بهداشت روانی در دوران نوجوانی
بهداشت روانی در دوران
نوجوانی
نوجوانی یکی از مهم‌ترین
و پرارزش‌ترین دوران زندگی هر فرد محسوب می‌شود. بر اساس تعریف سازمان جهانی، دوره
نوجوانی به گروه سنی ۱۰ تا ۱۹ سالگی اطلاق می‌شود. با توجه به این واقعیت که
نوجوانان، پدران و مادران فردا هستند، پرداختن به مسایل بهداشتی آنها (به خصوص
بهداشت روان) نه فقط برای خود آنها بلکه برای خانواده‌ها، جامعه و نسل آینده
سودمند است و در برنامه توسعه هر کشوری باید به مسایل آنها پرداخت.
آموزش‌های قبل از بلوغ
توجه خاص شود. والدین
و مربیان وظیفه دارند از یک تا دو سال پیش از بلوغ کامل نوجوان، اقدامات زیر را
انجام دهند:
• او را آماده کنند که
به زودی و به تدریج تغییراتی را در جسم و روان خود احساس خواهد کرد.
• به طرق گوناگون او
را مطمئن کنند که تغییرات ایجاد شده طبیعی است.
• از اینکه این
تغییرات در او شروع شده، به او تبریک بگویند و خاطرنشان کنند که دوره جدیدی در
زندگی او آغاز شده است.
• به او یادآوری کنند که این تغییرات در جهت
تکامل فردی و قدمی به سوی اجتماعی شدن اوست. به همین دلیل وظایف فردی و اجتماعی
جدیدی برای او منظور شده است.
• خاطرنشان کنند که
این تغییرات به یقین شروع می‌شود اما زمان دقیق و مشخصی ندارد. بنابراین اگر دیرتر
از دیگران هم شروع شود، امری طبیعی است.
• به او بگویند که
تغییرات جسمانی همراه با تغییرات روانی خواهد بود. این تغییرات روانی در سه بعد
هیجانی، خلقی و رفتاری اتفاق می‌افتد. نکته مهم در دوره بلوغ برقراری ارتباط صحیح
با نوجوان است. کودک دیروز شما با تغییراتی که درجسم و روانش روی می‌دهد، پا به
دوران بزرگسالی می‌نهد. او می‌خواهد هویت جدیدی را برای خودش به دست آورد، طبیعی
است که در برقراری رابطه با او مشکلاتی برای شما به وجود آید.
آداب گرم کردن روابط
با نوجوانان
برای اینکه روابط شما
و مربیان با فرزند نوجوان‌تان صمیمانه‌تر و گرم‌تر باشد، لازم است که به نکات زیر
توجه کنید.
۱ پذیرش نوجوانان: گام
اول برای ایجاد و تحکیم رابطه‌ای دوستانه و صمیمی با نوجوان این است که او را با
همه کمی‌ها و کاستی‌هایش قبول داشته باشید. کاستی‌های رفتاری او را همچون نقاط قوت
و توانایی‌هایش بپذیرید و به او به عنوان فردی که دارای استقلال، سلیقه‌های خاص و
عقاید قابل ارایه است، نگاه کنید.
۲ نوجوانانتان را درک
کنید: درک و برداشت از زندگی و مسایل آن
متفاوت از برداشتی است که نوجوان دارد. او زندگی را به ساده‌ترین وجه ممکن می‌نگرد،
به طوری که عقایدش برای شما پوچ و مسخره است. نسبت به عقایدش بی‌اهمیت نباشید. وی
را تمسخر نکنید.
۳ ارتباط را دو طرفه
کنید: اگر برخورد با نوجوان حاکی از ارتباط یک‌طرفه، معیوب و غیرقابل دوام باشد،
به سرکشی و عصیان نوجوان در برابر دستورات شما منجر می‌شود و به رابطه عاطفی و
صمیمانه میان شما و او لطمه می‌زند. در این مواقع بهتر است در برخورد با نوجوان،
هر زمان که سخنی را گفتید، از او نیز سخنی بشنوید و نظر او را نسبت به وظایف محوله‌اش
جویا شوید.
