رۆژمێری مانگی ڕه‌مه‌زانی پیر
رۆژمێری مانگی ڕه‌مه‌زانی پیرۆز …
بێگومان به‌درێژایی‌دیرۆک مانگی‌ره‌مه‌زانی‌پیرۆز چه‌ندان روداوو هه‌ڵکه‌وتی‌گه‌وره‌و گرنگ و بزورگی‌هه‌مه‌جۆری‌تیادا روداوه‌که‌له‌ئامار نایه‌ن،نه‌خاسمه‌له‌سه‌رده‌می‌ئیسلامی‌ئازیزو روداوی‌ئیسلامی‌تائێستا کونێ،ئێمه‌لێره‌دا زۆر به‌کورتی‌و گوشراوی‌وه‌کو به‌رکول و مشتێک هه‌ندێ‌روداوی‌گه‌وره‌و دیارتان بۆده‌خه‌ینه‌رووکه‌له‌م مانگه‌دا رویان داون .
شوان ڕابه‌ر
*1ی‌ڕه‌مه‌زان:
– خوای‌گه‌وره"صحف"ی‌بۆ حه‌زره‌تی‌ئیبراهیم نارده‌خواره‌وه‌سه‌لامی‌خوای‌له‌سه‌ر بێت.
– ساڵی(۳)ی‌کۆچی‌جه‌نگی ئوحد له‌شاری‌مه‌دینه‌له‌نێوان سوپای‌موسڵمانان و کافران له‌کێوی‌ئوحد ڕویدا.
– ساڵی‌ی‌زاینی‌قوڕئانی‌پیرۆز دابه‌زی تاله‌گۆی‌زه‌وی‌بکرێته‌تاکه‌ده‌ستور و به‌رنامه‌ی‌ژیانی ئاده‌میزادو بونه‌وه‌رو،محمدی‌کوری‌عه‌بدوڵڵا‌له‌لایه‌ن خوای‌گه‌وره‌کرا به‌تاکه‌پێشه‌واو پێغه‌مبه‌رو سه‌رداری‌بونه‌وه‌ر.
*2 ی‌ڕه‌مه‌زان:
– ساڵی۱۳۳۸ک – ۱۹/۵/۱۹۲۰ یوسف وه‌هبه‌له‌سه‌رۆکایه‌تی‌میصر ده‌ستی‌له‌کار کێشایه‌وه،جێ‌ی باسه‌ناوبراو که‌سێکی"قبگی" بوو له‌ساڵی۱۲۶۹ک له‌میصر له‌دایک بوو، له۱۳۵۳ک مرد.
– ساڵی ۷۰۲ک – ۲۰/۴/۱۳۰۳ز شه‌ڕی(مرج الصفر)له‌نێوان سوپای‌موسڵمانان و هۆلاکۆ ڕویدا.
* ۴ ی‌ڕه‌مه‌زان:
– ساڵی۱۵۲۱ی‌زاینی‌شاری‌به‌ڵگرادی‌پایته‌ختی‌مه‌جه‌ر له‌لایه‌ن سوڵتان سولێمان قانونی یه‌وه‌فه‌تح کرا.
*5 ی‌ڕه‌مه‌زان:
– ساڵی۱۲۶۸ی‌زاینی‌دوای۱۷۰ ساڵ شاری‌ئه‌نتالیه‌به‌سه‌رکردایه‌تی(بیرس) له‌ژێر ده‌ستی‌خاچ په‌رسته‌کان ڕزگار کرا.
– ساڵی۱۶۲۴ی‌زاینی‌تیمێکی‌سه‌ربازی سه‌هیۆنیزم به‌سه‌رکردایه‌تی(موشیه‌دایان)ی‌جووله‌که‌له‌شاری( لد ) ۴۲۶ که‌سی فه‌لستینی‌کوشتار گشت کردن.
*6 ی‌ڕه‌مه‌زان:
– ته‌وڕات له‌لایه‌ن خوای‌گه‌وره‌بۆ حه‌زره‌تی‌موسای‌کوڕی‌مه‌تێ‌دابه‌زی،سه‌لامی‌خوای‌له‌سه‌ر بێت.
– ساڵی۱۳۷۸ک ۱۵/۳/۱۹۵۹ هه‌رێمی‌باکوری‌نێیجریا سه‌ربه‌خۆی‌خۆی‌له‌حکومه‌تی‌ناوه‌ندی نێجیریا وه‌رگرت.
