مقارنه یا رؤیت هلال – پاسخی به بیانیه مکتب قرآن در خصوص اعلام عید فطر برمبنای مقارنه ماه

باسلام واحترام
باخواندن مطالب ونظرات دیدگاه ها متوجه این امر مهم شدم که اکثر ٱنها بیشتر تعصبی وبدوراز استدلال علمی وعقلی قضاوت کرده اند وغالبا براساس شنیده هایی که از فقه ها شنیده اند اظهار نظر کرده اندچرا که اکثرا متوجه این نکته اساسی دردین نشده اند که قوانین شریعت براساس میزان فهم ودرک وشرایط زمان ومکان هر امتی ،انتقل مطالب واجرای ٱن متفاوت است ومسئله روزه هم ازاین امر مستثنا نیست(حال کاری به بحث مقارنه وفهم ان ازطرف خوانندگان ندارم) وپیامبر گرامی براساس میزان رشد همان جامعه نظرداده اند وقطعا اگر دراین عصر ظهور میکردند باتوجه به جامعه امروزی مطلب راارائه میداد مثال ساده وملموس ان ،اوقات شرعی است که همگی طبق علم نجوم است وچون این مسئله ازقبل تفهیم شده اصلا برای کسی جای سوال نیست وموارددیگری مثل خسوف وکسوف و…ازاین قبیل اند

عید واقعی چه روزیست؟
چرا مقارنه نه!!!
مکتب قرآن یا اسلام؟
مکتب قرآن مقارنه ، بدعت و تلاش برای ایجاد افتراق در صفوف مسلمین