۴ از دادن پند و اندرز مستقیم خودداری کنید:
خودتان الگویی برای آنها باشید تا با پیروی از رفتار و گفتار شما روش صحیح برخورد
را فرا گیرند.
۵ آزادی عمل به نوجوان‌تان
بدهید: همچنان که به کودک نوپا اجازه می‌دهیم
تا گاهی خود به تنهایی راه رفتن را امتحان کند و دفعاتی هم به زمین افتد، باید به
نوجوان هم اجازه داد که تا حدودی پیامدهای رفتارهایش را تجربه کند و طعم برخی سختی‌ها
را چشیده و برای زندگی مقاوم شود.
۶ برای ارتباط با
نوجوان وقت کافی بگذارید: نوجوانان نیازمند توجه هستند، آنها می‌خواهند صحبت کنند،
اعتراض کنند و از هیجانات و اتفاقاتی که در مدرسه می‌افتد و یا از دوستان‌شان می‌شنوند،
حرف بزنند. هرچه زمان این ارتباط با شما به عنوان مادر، پدر و یا مربی بیشتر باشد،
خرسندی آنها بیشتر شده و امکان ارتباط نادرست و غلط آنها کمتر خواهد شد.
۷ توجه به تاثیر
مشکلات اجتماعی: مشکلات اجتماعی تاثیرات ناخوشایندی بر نوجوانان دارد. مداخله
نکردن شما والدین و مربیان در بهبود شرایط اجتماعی، تاثیر تلاش‌هایتان را در خانه
و مدرسه کم‌رنگ می‌کند.
۸ انرژی سرشار
نوجوانان نیاز به تخلیه دارد: نوجوان در این سنین دارای انرژی فراوان جسمانی است.
تشویق نوجوانان به انجام ورزش‌های گوناگون، شرکت در فعالیت‌های الگوسازی برای آنان
و تحریک آنها بر همانندسازی با آن الگوها موجب می‌شود تا آنها انرژی خود را به
طریق منطقی تخلیه کنند.
۹ آموزش مهارت در
برقراری روابط اجتماعی: با شرکت دادن فرزند نوجوان‌تان در جمع دوستان و آشنایان
مهارت روابط اجتماعی او را افزایش دهید. برای مثال، با فرزند نوجوان خود به گردش‌های
دو نفره بروید و در بسیاری از روابط اجتماعی مانند آشنا شدن با دیگران، خرید کردن
از مغازه، پیدا کردن نشانی یک موسسه و درخواست انجام کاری از یک اداره با وی تمرین
عملی کنید.
استقلال‌طلبی نوجوان
نوجوان می‌خواهد از
قید و بندهای دوران کودکی که او را به خانواده‌اش متصل کرده است، جدا شود و
الگوهای جدیدی را جایگزین آنان کند. بنابراین حس استقلال‌طلبی خود را با مخالفت،
مقاومت کردن و لج‌بازی با والدین و مربیان نشان می‌دهد و این نیاز نوجوان برای شما
مشکل‌آفرین می‌شود. برای برخورد با این رفتار نوجوان، بهتر است همیشه با او طوری
صحبت کنید که احساس نکند برایش تصمیم‌گیری می‌کنید. آزادی را به تدریج و متناسب با
سنی که دارد، به او بدهید و نظارت غیر مستقیم داشته باشید. اگر زمانی دریافتید که
از آزادی که به او داده‌اید، سوء استفاده کرده، به او تذکر داده و او را متوجه
اعمالش بکنید. بدانید که حذف آزادی برای مدتی کوتاه می‌تواند برایش آموزنده باشد.
۱۰ باور نادرست درباره
بلوغ
هنوز عموم مردم تصورات
و استنباط‌های نادرستی از بلوغ در ذهن خود دارند که نمونه‌هایی از این نوع پندارها
به این شرح است:
۱) به اعتقاد بیشتر
مردم، مرحله بلوغ، دوره‌ای خطرناک از رشد طبیعی انسان است، حال آنکه چنین نیست و
باید این دوره از رشد را با صبر و حوصله پذیرفت.