*7 ی‌ڕه‌مه‌زان:
– ساڵی۹۷۱ ی‌زایینی‌مزگه‌وتی(الازهر) له‌سه‌رده‌می ده‌و ڵه‌‌تی‌فاتیمیه‌کان له‌قاهیره‌ی‌میصر له‌لایه‌ن (جوهر الصقلی) کرایه‌وه.
– ساڵی۱۳۷۳ک – ۹/۵/۱۹۵۴ز لیبیا و ئه‌مریکا ڕێککه‌وتنک یان واژو کرد بۆ مانه‌وه‌ی‌هێزه‌کانی‌ئه‌مریکا له‌بنکه‌ی(الملاحه) له‌لیبیا.
*8 ی‌ڕه‌مه‌زان:
– ساڵی‌ی کۆچی‌غه‌زای‌ته‌بوک له‌نێوان موسڵمانان و کافره‌کان ڕویدا.
– ساڵی۷۰ی‌زایینی‌ئیمامی‌جه‌عفه‌ر صادقی‌موجته‌هید له‌دایک بوو.
– ساڵی۱۳۵۱ک – ۱۳۵۲ / ۴/۱/۱۹۳۳ – ۲۷/۹/ ۱۹۳۳ اسماعیل صدقی‌بوو به‌پاشایی میصر.
*9 ی‌ڕه‌مه‌زان:
– ساڵی۲۱۲ی‌کۆچی‌شاری‌صقلیه‌له‌لایه‌ن موسڵمانان رزگاری‌کرا.
– ساڵی۱۳۹۴ ک – ۲۵/۹/۱۹۷۴ عبدالعزیز الحجازی له‌میصر حکومه‌تێکی‌له۳۳ وه‌زیر پێک هێنا و، بوو به‌سه‌رۆک وه‌زیران.
– ساڵی۱۳۸۵ک- ۳۱/۱۱/۱۹۶۵ز جان بیدال بوکاسای‌سه‌رۆک ئه‌رکانی‌گشتی‌سه‌ربازی له‌کۆماری‌ئه‌فریقیای‌ناوه‌ڕاست کوده‌تای‌به‌سه‌ر دافید داکوداکردو حکومه‌تێکی‌دامه‌زراند.
*10 ی ڕه‌مه‌زان:
– ساڵی۱۳۹۳ ک – ۶/۱۰/۱۹۷۳ز سوپای‌مصر هێڵی(بارلیفی)ی‌بڕی‌و چووه‌نۆکه‌ندی سوێس له‌دژی‌جووله‌که.
– ساڵی۱۳۶۵ک – ۷/۸/۱۹۴۶ ره‌جه‌ب بکر له‌تورکیا حکومه‌تێکی‌له۱۹ وه‌زیر پێک هێنا دوای‌حکومه‌تی‌شوکری‌سراج ئۆغلۆ.
* ۱۱ ی‌ڕه‌مه‌زان:
– ساڵی۹۵ی‌کۆچی‌سه‌عیدی‌کوڕی‌جوبه‌یر شه‌هید کرا.
* ۱۳ ی‌ڕه‌مه‌زان:
– خوای‌گه‌وره‌ئینجیلی‌بۆ حه‌زره‌تی‌عیسای‌کوڕی‌مه‌ریه‌م ناردۆته‌خواره‌وه.
– ساڵی۷۹۵کۆچی‌جمال الدین أبو الفرج ناسراو به(ابن الجوزی) کۆچی‌دوای‌کرد که‌خاوه‌نی۳۰۰ دانراوه.
– ساڵی۱۳۴۶ک- ۴/۳/۱۹۲۸عبدالخالق سه‌رۆک پاشای‌میصر له‌سه‌رۆک حکومه‌تی‌ده‌ستی‌له‌کار کێشایه‌وه.
* ۱۵ ی‌ڕه‌مه‌زان:
– ساڵی۳ کۆچی‌ئیمامی‌حسینی‌کوڕی‌ئیمامی‌عه‌لی‌له‌دایک بوو.
– ساڵی۲۷ی‌کۆچی‌محمدی‌کوڕی‌ئیمامی‌ئه‌بوبه‌کری‌صدیق بوو به‌والی‌میصر.
– ساڵی۱۵ی‌کۆچی‌فاتیمه‌ی‌کچی‌پێغه‌مبه‌ر( صلی‌الله علیه‌و سلم ) وه‌فاتی‌کرد.
– شه‌وی هه‌ینی‌ی‌ڕه‌مه‌زانی‌ساڵی۴۰ی‌کۆچی‌ئیمامی‌عه‌لی‌له‌ڕێگه‌ی‌مزگه‌وت له‌لایه‌ن عبدالرحمنی‌کوری‌مه‌لجه‌می‌خه‌واریج زامدار کراو له ۲۰ی‌ڕه‌مه‌زانی‌هه‌مان ساڵدا مرد.