در ماه مبارک رمضان امسال نیز همانند دو سال گذشته یک فرقه مذهبی به نام کتب قرآن با بدعتگذاری عجیب و مغایر با آموزه های دینی و با استناد به پدیده مقارنه طی اعلامیه ی رسمی با اعلام این مطلب که : « با توجه به وقوع پدیده مقارنه؛ به ترتیب چهارشنبه مورخه ۲۷/۰۳/۹۴ و جمعه مورخه ۲۶/۰۴/۹۴ آغاز ماه مبارک رمضان و عید فطر می باشد» اقدام به اعلام زمان آغاز و پایان ماه مبارک رمضان نمود. که با توجه به مغایرت این اقدام نامیمون و وحدت شکن با نص صریح آیات و احادیث در ملاک عمل قرار دادن بحث رؤیت هلال ماه در اعلام آغاز و پایان ماه های قمری در این نوشتار سعی شده است با توجه به طرح این موضوع در بخشی از جامعه با بهره گیری از فقه امام شافعی (رض الله عنه) ضمن تشریح پدیده مقارنه به نقد این بدعت جدید و خطر ناک در جامعه مسلمین پرداخته شود :
مقارنه چیست ؟
امروه اکثر مردم می دانند که کره ی زمین به دور خود و ماه نیز به دور زمین ، و هردوی اینها باهم به دور خورشید در گردشند. در فواصل زمانی مشخص (هر ماه یکبار) ماه و خورشید (نسبت به زمین) در یک راستا قرار می گیرند که آنرا مقارنه ی ماه و خورشید می نامند. در این حالت نیمه ی تاریک ماه، کاملا به سمت زمین است و هیچ نوری از آن به زمین نمی رسند بنابراین هیچ هلالی تشکیل نمی شود. بنا به حد دانژون، تازمانی که جدایی زاویه ای ماه از خورشید به بیشتر از ۷ درجه نرست؛ امکان روئیت هلال وجود نخواهد داشت. و برای فاصله گرفتن حداقل ۷ درجه ای ماه از خورشید ( از دید ناظر زمینی) حداقل ۱۶ ساعت زمان لازم است.(۳۶-۱۶ ساعت) بنابراین از لحظه مقارنه تا لحظه امکان رؤیت هلال، حدود یک شبانه روز فاصله است.
رؤیت هلال ماه
رؤیت هلال له ایم معناست که هلال ماه در افق غربی برای چند دقیقه پس از غروب خورشید، قابل مشاهده باشد.
انواع رؤیت عبارتند از :
1- رؤیت توسط خود انسان
2- رؤیت توسط دیگران و اعتماد به رؤیت آنها
3- رؤیت توسط ابزار ( دوربینها و تلسکوپهای یک چشمی ، دو چشمی ، دوربین های CCD با قابلیت اتصال به کامپیوتر جهت پردازش تصویر).
4- امکان رؤیت بوسیله ی محاسبات نجومی
برابر بررسی های صورت گرفته از کتب فقهی مذاهب اسلامی بویژه فقه امام شافعی(رضی الله عنه)دیدگاه های اکثر علمای قدیم، معاصر و همچنین نظرات خود بنیانگذار این فرقه در شروع ماه های قمری اثبات رویت هلال ماه حتی با استفاده از محاسبات نجومی بوده نه مقارنه. که این مهم در بسیاری از کشورهای جهان از جمله :مصر، عربستان، مالزی، اندونزی،و… مورد تایید و اجرا قرار گرفته است. نکته قابل ذکر در بیان تاریخچه استفاده از پدیده مقارنه که از سوی سران این فرقه برای اعلام آغاز و پایان ماه مبارک رمضان به بهانه ایجاد وحدت در بین مسلمین قرار گرفته در هیچ یک از کشورهای اسلامی مورد اجرا و تایید قرار نگرفته و صرفا در مقاطعی در کشور لیبی و آن هم در زمان سلطه ی معمر قذافی ، از پدیده مقارنه به عنوان شروع ماه قمری استفاده شده است.
بررسی آیات و احادیث در تایید رؤیت هلال ماه:
یَسْأَلُونَکَ عَنِ الأهِلَّهِ قُلْ هِیَ مَوَاقِیتُ لِلنَّاسِ وَالْحَجِّ (سوره بقره آیه ۱۸۹) درباره ی هلال های ماه از تو می پرسند. بگو:آنها شناسه های زمانی برای مردم و حج هستند