۲) اعتقاد بر این است
که در دوره بلوغ، نوجوان دچار عصبانیت و پرخاشگری می‌شود و برای رفع آن باید خشونت
به خرج داد تا خشم نوجوان در مقابل خشونت، کنترل و کاهش یابد. در صورتی که والدین
باید نوجوان خود را به عنوان یک دوست صمیمی بپذیرند و سعی کنند وی را یاری دهند که
بر خشم و عصبانیت طبیعی خود در این دوره فایق آید.
۳) از زمان‌های پیش،
اعتقاد براین بوده که به هنگام بلوغ، شخصیت فرد عوض می‌شود اما این تصور، اشتباه
است و هیچ‌گاه شخصیت عوض نمی‌شود بلکه باید این دوره حساس از رشد را مرحله تکامل
شخصیت دانست، مرحله‌ای که در آن نوجوان در تلاش مداوم است تا به ثبات و هماهنگی
شخصیت خود دست یابد.
۴) گفته می‌شود، در
مناطقی که دارای آب و هوای گرم هستند، مرحله بلوغ زودتر آغاز می‌شود. در صورتی که
بررسی‌های دقیق علمی، صحت این گفته را به شکل قطعی تایید نمی‌کند. چگونگی تغذیه،
بهداشت فردی، بهداشت روانی و مسایل ژنتیک در پیدایش و ظهور بلوغ موثرند ولی اینکه
در مناطق گرمسیر افراد زودتر به استقبال بلوغ می‌روند، قابل قبول نیست.
۵) اعتقاد گروهی بر
این است که حرکت‌های ورزشی پرتحرک برای نوجوانان زیان‌آور است اما شواهد اندکی
وجود دارد که صحت این امر را ثابت کند. باید توجه داشت نوجوانی که در حال رشد است،
همان‌گونه که به تغذیه و استراحت کافی نیاز دارد، به ورزش نیز نیازمند است. ولی
برای انتخاب نوع و چگونگی حرکات ورزشی باید وضعیت روانی و جسمانی نوجوان را در نظر
گرفت. در این صورت است که نوجوان بدون نگرانی می‌تواند ورزش مورد علاقه خود را
انتخاب کند.
۶) گروهی از مردم
عقیده دارند که در هر زمان، چگونگی بروز آثار و علایق بلوغ در نوجوانان متفاوت
است، اما این عقیده صحیح نیست. نکته مهم این است که نوجوان با توجه به مسایل
تربیتی و طرز تفکر و نگرش، همانند گذشتگان بوده و ظهور علایم بلوغ غیرقابل تغییر و
در تمام اعصار یکسان است اما طریق بروز و ظهور علایم و نشانه‌های آن، به ویژگی‌های
سنتی و فرهنگی جامعه بستگی دارد.
۷) ظهور علایم جنسی در
نوجوان دلیل برآن نیست که او قدرت تولید مثل نیز یافته است. فرزند خود را با چنین
تحلیل‌‌هایی به سمت ازدواج زودرس سوق ندهید. نباید تصور کرد که به محض مشاهده
اولین تظاهرات جنسی، نوجوان برای تولید مثل آمادگی دارد.
۸) برخی معتقدند که در
هنگام بلوغ، نوجوان برای ازدواج و تشکیل خانواده از لحاظ نیروی عقلانی و اعمال هوش
ضعیف است، در صورتی که آمادگی دارد اما باید توجه داشت که بلوغ روانی نیز در این
امر اهمیت دارد. بسیاری از افراد از نظر نیروی جسمانی و جنسی دارای رشد لازم به
منظور انجام وظایف زناشویی هستند، اما از نظر عاطفی و روانی برای پذیرش مسوولیت‌های
اجتماعی، آمادگی کافی ندارند.
۹) تصور اشتباه دیگر
این است که عده‌ای معتقدند نوجوانی که از نظر جسمانی سریع رشد می‌کند، نسبت به هم‌سالان
خود از اندامی قوی‌تر برخوردار است. پژوهش‌های علمی چنین ارتباطی را بی‌اساس می‌دانند.
۱۰) سال‌های نوجوانی
که تقریبا با بلوغ آغاز می‌شود حساس‌ترین دوران زندگی به حساب می‌آید. دورانی که
به دوران اضطراب و تنش معروف است و شخصیت پایه‌ریزی شده دوران کودک، بهتر و آشکار‌تر
شکل می‌گیرد و بروز می‌کند.
منبع : تبیان
