فضایل روزه و اسرار آن و ویژگىهاى رمضان
فضایل روزه و اسرار آن و ویژگىهاى رمضان
خواننده گرامى! فضایل عبادت و اسرار آن
میدان گستردهاى است که خردها در آن حیران و سردرگم مىشوند و وجدان در آن،
راههاى مختلفى را مىپیماید، اما به حقیقت آن پى نمىبرد. بنابراین کسى که
مىخواهد از درِ شناخت در این زمینه وارد شود و آگاهى به دست بیاورد، لازم است این
شناخت را از طریق نصوص صحیح شریعت جستجو کند. من با اینکه در این زمینه تهى دست
هستم و کالاى اندکى دارم، علاقهمند شدم تمامى توانم را در این راه به کار گیریم و
به گونهاى خودم را با صاحبان این تخصّص همانند کردم. پس سخن را در این باب آغاز
مىکنم و خداوند هم یارى دهنده است:
به راستى فضایل روزه و اسرار آن تا حدى زیاد
است که قابل شمارش نیستند. برخى از آنها عبارتند از:
۱- روزه رکن بزرگى از ارکان دین اسلام است.
بناى اسلام بدون آن استوار و پایدار نمىشود و مادام که آدمى به فرض بودن آن اقرار
نکند، ایمانش نیز ثابت نخواهد شد. پیامبر ص فرمود: «اسلام بر پنج پایه بنا شده
است: ۱- گواهى دادن به اینکه معبودى بحق جز اللّه وجود ندارد و محمد بنده و
فرستاده اوست. ۲- برپا داشتن نماز. ۳- دادن زکات. ۴- بهجاى آوردن حج خانه خدا. ۵-
گرفتن روزه ماه رمضان». (البخاری ۸. مسلم ۱۶).
۲-
روزه گرفتن در ماه رمضان و قیام در شبهاى آن – به خصوص شب قدر – آن هم از روى
ایمان و طلب اجر و پاداش از خداوند، بدون شک بر صداقت ایمان و اخلاص عملِ شخص
دلالت مىکند. بدین سبب، به او مژده داده شده که گناهان گذشتهاش مورد بخشش خداوند
قرار مىگیرند. پیامبر ص فرمود: «کسى که ماه رمضان را از روى ایمان و به امید
دریافت اجر و پاداش از خداوند روزه بگیرد، تمامى گناهان گذشتهاش بخشوده مىشوند».
(متفق علیه، البخاری ۳۸. مسلم ۷۶۰).
همچنین فرمود: «کسى که در ماه رمضان از روى
ایمان و به امید دریافت اجر و پاداش از خدا، قیام کند تمامى گناهان گذشتهاش
بخشوده مىشوند». (متفق علیه، البخاری ۳۷. مسلم ۷۵۹).
همچنینفرمود: «کسىکه در شب قدر از روى
ایمان و بهامید دریافت اجر و پاداش از خدا قیام کند، تمامىگناهان گذشتهاش
بخشوده مىشوند». (متفق علیه، البخاری ۳۵. مسلم ۷۶۰).
۳- پاداش هیچ عمل و
عبادتى از عبادتهاى انسان با روزه برابرى نمىکند؛ چون در روزه، راز و رمز اخلاص
براى خدا نهفته است. به خاطر همین اجر و پاداش آن بر تمامى عبادتها غلبه کرده و
برترى یافته است.
پیامبر ص فرمود: «تمامى کارها و عبادات
انسان چندین برابر افزوده مىشوند. هر نیکى ده تا هفتصد برابر اجر دارد. خداوند
مىفرماید: بجزروزه، زیرا روزه مخصوص من است و من پاداش آن را مىدهم، (چون بنده)
شهوت و طعامش را به خاطر (دستور) من ترک مىکند». (تخریج آن گذشت).
۴- روزه وسیله نگهدارى از گناهان و سپر نفس
روزهدار در برابر پیروى از خواهشهاى نفسانى در دنیا و در برابر عذاب خدا در روز
رستاخیز است. روزه دژى مستحکم براى روزهدار در برابر دام فریب شیطان است. پیامبر
ص فرمود: «الصّوم جنّه». روزه سپرى است. (تخریج
آن گذشت).
۵- روزه به طور موقتى شهوت فرج را قطع مىکند و پاکدامنى و
پاکى به بار مىآورد. پیامبر ص در مقام سفارش به جوانان اسلام فرمود: «اى گروه
جوانان، هر کدام از شما توانایى ازدواج را دارد، پس ازدواج کند. ازدواج، براى
چشمپوشى بهتر و کنترل کننده شهوت فرج است و کسى که توانایى آن را ندارد، بر او لازم
است که روزه بگیرد، چون شهوت را از بین مىبرد». (متفق علیه، البخاری۱۹۰۵. مسلم
1400).