لا تَصُومُوا حَتَّى تَرَوُا الْهِلالَ ، وَلا تُفْطِرُوا حَتَّى تَرَوْهُ فان غم علیکم فاقدروا له (متفق علیه. بخاری ۱۹۰۶-مسلم ۱۰۸۰) روزه نگیرید تا اینکه هلال را رویت کنید و افطار نکنید (اعلام عید نکنید) تا اینکه هلال را رویت کنید. پس اگر هلال بر شما پوشیده باشد با تقدیر خود (اندازه گیری و محاسبه ) به آن عمل کنید.
نَهیَ النَّبیُّ عَن صَومِ یَومِ الفِطرِ و یَومِ النَحر (متفق علیه. بخاری ۱۹۹۱-مسلم ۱۱۳۸) پیامبر خدا نهی کرد روزه گرفتن در عید فطر و عید قربان .
نتیجه گیری و بیان چند نکته در رد نظرات این فرقه:
1- این آرزوی هر فرد مسلمانی است که همه ی مسلمانان جهان، همه با هم و با یکدلی و صمیمیت همراه با یکدیگر، یک روز مشترک را به عنوان عید اعلام کرده وجشن بگیرند. اما روشهای غیر منطقی نه تنها چنین مقصودی را حاصل نمی کند بلکه باعث ایجاد تفرقه ی بیشتر در میان مسلمین می گردد. حق و ثواب این بود که ابتدا موضوع به صورت پیش فرض در معرض نظرات علمای اسلامی قرار داده ، سپس با بررسی نظرات موافق و مخالف، اقدام به صدور رای می گردید. نه اینکه بدون در نظر گرفتن نظرات علمای دین و به صورت یک حکم فقهی لایتغیر که در آن به نظر نمی رسد صرفا با هدف ایجاد اخلال در صفوف و وحدت مسلمین ارائه شده است مبادرت نمایند.!!!
2- قرآن کریم در آیه (۱۸۵ – سوره بقره) خود را «هدًی للناس» معرفی می کند. از اینرو به فرض قبول این فرضیه این چه هدایتی است که در طول ۱۴۰۰ سال امت اسلام متوجه نشده اند که منظور خداوند از فَمَن شَهِدَ مِنکُمُ الشَّهر فَلیَصُمهُ مقارنه بوده نه رویت ماه؛ و در طول این ۱۴۳۶ سال تنها یک گروه کوچک فرقه گرا در یکی از محلات سنندج با تعداد محدودی عضو که خود دچار انشعاب نیز شده به این هدایت الهی دست یافته و دغدغه وحدت پیدا نموده است !!!؟؟؟
3-به اجماع تمامی فقهای اسلامی ( در کل مذاهب ) گرفتن روزه در ایام عید فطر و عید قربان ، با توجه به حدیث نبوی : ( نَهیَ النَّبیُّ عَن صَومِ یَومِ الفِطرِ و یَومِ النَحر) حرام می باشد و چنانچه کسی در این ایام روزه بگیرد نه تنها اجری ندارد بلکه دچار معصیت شده است. با توجه به ادعای نویسندگان بیانیه، که مقارنه را جهت اعلام عید رمضان قابل استناد می دانند و با توجه به اینکه رویت هلال حدود یک روز پس از مقارنه صورت می گیرد؛ بنابراین ( اگر مبنا در نظر خداوند، مقارنه باشد) رسول خدا به همراهی تمامی صحابه، در تمامی سالهای عمر با برکتشان در روز عید فطر روزه بوده اند!!!!؟؟؟؟
4- بدعت و ادعای عجیب این فرقه مبنی بر اعلام اول و پایان ماه قمری بر اساس مقارنه که به بهانه ایجاد وحدت صورت گرفته چنان مضحک است که حتی توسط بخشی دیگر از فرقه با استناد به نظریات کاک مفتی زاده مورد قبول قرار نگرفته و رد شده است. در پایان توجه خوانندگان عزیز بویژه اعضا و هواداران این فرقه به جمله ای از بنیانگذار این فرقه در رد بدعت جلب می نمایم :
دائر کنندگان بدعت و آداب زیان بار معمولا مستکبرانند و تائید گرانشان زیرا همیشه در صددند از هر حادثه ای خوش یا ناخوش برای ” ماقول ” شدن بیشتر استفاده کنند ( نامه های کاکا احمد مفتی زاده بخش اول ص ۶۹ – ۷۱ )