– ده‌وڵه‌تی‌خه‌لافه‌تی‌عوسمانی‌له‌جه‌نگی تاتار به سه‌ر ڕوسیاری‌قه‌یسه‌ر دا سه‌رکه‌وت.
– ساڵی۶۵۸ کۆچی‌موسلمانانی‌مه‌مالیک له‌شه‌ری‌عین جالوت به‌سه‌رکردایه‌تی‌سولتان قۆتزسوپای‌بێ شوماری‌ته‌ته‌ریان تێکشکاند.
– ساڵی۱۹۵۴ی‌ز عه‌دنان مندریس له‌تورکیا حکومه‌تێکی‌پێک هێنا.
* ۱۶ ی‌ڕه‌مه‌زان:
– ساڵی۱۶۵۱ی‌ز خه‌دیجه‌تارخان که‌به‌نه‌ژاد ئافره‌تێکی‌ئۆکرانی‌بوو له‌ده‌وڵه‌تی‌عوسمانی‌کرا به‌یاریده‌ده‌ری‌سوڵتانی‌ده‌وله‌ت.
– ساڵی۱۳۸۰ ک – ۳/۳/ ۱۹۶۱ز مه‌لیک حه‌سه‌نی‌دووه‌م له‌مه‌غریبی‌دوای‌باوکی بوو به‌پاشای‌وولات.
* ۱۷ ی‌ڕه‌مه‌زان:
– ساڵی۲ی‌کۆچی‌بۆ یه‌که‌م جار جه‌نگی‌به‌دری‌گه‌وره‌له‌نێوان سوپای‌هاوه‌ڵان و موشریکانی مه‌ککه‌دا ڕویدا که‌تیاییدا ۷۰ که‌س له‌موشریکه‌کان کوژران و ۷۰ که‌س یشیان لێ‌به‌دیل گیران.
– ساڵی۵۸ی‌کۆچی‌خاتو عائیشه‌ی‌خێزانی‌پێغه‌مبه‌ر( صلی‌الله علیه‌و سلم) له‌ته‌مه‌نی۷۰ساڵی‌له‌شه‌وی‌سێشه‌ممه‌وه‌فاتی‌کرد.۴۷ ساڵ دوای‌پێغه‌مبه‌ر ژیاو له‌گۆرستانی‌به‌قیع له‌شاری‌مه‌دینه‌نێژرا.
– ساڵی۶۲۳ز خه‌لیفه‌موعته‌سه‌می‌کوری‌هارون رشیدی‌خه‌لافه‌تی عه‌بباس له‌جه‌نگی عاموریه‌به‌سه‌ر ده‌وڵه‌تی‌بێزه‌نتینی‌دا سه‌رکه‌وت،نزیکه‌ی۳۰۰۰۰ هه‌زار که‌سی‌لێ کوشتن و ده‌یان هه‌زاریشی‌لێ ئه‌سیرو زامدار کردن .
– ساڵی۵۸ی‌کۆچی‌عه‌مری‌کوڕی‌عاصی هاوه‌ڵی‌پێغه‌مبه‌ر(صل الله علیه‌وسلم ) کۆچی‌دوای‌کرد.
– ساڵی۱۳۹۰ک مه‌حمود فه‌وزی‌سه‌رۆکی‌میصر له‌حکومه‌ته‌که‌ی‌ئیستقاله‌ی‌دا که‌له۲۰/۱۰/۱۹۷۰ – ۱۶/۱۱/۱۹۷۰ له‌سه‌ر کار بوو
* ۱۸ ی‌ڕه‌مه‌زان:
– ساڵی۶۴۲ی‌زاینی‌خالیدی‌کوڕی‌ولیدی گه‌وره‌هاوه‌ڵ و فه‌رمانده‌کۆچی‌دوای‌کرد.
– ساڵی۳۵۷ک – ۱۰/۱۱/۱۹۳۸ز مسته‌فا که‌مال ئه‌تاتۆرکی‌مه‌گۆڵی‌ڕێبه‌ری‌عه‌لمانیه‌تی‌تورکیای‌نوێ مرد.
* ۱۹ ی‌ڕه‌مه‌زان :
– ساڵی۵۷۰ک (صلاح الدین الایوبی)له‌نزیک شاری‌حه‌مای‌سوریا به‌سه‌ر خاچپه‌رسته‌کاندا سه‌رکه‌وت، بۆ ساڵی۵۸۴ ک زۆربه‌ی‌ناوچه‌کانی‌ڕزگار کرد.
