ترکیه و همگامی سنت با مدرنیته

ترکیه و همگامی سنت با مدرنیته

جامعه ترکیه به عکس حکومت و قانون اساسی سکولار خود، جامعه‌ای سنتی است که گرایش‌های اسلام‌طلبانه در آن موج می‌زند. حزب عدالت و توسعه در واقع مولود این گرایشات اسلامی است که شاید پایدارترین دولت غیرائتلافی ترکیه پس از استقرار ترکیه مدرن است.

در گذشته با توجه به رویکردهای سکولاری دولت‌ها و دخالت ارتش ترکیه در امور دولت‌ها، با توجیه صیانت از میراث آتاتورک دولت‌ها چندان به خواست و گرایش مردم وقعی نمی‌نهادند. از این‌رو دولت‌ها با وزن کمی تشکیل می‌شدند که ائتلاف با گروه‌های همسو و غیرهمسو را ناگزیر می‌ساخت و این دولت‌ها با گرایش‌های مختلف به زودی از هم فرو می‌پاشیدند و انتخابات زود هنگام به نوعی یک قانون نانوشته شده بود. حتی اگر دولتی هم می‌توانست با گرایش‌های اسلام‌طلبانه جایگاه خود را تثبیت کند، از دست ژنرال‌های ارتش ترکیه در امان نمی‌ماند و با کودتایی تومار دولت مستقر در هم پیچیده می‌شد.

در سیاست خارجی، دولت‌های اینچنینی بدون توجه به کشورهای همسایه و منطقه، نگاهی به سوی غرب داشته‌اند. ترکیه سالیان سال است که خواهان ورود به اتحادیه اروپاست که دولت‌های پیش از رجب طیب اردوغان بر همین اساس اولویت اصلی سیاست‌های خارجی خود را به این امر اختصاص داده بودند؛ امری که به زعم تحلیلگران منطقه‌ای بعید است با توجه به شرایط حاکم در ترکیه صورت پذیرد اما دولت اردوغان با یک جا به جایی آشکار در سیاست خارجی خود هم اینک یکی از بازیگران فعال منطقه شده است که بر‌خلاف دولت‌های پیشین ورود به اتحادیه اروپا در حاشیه قرار گرفته است.

حزب حاکم ترکیه با این رویه و رودررو قرار گرفتن با اسراییل (کاری که دولت‌های پیش از آن پرهیز می‌کردند) نقش خود را در منطقه پر‌رنگ‌تر از قبل کرده است. این کشور نسبت به بهار عربی بیکار ننشسته است و از روند دموکراتیزاسیونی که در منطقه در حال شکل‌گیری است به انحای مختلف حمایت کرده است.

این حزب در بیانیه جدیدی که قبل از انتخابات پارلمانی مجلس کبیر ترکیه صادر شد نسبت به این قیام‌ها حمایت کرد و با این آینده نگری می‌خواهد همچنان در منطقه نقش خود را حفظ کند. در بیانیه انتخاباتی عدالت و توسعه با توجه به قیام‌های مردم که از اواخر سال ۲۰۱۰میلادی در کشورهای عربی آغاز شده است، بر تامین و حفظ حقوق دموکراتیک، برقراری عدالت شفاف، مدیریت صحیح، افزایش سطح رفاه و توزیع عادلانه ناشی از افزایش درآمد و سطح رفاه، تامین درخواست‌ها و حقوق مشروع مردم کشورها تاکید شده است. این حزب همچنین تاکید کرده است قیام‌های مردم منطقه به‌رغم اینکه با مصایبی مواجه است ولی روندی عادی بوده و باید خشونت و خونریزی در آنها متوقف و از اعمال رفتار خشونت‌آمیز خودداری شود.

در بیانیه این حزب آمده است که مرزهای ساختگی و جعلی با جغرافیای انسانی خاورمیانه از بین خواهد رفت. همزمان با حفظ منافع ترکیه، همکاری این کشور با کشورهای دوست و همسایه خاورمیانه گسترش یافته و مورد بهره‌برداری قرار خواهد گرفت. حزب حاکم عدالت و توسعه بدون تفکیک دین و نژاد، مخالف خونریزی در خاورمیانه بوده و خواهان برقراری صلح همه جانبه است.

بند آخر بیانیه در واقع اسراییل را نشانه رفته است که همچنان مخالف صلح خاورمیانه است که به هیچ‌کدام از اصول بین‌المللی پایبند نیست. حزب عدالت و توسعه با رو در رو قرار گرفتن غیرمستقیم با اسراییل هم این کشور را از یک متحد سابق محروم کرده و با این اقدام مورد قبول دولت‌های عربی و ضد اسراییلی منطقه قرار گرفته است.

تحلیلگران می‌گویند، حزب رجب طیب اردوغان با این آتیه نگری با یک تیر دو نشان زده است. هم توانسته نقش خود را به عنوان یک بازیگر منطقه‌ای حفظ کند و هم با روند عادی‌سازی ارتباطات خود با کشورهای همجوار و منطقه به توسعه اقتصادی خود بیندیشد.

ترکیه با برخی از کشورهای خاورمیانه قرارداد همکاری عالی استراتژیک امضا و لغو روادید کرده و تجارت آزاد و تاسیس مناطق آزاد مشترک و سرمایه‌گذاری مشترک را آغاز کرده است. ترکیه خواهان توسعه روند همگرایی کامل با کشورهای منطقه خاورمیانه و تاسیس اتحادیه اقتصادی، تجاری و امنیتی با کشورهای منطقه است.

این کشور با چشم‌انداز سال ۲۰۲۳ نظر به عبور از دروازه‌های جهانی دارد و طبق گفته وزیر امور تجاری و بازرگانی ترکیه در سال پایانی چشم‌انداز، این کشور یکی از ۱۰ کشور اقتصاد برتر دنیا خواهد بود. سیاست خارجی ترکیه و تعادل در حفظ روابط با دنیای غرب و شرق حافظ این هدف خواهد بود.

منبع : شرق