۶- روزه، روح و روان
روزهدار را پاک مىکند و زبان و اعضاى بدنش را از سخنان دروغ یا به کار بردن
نیرنگ، باز مىدارد. پیامبر ص فرمود: «هرگاه یکى از شما روزه گرفت، بیهوده سخن
نگوید و کار جاهلانه انجام ندهد. پس اگر کسى او را دشنام داد یا با او کشمکش کرد و
درگیر شد، بگوید: من روزه هستم». (متفق علیه، البخاری ۱۸۹۴. مسلم ۱۱۵۱).
همچنین ص فرمود: «کسى که سخنان دروغ و عمل
کردن به آنها را ترک نکند، خداوند هیچ نیازى ندارد که خوردنى و نوشیدنىاش را ترک
کند». (البخاری ۱۹۰۳).
۷- روزه، به خاطر محقق شدن فضیلت صبر با آن، بر سایر
عبادتها برترى دارد. پیامبر ص فرمود: «روزه نصف صبر است». (الترمذی ۳۵۱۹. ابن
ماجه ۱۷۴۵).
۸- ریّان، درى از
درهاى بهشت است که مخصوص داخل شدن روزهداران است.
پیامبر ص فرمود: «در بهشت درى است که به آن
ریّان گفته مىشود. در روز رستاخیز فقط روزهداران از آن در داخل بهشت مىشوند و
کسى غیر از آنان از آن در داخل نمىشود. (در رستاخیز) سؤال مىشود: روزهداران کجا
هستند؟ همه روزهداران واقعى برمىخیزند و از آن در داخل بهشت مىشوند و کسى غیر
از آنان از آن در داخل نمىشود. هرگاه همه داخل شدند در بسته مىشود تا کسى دیگر
نتواند از آن داخل شود». (متفق علیه، البخاری ۱۸۹۶. مسلم ۱۱۵۲).
۹- بوى دهان شخص
روزهدار در نزد خدا از بوى مشک خوشتر است. پیامبر ص فرمود: «لخلوف فم
الصائم أطیب عند اللّه من ریح المسک». (تخریج آن
گذشت).
معناى «خَلُوف» یا به نقل از مسلم «خُلفه»
تغییر بوى دهان روزهدار است، به خصوص بعد از زوال خورشید.
«بوى دهان شخص روزهدار در نزد خدا از بوى
مشک خوشتر است».
۱۰- براى روزهدار دو خوشحالى هست.
پیامبر ص فرمود: «براى روزهدار دو خوشحالى
است که با آنها خوشحال مىشود: ۱- هرگاه افطار کند، با افطار کردنش خوشحال مىشود.
2- هرگاه پروردگارش را ملاقات کند، به خاطر داشتن عبادت روزه خوشحال مىشود».
(تخریج آن گذشت).
۱۱- روزهدارى از
حالتهاى اختصاصى پذیرش دعاست و دعا در آن حالت پذیرفته مىشود.
خداوند متعال مىفرماید:
ﮋ ﮘ
ﮙ ﮚ ﮛ
ﮜ ﮝ ﮞ ﮟ
ﮠ ﮡ ﮢ
ﮣﮤ ﮥ ﮦ
ﮧ ﮨ ﮩﮪ
ﮫ ﮬ ﮭ
ﮮ ﮯ ﮰ
ﮱ ﯓ ﯔ
ﯕﯖ ﯗ ﯘ ﯙ
ﯚ ﯛ ﯜ ﯝ
ﯞ ﯟ ﯠ ﯡ ﯢ
ﯣ ﯤ ﯥ
ﯦ ﯧ ﯨ
ﯩ ﯪ ﯫ
ﯬ ﯭ ﯮ ﯯ
ﯰ ﯱ ﯲ
ﯳ ﯴﯵ ﯶ ﯷ ﯸ
ﯹ ﯺ ﯻ
ﯼ ﮊ. [البقره: ۱۸۵- ۱۸۶].
در عبارت آیه بیندیش که چگونه خداوند پذیرش
دعا را بعد از فریضه روزه بیان کرده است. پیامبر ص فرمود: «دعاى سه نفر رد
نمىشود: ۱- دعاى روزهدار هنگام افطار کردن، ۲- دعاى حاکم دادگر، ۳-دعاى مظلوم».
(الترمذی ۳۵۹۸).
۱۲- روزه، انسان مسلمان
را، براى اقتدا کردن به بخشندگى فراوان پیامبر ص در ماه رمضان، فرا مىخواند.
«پیامبر ص بخشندهترین مردم بود، به خصوص در ماه رمضان وقتى که جبریل او را ملاقات
مىکرد، بخشندهتر از هر زمانى بود». (متفق علیه، البخاری ۱۹۰۲. مسلم ۲۳۰۸).
۱۳- از فضیلتهاى دیگر
روزه این است که در بهترین ماهها فرض شده است. فضایل ماه مبارک رمضان قابل شمارش
نیستند. اما شاید بیان برخى از فضایل ماه رمضان در اینجا مناسب باشد تا روح و
روان، با یادآورى آن به پرواز در آید و اوج بگیرد و یاد و خاطره رمضان تجدید گردد.
