دوستان دیروز، دشمنان امروز: تحلیلی بر روابط روسیه و ترکیه
دوستان دیروز، دشمنان امروز: تحلیلی بر روابط روسیه و ترکیه
استوارت ویلیامز، رییس دفتر خبرگزاری فرانسه در استانبول درباره روابط روسای جمهور دو کشور ترکیه و روسیه که این روزها پس از برخورد موشک‌های ترکی به جنگنده سوخوی ۲۴ روسی یکی از خصمانه‌ترین دوران روابط خود را سپری می‌کنند، یادداشتی را منتشر کرده است: « این دو رییس‌جمهور در یک دهه قدرتمندی خود دوستی عمیقی را شکل دادند تا اینکه ۲۴ نوامبر ترکیه، جنگنده روسی را با این ادعا که حریم هوایی ترکیه را نقض کرده در مرزهای سوریه سرنگون کرد.
اکنون پوتین رهبری ترکیه را به واردات نفت از داعش در سوریه متهم می‌کند؛ اتهامی که اردوغان با “افترا” خواندن آن، درصدد رد آن برآمده است.
تحلیلگران می‌گویند، این دو سیاستمدار هنوز هم محبوبیت داخلی خود را مدیون تصویر قدرتمند خود در جوامع پساامپریالیستی‌شان هستند و احتمال کمی وجود دارد که هر یک از آنها نشانه‌ای از عقب‌نشینی ابراز کنند. از آنجایی که انتخابات آتی ریاست‌جمهوری روسیه در سال ۲۰۱۸ و ترکیه در سال ۲۰۱۹ برگزار می‌شود، پوتین و اردوغان می‌توانند تا سال ۲۰۲۴ مانند استخوانی در گلوی یکدیگر باشند؛ انتخاباتی که ممکن است طی آنها پوتین برای ۶ سال و اردوغان برای ۵ سال دیگر در راس امور بمانند.
فیلیپ گوردون، عضو ارشد شورای روابط خارجی مستقر در آمریکا در این بار می‌گوید: به نظر می‌رسد که آنها قصد دارند عمیقا درگیر این ماجرا شوند و عقب‌نشینی هم نکنند. فکر هم نمی‌کنم که هر یک از آنها فعلا و تا مدت کوتاهی حاضر به چنین کاری شوند.
لحن کینه‌توزانه پوتین در سخنان روز پنجشنبه‌اش که طی آن رهبری ترکیه را “دارو دسته‌ای” دور از قضاوت صحیح توصیف کرد و امتناع اردوغان از عذرخواهی، بازگشتن اوضاع به شرایط پیشین را بیش از حد دشوار کرده است.
فردیک وسلاو، عضو شورای روابط خارجه اروپا نیز در این باره می‌گوید: این مناقشه بیش از حد شخصی شده چرا که مشروعیت هر دوی آنها به این بستگی دارد که به عنوان فرد برتر از این درگیری خارج شوند. وسلاو ادامه می‌دهد: اعتبار آنها با ارائه نمایشی ضعیف مانند یک عذرخواهی یا گرفتن ژستی آشتی‌جوانه زیر سوال می‌رود.
صرف نظر از سده‌ها درگیری بین امپراتوری عثمانی و روسیه، پوتین و اردوغان ترجیح داده بودند اجازه ندهند اختلافات در مسئله سوریه یا اوکراین مانعی در مسیر همکاری‌های استراتژیک ایجاد کنند. علاوه بر این به نظر می‌رسید رابطه عمیق فردی بین این دو مقام وجود داشته باشد؛ دو فردی که کشورهایشان را از بحران اقتصادی نجات داده و به دوره تازه‌ای از ثبات رسانند اما هم‌زمان به اقتدارگرایی چون دوران تزار یا عثمانی متهم شدند.
تنها ۹ روز پیش از سرنگونی جنگنده روسی، اردوغان به مناسبت نشست سران کشورهای جی ۲۰ از پوتین در آنتالیا پذیرایی کرد. در دوران ریاست پوتین و اردوغان صدور روادید برای سفر بین دو کشور لغو شد، پروژه گسترده خط گاز دریای سیاه مورد توافق قرار گرفت و روسیه کار بر روی اولین تاسیسات اتمی ترکیه را آغاز کرد. اما تنها طی ۱۰ روز اخیر روسیه اعلام کرده است که صدور روادید را مجددا از سر خواهد گرفت، گفت‌وگوها درباره خط گازی دریای سیاه را به حالت تعلیق در آورده است و از ارائه تضمین درباره تداوم کار در تاسیسات اتمی آنکارا خودداری کرد.
پوتین طی اظهاراتی گفته بود: من بسیار متاسفم چرا که شخصا برای ساختن این روابط بسیار تلاش کرده بودم.
در آن طرف اردوغان هم یادی از روزهای خوب گذشته کرد؛ روزهایی که با پوتین به همراه سیلویو برلوسکنی، نخست‌وزیر سابق ایتالیا و گرهارد شرودر، صدراعظم آلمان دور هم جمع می‌شدند. اردوغان در این باره گفته بود: پوتین همیشه درباره شجاعت و جسارت من صحبت می‌کرد و درباره بیانیه‌های صادقانه من بسیار اظهارنظر می‌کرد.
با توجه به اختلافات دو کشور در مسئله سوریه، پایان درگیری در این کشور و نابودی داعش، شکست در روابط مسکو-آنکارا تاثیراتی فراتر از مرزهای روسیه و ترکیه خواهد داشت. پیش از حادثه جنگنده روسی، باراک اوباما، رییس‌جمهور آمریکا گفت‌وگوهای قدرت‌های جهان و منطقه‌ای در وین را به عنوان اولین گام موثر در یافتن راه حل بحران سوریه مورد تحسین قرار داده بود.
گوردون در این باره می‌گوید: روابط این دو کشور در انسداد عمیقی قرار دارد؛ مسئله‌ای که کار آمریکا برای نتیجه‌گیری در وین را بیش از گذشته دشوار می‌کند.
سرگئی ایوانف، رییس دفتر کرملین و معتمد پوتین روز پنجشنبه درباره این تنش‌ها گفته بود که “روابط سران این دو کشور هرگز مانند گذشته نخواهد شد.”»