت روسیه در افغانستان در حال تداعیست

روسیه با دوچهره… فهمی هویدی: خاطرات دخالت روسیه در افغانستان در حال تداعیست

فهمی هویدی در الشروق مصر نوشت: در مراسم جشنی که ابتدای سال جاری هجری قمری برپا شد و وزیرخارجه روسیه در آن از وابستگی این کشور به جهان اسلامی صحبت کرد پیامی نهفته بود. این مراسم سه هفته بعد ازافتتاح مسجد بزرگ مسکو برپا شد. مسجدی که گفته می شود در سال ۱۹۰۴ یک تاجر تاتاری آن را ساخته و بعد نوسازی شده و توسعه پیدا کرد تا به بزرگ ترین مسجد اروپا تبدیل شود. نکته جالب توجه در این مراسم حضور ولادیمیر پوتین رییس جمهور روسیه درکنار روسای جمهور ترکیه و فلسطین باضافه نماینده الازهر بود. فکر نمی کنم برگزاری این مراسم، بخصوص بعد از دخالت روسیه در سوریه، تصادفی باشد زیرا در واقع روسیه تلاش می کرد به این وسیله مسلمانان جهان را قانع سازد که مسکو در کنار آنها و در برابر تروریسم است. همچنین مسکو می خواست به ۲۵ میلیون مسلمان روسیه این اطمینان خاطر را بدهد که اقدام مسکو علیه مسلمانان در شرق نیست بلکه تنها علیه تروریست هایی است که دولت های اسلامی را تهدید می کند.

به این ترتیب پوتین از ناپلئون بناپارت هم فراتر رفت که در سال ۱۷۹۸به مصر یورش آورد و با انتشار بیانیه ای خطاب به علمای مسلمان گفت: «فرانسوی ها مسلمانان خالص هستند و دلیلش هم اینکه آنها به روم کبیر رفته و کرسی پاپ را در آنجا تخریب کردند یعنی کرسی فردی که پیوسته مسیحیان را علیه مسلمانان تحریک می کرد».

پوتین نشان داد هوشمند تر از این هاست. او از یک کلیسای ارتدوکسی می آید و از سوی مفتی مسلمانان در روسیه نیز مورد تایید است. سراسقف کریل اول در مسکو حضور نیروهای روسی در سوریه را یک «جنگ مقدس» توصیف کرد. او همان کسی است که پیروزی پوتین در سومین دوره ریاست جمهوری اش را «معجزه پرودگار» دانست و درباره او گفت: «او اصلاح طلبی است که خداوند منان برای نجات کشور فرستاده است». مفتی مسلمانان روسیه نیز دخالت نظامی مسکو را تایید و آن را حمله ای بر ضد تروریست های بنیادگرا دانست.

در طول نیم قرن اخیر محاسبات سیاسی حاکم بر روابط مسکو و جهان عرب و مصر متفاوت بوده است. در زمانی که روابط بین قاهره و مسکو طی سال های جنگ سرد در اوج قدرتش بود، اکثر هیات های مصری که به اتحاد جماهیر شوروی می رفتند به طور خاص دنبال مسایل تسلیحاتی بودند. از این رو هنگامی که در سال ۱۹۷۰ از دکتر محمد الفحام شیخ الازهر برای دیدار از اتحاد جماهیر شوروی دعوت شد و من هم همراه هیات او به آنجا رفتم، مصری ها لطیفه ای ساختند و گفتند فلانی برای خرید توپ سحر ماه رمضان به مسکو رفته است! چون به مغز هیچ کس جز این خطور نمی کرد که سفر مصری ها به شوروی خارج از این چارچوب باشد.