نویسنده و پژوهشگر : محمد رئوف احمدی – کارشناس ارشد مطالعات اجتماعی – بوکان – تیر ماه ۱۳۹۴

احتمالاً آقای شاهو مقاله را به خوبی مطالعه نکرده اند در این مقاله گفته نشده که محاسبات نجومی بدون اهمیتند بلکه گفته شده استناد به مقارنه اشتباه است ( اما استناد به امکان رویت هلال با محاسبات نجومی معتبر است )

و امّا مطلب بسیار حایز اهمیت این است که می دانیم، خداوند متعال علم کامل به معانی و مفاهیم و مدلولات تمام آیات محکم و نیز علم به مصادیق آیات متشابه را به حضرت رسول – صلی الله علیه و سلّم – آموخته است و به نظر مرحوم کاکه احمد مفتی زاده نه تنها حضرت رسول – صلی الله علیه وسلّم – علم به کلیّت مصادیق آیات متشابه را (آیاتی که مصداق های آن در زمان های بعد از پیامبر- صلی الله علیه و سلّم- تا قیامت با پیشرفت علم و دانش روشن می شود) می دانست، بلکه به احتمال قوی خدای متعال به شکل مصوّر و عینی آن مصادیق را به پیامبر _ صلی الله علیه و سلّم- نشان داده است. (نوار شماره ی ۱۵۳)
با این وصف می توان گفت: چون حضرت رسول – صلی الله علیه و سلّم- به پیشرفت های دانش مرتبط با آیات قرآن، علم و آگاهی داشت؛ بدون شک می دانست بشر با علم خدادادی، قوانین الهی را به بهترین شکل ممکن کشف می کند و مثلاً دانشمندان در علم نجوم و کهکشان شناسی به درجه ای از پیشرفت علمی می رسند که می توانند لحظه ی آغاز هلال هر ماهی را به بهترین و دقیق ترین شکل ممکن اعلام نمایند، در نتیجه روش معمول در زمان خود برای ثبوت هلال را با عبارتی غیر حصری و غیر تعّبدی بیان فرموده است که تصور تعارض میان دین و علم (۲) بوجود نیاید و مسلمانان بتوانند از حداکثر دانش و امکانات زمان خود برای ثبوت هلال ماه استفاده نمایند و منعی نداشته باشند. البتّه فقهای شافعیّه عدم تعارض استفاده از علم نجوم، برای ثبوت هلال را با حدیث نبوی تأیید فرموده اند، توضیح اینکه:
بعد از زمان پیامبر – صلی الله علیه و سلّم- و خلفای راشدین و تابعین – سلام الله علیهم- و با گذشت زمان و شکوفایی رشته های مختلف علوم از جمله علم هیأت و نجوم، بعضی از دانشمندان مسلمان توانستند ثبوت هلال هر ماهی را از روی محاسبات نجومی اعلام نمایند امّا چون امکان اشتباه در محاسبات محدود منجّمان قرون گذشته وجود داشت، فقهای اسلامی و خصوصاً دسته ای از اعاظم فقهای شافعیّه، حجّیت قول منجّم را فقط برای خود منجّم و دسته ای دیگر، حجّیت آن را برای کسانی که به درستی قول منجّمان واقف شوند، نیز تأیید فرموده اند.
چنانکه علّامه محمد زهری الغمراوی در« السِّراج الوهّاج» ( ص ۱۳۶) می نویسد : « … وحساب منجم لنفسهِ و لِمن صدّقهُ فکُّلُ ذالک یجوزُ الصوم والفطر» یعنی : « محاسبات منجّم برای خودش و برای کسی که وی را تصدیق کند، بطور کلی برای روزه و افطار( عید) جایز است .هم چنین استاد عبدالرحمن الجزیری صاحب « الفقه علی المذاهب الاربعه » (ج۱ ص۵۵۱) می نویسد: :« الشافعیه قالوا: یُعتبر قول المنجّم فی حق نفسه و حق مَن صدّقه و …» یعنی:«جمهور فقهای شافعیّه گفته اند: قول منجّم برای خودش و نیز برای کسانی که آن را تصدیق نمایند معتبر است» ولی در مجموع به دلیل وجود احتمال خطا در محاسبات منجّمان آن عصر علمای شافعّیه بر روش رؤیت هلال یا اکمال سی روز شعبان و رمضان تأکید ورزیده اند.
علاوه بر آنچه ذکر شد شیخ ابن حجر هیثمی در «تحفه المحتاج بشرح المنهاج» (ج۳ ص۳۸۱) و سید بَکری صاحب « اِعانه الطالبین» در (ج۲ ص۲۱۹) و خطیب شربینی در « مُغنی المحتاج»(ج۱ ص۴۲۰) به صراحت نوشته اند: « حکم و قاعده ی منجمان اگر بالتَّبع نه بالاصاله باشد معتبر است و نیز فرموده اند که قول منّجم تنها برای خودش حجّیت دارد و معتبر می باشد نه برای دیگران». و برخی از بزرگان از جمله شیخ محمد رَمَلی در« فتاوای رملی»(ج۲ ص۵۷) بعد از ذکر رأی فقها درباره ی اعتبار قول منجم برای خودش قدمی جلوتر برداشته و فرموده است:« برای همه ی کسانی که به قول منجّم و حاسب نسبت به حلول رمضان ظن پیدا کردند گرفتن روزه واجب می شود».(۳) (توجه! اصطلاح «ظن» در مباحث فقهی غیر از وهم و خیال می باشد و به معنی این است که کسی از نظر علم و آگاهی به حالتی برسد که احتمال قوی بدهد موضوعی درست است.)
خلاصه اینکه وقتی قول منجّم در قرون گذشته با وجود احتمال خطا در آن نزد فقهای بزرگوار شافعی معتبر بوده است به طریق اولی قول منجّمان در عصر حاضر که دقیق و متقن و به دور از خطا و اشتباه می باشد برای مسلمانان بسیار معتبر است.
چنانکه استاد رشید رضا در تفسیر«المنار»(ج۲ ص۱۸۷) می فرماید:« محاسبات نجومی در عصر ما مفید علم قطعی است و راه را برای علما و حکّام اسلامی هموار نموده است تا بر اساس آن، حکم هلال ماه رمضان و شوال را صادر نمایند که حکمی صحیح تر از اثبات هلال با اکمال سی روز می باشد.»

