مقدمه ای بر مطالعۀ قرآن

مقدمه ای بر مطالعۀ قرآن

تدوین : عزیز صادقی

*         برای مطالعۀ قرآن باید دانست که قرآن کتابی بی نظیر و یکتا در نوع خود است در جهان و باید با عقیدۀ اصلی هدف آن آشنا بود.

*         خداوند بعد از گمراه شدن نوادگان آدم و حوا آنها را مجبور به پیروی از صراط مستقیم نکرد چون چنین جبری برخلاف آزادی عمل مشروطی بود که بعنوان اسلام به انسان ارزانی شده بود.

*         خداوند اراده نفرمود که انسان بعد از گناه و عصیان نابود گردد چون این چنین مجازاتی مغایر با شرایط حیات معینی بود که برای آزمایش انسان در جهان قائل شده بود؛ «پس هر انسانی می تواند شاکر یا کافر شده باشد». پس خداوند پیامبرانی را برای ملتهای مختلف فرستاد که حضرت محمد آخرین آنها بود با قرآنی که شامل دعوت و آن هدایت الهی بود و مطابق بود با روشی که اولین انسان روی زمین یعنی آدم و حوا با آن تعلیم یافته بودند.

*         موضوع اصلی قرآن: بحث های قرآن مانند گوهرهای زیبایی است علی رغم رنگها و اندازه های متفاوت، بطور منظم در یک گردنبند به کار رفته اند که بر سه موضوع اصلی یعنی «انسان»،«حقیقت» و «هدایت انسان به صراط المستقیم» که بر اثر غفلت از دست داده است و بر اثر شرارت نفس تحریف کرده است، تقسیم می شود.

*         سبک نزول قرآن: سبکی است که با هدایت جنبش اسلامی که بوسیلۀ پیامبرخدا و به فرمان مستقیم او شروع شده بود، مناسبت داشت و بصورت تدریجی و متناسب با نیازمندیهای نهضت در مراحل مختلف نازل شده است.

*         مراحل نهضت اسلامی طبق زندگانی پیامبر:

۱-       مرحلۀ اولیه که دعوت به اسلام به صورت پنهانی و انفرادی بود که مدت حدود ۴سال به طول انجامید.

۲-       درمرحلۀ دوم که حدود ۹سال بود تعداد مسلمانان افزایش یافت و دعوت آشکار گردید. در این مرحله بود که مسلمانان مورد آزار و شکنجۀ کفار قرار می گرفتند و به عبارت دیگر مورد آزمایش الهی برای شناسایی مسلمانان واقعی و هجرت عده ای از مسلمانان شد و در این ۱۳ سال سوره های مکی بر پیامبر(ص) وحی می شد که اغلب آیاتی کوتاه داشته و در مورد توحید و خداپرستی و تعلیم دهندۀ وظایف اولیۀ مسلمانان و ایجاد کنندۀ روح فداکاری و وفاداری در مسلمانان بود، راههای نیکی، اخلاق متعالی و خلوص شخصیت را به آنها یاد می داد تا مجهز به دو اصل اخلاق و منطق مبلغین واقعی اسلام راستین باشند.

۳-       مرحلۀ سوم نهضت: بالاخره بعد از سیزده سال خودسازی و تأمین نیروهای انسانی و ایمانی لازم از هر نظر، پیامبر با تمام مسلمانان عربستان به شهر مدینه هجرت کردند و این هجرت مبدأ تاریخ اسلام شد که برابر با تشکیل دولت قانونی اسلام شده بود که نبردی مسلحانه با نمایندگان جاهلانۀ کهن بدنبال داشت و در این موقع بود که سوره های مدنی موازی با خصوصیات زمان نازل می شد، برخی از آیات با لحن آتشین و ادیبانۀ یک هشدار دهنده ادا می شد و برخی دیگر به صورت فرامین شکوهمند یک قانونگذار، آیاتی کفار و منافقین سنگدل را نکوهش می کرد و به اسلام دعوت می کرد و مسلمانان را چنان آموزش می داد بعنوان جانشینان پیامبر کار اشاعۀ اسلام را بعد از ده سال تلاش پیامبر در مدینه ادامه بدهند.

*         ترتیب سوره های قرآن: علت داخل شدن سوره های مکی و مدنی درهم و مرتب در کنار هم قرار نگرفتن برای اجتناب از یک بعدی نگریستن است و قرآن به این صورت می خواهد که تصویر کلی از اسلام کامل همیشه در برابر خواننده قرار گیرد و ترتیب سوره ها بوسیلۀ خود پیامبر گرامی و هدایت خداوند صورت گرفته است.

*         تفاوت قرائت قرآن تضادی در معانی به وجود نمی آورد بلکه قرائت ها را وسیعتر و معانی را جامع تر می سازد.

*         برای فهم معانی واقعی قرآن باید قدم در میدان مبارزۀ زندگی گذاشت.

 ————————————–

برداشتی ازکتاب: مقدمه ای بر مطالعۀ قرآن /مؤلف: مولانا ابوالأعلی مودودی

اماده برای نوگرا: ک. عبدی