رمضان ماه بهار قرآن است؛ چون آغاز نزول وحى در این ماه بود که در شب مبارک قدر،
قرآن به طور کلى از لوح محفوظ به بیت العزه در آسمان دنیا فرو فرستاده شد. سپس در
مدت بیست و سه سال، دوره نبوت، قرآن بخش بخش و تدریجى بر قلب پیامبر ص فرو فرستاده
شد قول به سه بار نازل شدن قرآن از
ابنعباس به طور موقوف نقل شده است. (ابن کثیر ص ۱۸۵۸). پوشیده نیست که حدیث موقوف
در اینجا حکم مرفوع را دارد.
آغاز این بخش بخش نازل شدن هم در شب مبارک
قدر در ماه رمضان بود. خداوند مىفرماید: ﮋ ﮘ ﮙ ﮚ
ﮛ ﮜ ﮝ
ﮞ ﮟ ﮠ ﮡ
ﮢ ﮣﮤ ﮊ. [البقره: ۱۸۵].
مىفرماید: ﮋ
ﭖ ﭗ
ﭘ ﭙ ﭚﭛ
ﭜ ﭝ ﭞ
ﭟ ﮊ. [الدخان: ۳]. «که ما آن را در شبى پر برکت (شب قدر در
ماه رمضان) نازل کردیم; ما همواره انذارکننده (کافران و مشرکان و ظالمان، با ارسال
پیامبران و کتب آسمانی به سوىشان) بودهایم».
مىفرماید: ﮋ
ﭑ ﭒ
ﭓ ﭔ ﭕ
ﭖ ﮊ. [القدر: ۱].
«ما آن (قرآن) را در شب قدر نازل کردیم».
رمضان ماهى است که در آن روزه فرض شده است.
خداوند مىفرماید: ﮋ
ﮥ ﮦ
ﮧ ﮨ ﮩﮪ
ﮊ. [البقره: ۱۸۵].
پیامبر ص در جواب اعرابىاى که درباره روزه
فرض از او سؤال کرد، فرمود: «روزه رمضان (بر تو فرض است)، مگر اینکه (با اشتیاق
خودت) بیشتر از آن، روزه (سنت) بگیرى». (متفق علیه، البخاری ۱۸۹۱. مسلم ۱۱).
رمضان شبى در خود گنجانده که عبادت کردن در
آن از عبادت کردن در هزار ماه بهتر است. مىدانیم که هزار ماه، بیشتر از هشتاد و
سه سال است (یعنى به اندازه عمر یک انسان). آن شب مبارک در یکى از شبهاى فرد دهه
آخر رمضان است.
خداوند مىفرماید: ﮋ
ﭝ ﭞ ﭟ
ﭠ ﭡ ﭢ
ﭣ ﮊ. [القدر: 3].
«شب قدر بهتر از هزار ماه است».
پیامبر ص فرمود: «آن شب را در شبهاى فرد دهه
آخر رمضان جستجو کنید». (متفق علیه، البخاری ۸۱۳. مسلم ۱۱۶۷).
ماه رمضان ماهى است که اهل نیکى و بخشش در
آن (به رحمت خدا) نزدیک مىشوند و انسانهاى بد کار و شرور (از رحمت خدا) دور
مىشوند، درهاى جهنم بسته و درهاى بهشت باز مىشوند و بسیارى از بندگان خدا از آتش
جهنم آزاد مىشوند و این کار (آزاد شدن) در همه شبهاى رمضان انجام مىگیرد.
پیامبر ص فرمود: «وقتى که رمضان فرا مىرسد
در نخستین شب آن شیاطین و جنیان سرکش به غل و زنجیر بسته مىشوند و درهاى جهنم
بسته مىشوند و هیچ درى از آنها باز نمىماند و درهاى بهشت باز مىشوند و هیچ درى
از آنها بسته نمىماند، هاتفى ندا سر مىدهد که اى جوینده خیر و نیکى به پیش! و
اى جوینده شر و بدى دست نگهدار! خداوند بندگان آزاد شدهاى از آتش جهنم دارد و
این کار در همه شبهاى رمضان انجام مىگیرد». (الترمذی ۶۸۲).
بار
الها! ما را با شرف دیدن و دریافتن فضیلت این ماه با عظمت گرامى بدار، از برکات آن
بر ما نازل بفرما و ما را از آن محروم مگردان، درهاى رحمتت را به روى ما بگشا و با
موفق گرداندن ما به روزه گرفتن در رمضان و قیام شبهاى آن از روى ایمان و امید به
دریافت اجر و پاداش بر ما منت بنه و آن را با مغفرت و بخشش و رحمت خودت براى ما به
پایان برسان و با آزاد کردن گردنهاى ما از آتش جهنم در شبهاى مبارک رمضان بر ما
منت بنه. آمین.
——————————————————
منبع : عقیده / روزه سپر
پارسایان
ترجمه کتاب: (الصوم
جنه)
مؤلف:دکتر خالد بن
عبدالرحمن الجریسى
مترجم:إسحاق بن
عبدالله العوضی
چاپ اول ۱۳۸۷/۱۴۲۹هـ