– ساڵی۱۳۵۷ک – ۱۱/۱۱/ ۱۹۳۸ محمود جه‌لال بایار ڕۆژێک دوای‌مردنی‌کمال ئه‌تاتۆرک حکومه‌تێکی‌له‌تورکیا پێک هێناو،بوو به‌سه‌ره‌ک وه‌زیرانی‌وڵات.
– ساڵی۱۴۰۹ک- ۲۴/۴/۱۹۸۹ز خه‌ڵکی‌شاری‌نواکشۆت و انوازیبو له‌مۆریتانیا هه‌لیان کوتایه‌سه‌ر جالیه‌ی‌سه‌نگال.
* ۲۰ ی ڕه‌مه‌زان :
– ساڵی۱۳۹۳ک – ۱۶/۱۰/۱۹۷۳ز تیمێکی‌زرێپۆشی سه‌هیۆنی‌له‌ناوچه‌ی‌دفرسوار درز یان ده‌سوپای‌مصر کرد و قه‌ناتی‌سوێس یان بڕی.
۲۱*ی‌ڕه‌مه‌زان :
– ساڵی۸ کۆچی‌شاری‌مه‌ککه‌ی‌پیرۆز له‌لایه‌ن سوپای‌پێغه‌مبه‌ر(صل الله علیه‌وسلم) فه‌تح کرا.
*22 ی‌ڕه‌مه‌زان:
– ساڵی۲۷۳ک ئیبن ماجه‌ی‌زانای‌فه‌رمووده‌ناس کۆچی‌دوای‌کرد.
*25 ی‌ڕه‌مه‌زان:
– ساڵی۴۷۹ کۆچی‌جه‌نگی‌زولاقه‌له‌نزیک ئه‌نده‌لوس به‌سه‌رکردایه‌تی‌تاریقی‌کوڕی‌زیاد ڕویدا.
*26 ی‌ڕه‌مه‌زان:
– ساڵی۱۳۴۶ک – ۱۷/۳/۱۹۲۸ز محمد محمود له‌میصر حکومه‌تێکی‌پێک هێنا.
۲۷ ی‌ڕه‌مه‌زان:
– ساڵی۱۹۸۳ز یه‌که‌م بانکی ئیسلامی‌له‌قه‌ته‌ر دامه‌زرا به‌بڕی۲۰۰ ملیون ڕیاڵ.
– ساڵی۵۸۳ک – ۱۱۸۷ز صلاح الدین الایوبی‌قودسی‌پیرۆزی‌له‌ژێر ده‌ست و ڕکێفی‌خاچپه‌رسته‌داگیرکه‌ره‌کان ڕزگار کرد.
*28 ی‌ڕه‌مه‌زان :
– ساڵی۹۲ کۆچی‌داستانی‌دۆڵی‌لکه‌له‌ئیسپانیا ڕویدا به‌سه‌رۆکایه‌تی‌تاریقی‌کوڕی زیاد که‌ده‌ره‌نجام ئه‌وێ‌ڕزگار کرا .
۳۰ی‌ڕه‌مه‌زان :
– ساڵی۲۵۶ کۆچی‌ئیمامی‌بوخاری‌فه‌رموده‌ناسی‌خاوه‌نی‌کتێبی(صحیح البخاری) مرد .
– ساڵی…. ئیبن حه‌زمی‌خاوه‌نی‌کتێبی‌المحلی‌له‌دایک بوو.
ئه‌م شتانه‌ش هه‌رله‌مانگی‌ره‌مه‌زان بوونه‌بهڵام رۆژه‌که‌یان نه‌نوسراوه:
– ره‌مه‌زانی‌ساڵی۱۰ی‌کۆچی‌ئیسلام له‌سه‌رده‌ستی‌ئیمامی‌عه‌لی‌له‌یه‌مه‌ن بڵاوبوویه‌وه.
– ساڵی ی‌کۆچی‌خالیدی‌کوری‌وه‌لید ۵ له‌و خانوانه‌ی‌روخاند که‌بتیان تیادا ده‌په‌رسترا.
– ساڵی۶ی‌کۆچی‌نوێنه‌ری‌سه‌قیفه‌کانی‌تائیف هاتنه‌لای‌پێغه‌مبه‌ر(صلی‌الله علیه‌و سلم)بۆ ئه‌وه‌ی‌موسلمان بن، له‌مه‌دینه‌جه‌ماعه‌تیان له‌دوای‌پێغه‌مبه‌ر کرد. دوای‌ئه‌وه‌ی‌پێغه‌مبه‌ر له‌جه‌نگی‌ته‌بوک له‌تائیف گه‌رایه‌وه.