﴿ باسمه خیرالاسماء﴾

امسال، شورای مدیریت مکتب قرآن با صدور بیانیه ای بر اساس استناد به دستاوردهای دقیق و قطعیِ علم، نجوم آغاز ماه رمضان و شوّال را اعلام نمود. در این روزگار که مسلمانان از درد تفرّق می نالند و سخت نیازمند اقداماتی وحدت آفرین می باشند؛ فتوای خداپسند شاگردان شهید بزرگوار احمد مفتی زاده – رحمه اللهِ علیه- که نویدبخش وحدت و همدلی است؛ شایسته ی تحسین و تقدیر می باشد. اگرچه بیانیّه ی مزبور نزد اهل علم و انصاف، بخصوص علمای محترم و معزّز اهل سنّت، مستدل و روشن است؛ امّا کسانی که با این مبحث آشنا نیستند و دوست دارند توضیحاتی بیشتر در اختیار داشته باشند تا به تبلیغ و روشنگری میان مردمِ شریفِ اهل سنّت همّت گمارند؛ مطالبی را به عرض می رسانم.
خداوند متعال در قرآن مجید می فرماید:
* ﴿… وَخَلَقَ کُلَّ شَیْءٍ فَقَدَّرَهُ تَقْدِیرًا ﴾ (فرقان/۲) یعنی:«…و (خدا) هر چیزی را آفرید و اندازه ی دقیقی برای آن قرار داد».

* ﴿ وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ حُسْبَانًا ذَلِکَ تَقْدِیرُ الْعَزِیزِ الْعَلِیمِ ﴾ (انعام/۹۶) یعنی:« و خورشید و ماه را میعاد حساب گردانید، این تقدیر (خدای) غالب دانا است».
* ﴿ وَالْقَمَرَ قَدَّرْنَاهُ مَنَازِلَ حَتَّى عَادَ کَالْعُرْجُونِ الْقَدِیمِ ﴾ (یس/۳۹) یعنی:« و منزلهایی را برای ماه مقرّر کردیم تا آنکه مانند شاخک خشکِ خوشه ی خرما برگردد».
* ﴿ هُوَ الَّذِی جَعَلَ الشَّمْسَ ضِیَاء وَالْقَمَرَ نُورًا وَقَدَّرَهُ مَنَازِلَ لِتَعْلَمُواْ عَدَدَ السِّنِینَ وَالْحِسَابَ… ﴾ (یونس/۵)
یعنی:« اوست که خورشید را درخشنده و ماه را روشن ساخت و برای ماه منزلهایی معیّن کرد تا شمار سال ها و حساب را بدانید»
در آیات فوق و برخی آیات دیگر در قرآن نظم دقیق منظومه ی شمسی به روشنی ذکر شده است و امروزه دانشمندان علم نجوم بهتر از هر زمانی با عالی ترین وجه، شگفتی های عظیم نظم موجود در جهان و خصوصاً نظم دقیق منظومه ی شمسی را بیان می کنند.
لازم به ذکر است در قرون گذشته منجمین و ستاره شناسان دو دسته بودند : دسته ای با سخنانی یاوه و وهم انگیز و جادوگرانه از مردم ناآگاه و محروم سودجویی می کردند (۱) و اقلیّتی هم دانشی محدود درباره ی ثبوت هلال هر ماهی از دوازده ماه سال داشتند و محاسباتی انجام می دادند که احتمال خطا در آن بود اما وسعت و دقّت و اتقان علم نجوم عصر حاضر که آمیخته ای از فیزیک و ریاضی و هندسه ی فضایی می باشد به درجه ای از عظمت و شگفتی رسیده است که شایسته است بگوییم:
تبارک الله از آن همه نظم دقیق و عظمت و شگفتی های آفرینش وتبارک الله از موهبت علم خدادادی به انسان که می تواند عظمت محیّرالعقول قوانین دقیق تقدیر الهی در جهان شناخته شده را کشف کند و با ارائه ی یافته های علمی، بشریت را در مقابل عظمت آفرینش و تقدیر الهی به کرنش و تعظیم وا دارد.
بدون شک سخن از کوشش برای آگاهی یافتن به ثبوت هلال با گوشه ای از وسعتی عظیم از دانش علم نجوم پیوند و ارتباط پیدا می کند. خداوند متعال در آیه ی ۱۸۵ سوره ی بقره می فرماید: ﴿… فَمَن شَهِدَ مِنکُمُ الشَّهْرَ فَلْیَصُمْه﴾ یعنی: « هر یک از شما ماه رمضان را درک کرد باید روزه بگیرد»، «شَهِدَ» یعنی:حاضر شد و«من شَهِدَ» یعنی: هر کس وارد ماه رمضان شد، حضور یافت. و برای حضور در این ماه مبارک از آغاز تا پایان علم به ثبوت هلال رمضان و شوال نیاز است.