اما بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در ابتدای دهه نود میلادی اوضاع فرق کرد و نقش دین در عرصه های عمومی برجسته شد. آن زمان فیلمی را دفتر تبلیغات کلیسای ارتدوکس تولید کرد که در آن می گفت: «ملت به ریشه های مسیحیت و ارزش های معنوی آن بازگشت. کلیسا خلاء اخلاقی پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی را پر  کرد». هنگامی که روسیه شبه جزیره کریمه را اشغال کرد پوتین الحاق این جزیره را «نشانه ای مقدس» توصیف کرد زیرا امیر ولادیمیر یعنی کسی که روسیه در پایان قرن دهم میلادی به دست او مسیحی شد در شبه جزیره کریمه غسل تعمید داده شده بود.

در سال ۲۰۰۳ روسیه به عضویت سازمان کنفرانس اسلامی در آمد زیرا ۱۴درصد از ساکنان این کشور و اکثریت ۸ جمهوری از ۲۱ جمهوری این کشور فدراتیو روسیه را مسلمانان تشکیل می دهند و افزایش تعداد مساجد نیز بارزترین نشانه این امر است. طلعت تاج الدین، مفتی روسیه و رییس مدیریت مرکز دینی روسیه اعلام کرد تعداد مساجد وابسته به این مدیریت در سال ۱۹۸۹ حدود ۹۴ مسجد بوده اما بعدها تعدادشان حتی به دوهزار مسجد نیز رسیده است.

درست است که اسلام در روسیه دومین دین به شمار می رود اما این روشن است که ورود این دین به روسیه تقریبا یک قرن قبل از آن بود که ارتدوکس به عنوان دین رسمی این کشور معرفی شود. این مطلبی است که خبرگزاری نووستی روسیه نیز آن را تایید می  کند. مغول ها در قرن سیزدهم بود که بر بخش های وسیعی از خاک روسیه و سیبری مسلط شده و مسکو را مجبور به پرداخت جزیه کردند.

این نکته نشان می دهد که رابطه بین روسیه و اسلام مساله ای جدید نیست و سابقه ای طولانی در تاریخ دارد. به استثنای مرحله شوروی که عموما ضد دین بود، روسیه دوران تزار در جنگی با جهان اسلام که ماهیتی دینی داشته باشد شرکت نکرد. حتی هنگامی که این کشور با امپراتوری عثمانی یا امپراتوری ایران درگیر شد علت آن رقابت بر سر توسعه اراضی و دست پیدا کردن به آب های گرم بود.

با این حال کلیسای ارتدوکس در قرن دوازدهم برای جنگ های تزار یک پوشش ایده ئولوژیک تهیه کرد و روسیه را حامی ارتدوکس در سرزمین های عثمانی، شام، بالکان و آناتولی دانست. از این رو هرگاه روسیه با برگ دین با ما صحبت می کند در واقع  به دو زبان مسیحی و اسلامی حرف می زند و بیانگر آن است که به یک ماجراجویی حساب نشده قدم گذاشته است.

تردیدی در این وجود ندارد که روسیه به منظور تامین منافع خود وارد سوریه شده است. روسیه درهمان حال تلاش می کند از طریق پشتیبانی از اقلیت های ارتدوکس نقش خود را به عنوان رهبری جهان مسیحیت شرقی بازسازی کند. این کشور زمانی که با ایران در سوریه متحد می شود و قصد دارد عملیات نظامی خود را به عراق هم گسترش دهد، هم زمان به این وسیله می خواهد احساسات مسلمانان سنی و صوفی را در قفقاز تحریک کند. اما چنانکه اشاره شد این اقدام یک ریسک بزرگ با پیامدهایی ناشناخته خواهد بود. دستگیری تعدادی از چچنی ها طی هفته های اخیر بخشی از این پیامدها را آشکار می سازد که مسکو آنها را متهم به اقدام برای عملیات تروریستی در پایتخت کرد. به زودی پژواک عملیات مسکو در بین مسلمانان اهل سنت ترکیه نیز شنیده خواهد شد. همه این پیامدها تقریبا همان خاطرات دخالت روسیه در افغانستان در سال ۱۹۷۹ را تداعی می کند.

منبع: الشروق مصر
ترجمه: شفقنا

http://fa.shafaqna.com/news/38164