– ساڵی ۶۵۵ کۆچی‌مزگه‌وتی‌پێغه‌مبه‌ر(صلی‌الله علیه‌و سلم) له‌مه‌دینه‌سوتا .
– جه‌نگی‌قادیسه‌و بوه‌یب رویاندا .
– ئیبن سینای‌فه‌یله‌سوفی‌پزیشکی‌ئیسلامی‌مرد.
– ره‌مه‌زانی‌ساڵی ده‌یه‌می‌پێغه‌مبه‌رایه‌تی‌خه‌دیجه‌ی‌خێزانی‌پێغه‌مبه‌ر(صلی‌الله علیه‌و سلم) مرد.
– ساڵی ۲ ی‌کۆچی‌زه‌کاتی‌سه‌رفیتره‌له‌سه‌ر موسلمانان پێویست کرا.
– ساڵی۳ی‌کۆچی‌موشریکه‌کانی‌مه‌ککه‌که‌وتنه‌خۆ بۆ جه‌نگی‌ئوحد له‌دژی‌موسلمانان، وه‌لی‌جه‌نگه‌که‌له(۷)ی‌شه‌وال رویدا.
– ساڵی۵ی‌کۆچی‌موسڵمانان له‌شاری‌مه‌دینه‌له‌ترسی‌کافره‌کان که‌وتنه‌خه‌نده‌ق لێدان،به‌ڵام جه‌نگه‌که‌له‌مانگی‌شه‌ووال رویدا.
– ساڵی۸ی‌کۆچی‌پێغه‌مبه‌ر(صلی‌الله علیه‌و سلم)چه‌ند مه‌فره‌زه‌یه‌کی‌ناردنه‌حیجاز بۆ تێکشاندن ورخاندنی‌بته‌کان به‌م شێوه‌یه:خالیدی‌کوری‌وه‌لیدی‌نارد بۆ رماندی‌عززا،عه‌مری‌کوری‌عاسی‌نارد بۆروخاندنی‌سواع، سه‌عدی‌کوری‌زایدی‌نارد بۆ رماندنی‌مه‌نات.
– ساڵی۹ی‌کۆچی‌نوێنه‌رانی‌پاشاکانی‌خه‌یبه‌ر هاتنه‌لای‌پێغه‌مبه‌ر(صلی‌الله علیه‌و سلم) و مسوڵمان بوون.
– ساڵی ۵۳ ی‌کۆچی‌موسڵمانان دورگه‌ی‌رودس یان رزگار کرد.
– ساڵی۱۲۹ی‌کۆچی به‌سه‌رکردایه‌تی ئه‌بوموسلیمی‌خوراسانی‌بانگه‌وازی‌خه‌لافه‌تی عه‌بباسیه‌کان له‌خوراسان بلاوبویه‌وه.
– ساڵی۱۳۲ی‌کۆچی‌ده‌و ڵه‌‌تی‌ئه‌مه‌ویه‌کان له‌ناو براوو، بۆیه‌که‌م جار أبوالعباسی‌سفاح ده‌سهڵاتی‌بنه‌ماله‌ی‌عه‌بباسیه‌کانی‌گرته‌ده‌ست و له‌دیمه‌شق دانیشت.
– ساڵی ۲ ی‌کۆچی‌روگه‌ی‌موسلمانان له‌قودسه‌وه‌گۆرا بۆ کابه‌ی‌پیرۆز.
– ساڵی۹ ی‌کۆچی‌خه‌لکی‌تائیف هاتنه‌خزمه‌ت پێه‌مبه‌ر و موسڵمان بوونی‌خۆیان راگه‌یان.
– ساڵی ۵۶۵ ی‌کۆچی‌زانای‌ئیسلامی‌سه‌لمان موسا حه‌میدی‌له‌دایک بوو.
– ساڵی ۶ ی‌کۆچی‌دوای‌غه‌زای‌مریسیع سریه‌ی‌ئیمامی‌ئه‌بوبه‌کر یا زه‌یدی‌کوری‌حاریسه‌ناردرا بۆ وادی‌قورا.
– له‌ره‌مه‌زانی‌ساڵی۱۰ی‌کۆچی‌پێغه‌مبه‌ر(صلی‌الله علیه‌و سلم) ۲۰ رۆژ ئیعتیکافی‌کرد، که‌چی‌پێشتر ۱۰ رۆژ ئیعتیکافی‌ده‌کرد.
سه رچاوه به خته وری