آینده مذاکرات صلح ترکیه و پ.ک.ک- تحلیلی از الجزیره

 آینده مذاکرات صلح ترکیه و پ.ک.ک- تحلیلی از الجزیره

گالیپ دالای در الجزیره نوشت: با طغیان اخیر خشونت و درگیری بین ترکیه و حزب غیرقانونی کارگران کردستان (پ.ک.ک) مذاکرات صلح کردهای ترکیه وارد وضعیت نامشخصی شده است. پ.ک.ک نبرد خود را برای استقلال از اواخر دهه ۱۹۷۰ میلادی آغاز کرده است. هدف این گروه، کسب خودمختاری بیشتر و به رسمیت شناخته شدن حقوق کردهای ساکن ترکیه است.

در سال ۲۰۱۳، دولت ترکیه و رهبر دربند پ.ک.ک، عبدالله اوجالان، به یک توافق آتش بس دست یافتند تا راهی برای حل این منازعه چند دهه ای بیابند.

در کوهستان قندیل در شمال عراق، پ.ک.ک اعلام کرده که با توجه به بمباران های هوایی اخیر توسط ارتش ترکیه، توافق آتش بس معنای خود را از دست داده است. از سوی دیگر، رجب طیب اردوغان رییس جمهور ترکیه نیز گفته ادامه روند صلح، با توجه به حملات پ.ک.ک، غیرممکن است.اما در واقع، روند صلح مدتها پیش از درگیری های اخیر به حالت انجماد درآمده بود.

بحران غامض سوریه، تحولات سیاست داخلی ترکیه از جمله اعتراضات پارک گزی و تقلای قدرت بین دولت و جنبش گولن و سه انتخابات سال گذشته، همگی باعث شدند تا پیگیری روند صلح با کردها به تعویق بیفتد و به مسایل دیگر رسیدگی شود.

در این میان بحران سوریه و پیامدهای پس لرزه ای آن، در اساس روند صلح کردهای ترکیه را در آستانه فروپاشی قرار داده است.

دیدگاه های متفاوت درباره حل منازعه

دیدگاه های متفاوت درباره روند صلح و راهکارهای احتمالی حل منازعه بین طرف های مختلف و ابهامات پ.ک.ک درباره نقش این گروه در دوران پسا منازعه، چالش های عمده ای را پیش روی مذاکرات قرار داده است.

تحولات اخیر در روند صلح کردهای ترکیه صرفا نشانه ای از یک مساله بزرگتر است؛ و نه علت آن.اگرچه این تحولات به روند صلح آسیب می رساند، اما بعید است که کاملا این قطار را از ریل خارج کند. هزینه های پایان روند صلح و به ناچار بازگشت به روزهای قدیمی منازعه خونین، برای هر دو طرف بسیار بالاست.

از سر گیری یک جنگ طولانی و خسته کننده برای هر یک از طرفین، چیزی به جز هزینه های سنگین به ارمغان نخواهد آورد؛ به ویژه در این برهه خاص که ترکیه و جامعه کردهای این کشور، طعم عادی سازی روابط و خشونت پرهیزی را چشیده اند.

تا زمانی که گرد و خاک در جبهه سیاست داخلی ترکیه فرو ننشسته، آنچه شاهد هستیم این است که طرفین درگیری، قصد دارند یکدیگر را به کاری که طرف مقابل راغب نیست، وادار کنند.

در عین حال، ضروری است که نوعی توافق موقت بین ترکیه و کردهای سوریه حاصل شود تا مسیر را برای بازگشت پ.ک.ک و دولت آنکارا به عقلانیت هموار سازد.

از زمان آغاز روند صلح، دیدگاه طرف های کرد و ترک درباره مسایل کردها و چشم انداز حل منازعه، تا حد زیادی متفاوت باقی مانده است.

از منظر کردها، منازعه دیگر صرفا به تلاش برای احقاق دموکراسی در سطح حقوق فردی محدود نمی شود. در عوض، کردها مساله خود را یک مطالبه ملی می دانند، تلاش برای دریافت حقوق و امتیازات تمام شهروندان کرد. در حالی که جنبش کردها، دیگر خواستار تجزیه طلبی نیست، اما دستیابی به همین اهداف نیز نیازمند سطح بالایی از تفویض قدرت و آرایش مجدد نهادهای دولتی است تا برای ترکیه یک هویت سیاسی جدید و چند فرهنگی معرفی شود.

در مقابل، دولت ترکیه بر آن بوده تا مساله کردها را محصول کاستی های دموکراتیک کشور جلوه دهد. دولت آنکارا، علاج این معضل را نیز برداشتن گام های ملی و سراسری برای دموکراتیزه کردن کشور و تمرکز بر روی گروههای هویتی اعلام کرده است.

چنین دیدگاهی نمی تواند پاسخگوی مطالبات کردها باشد.

کردهای ترکیه، تحت تاثیر فضای داخلی، معیارهای تعیین شده توسط دولت منطقه ای کردستان عراق و منطقه خودمختار و نوظهور کردستان در سوریه، انتظار دارند سطح بالایی از قدرت مرکزی ترکیه به پیرامون تفویض و تغییرات عمده ای در نظامی سیاسی این کشور ایجاد شود. اعطای این امتیازات، برای هرگونه تلاش معنادار جهت حل منازعه، ضروری است.

مادامی که دو طرف، دیدگاه های متفاوت خود را درباره ماهیت مساله کردهای  ترکیه با یکدیگر منطبق و همسو نسازند، روند صلح نمی تواند به هدف خود برسد: دستیابی به یک راهکار سیاسی که پاسخگو و مطلوب هر دو طرف باشد.

از زمان آغاز بهار عربی، پ.ک.ک در بخش کردنشین سوریه- آنچه بین مردم به رجاوا معروف شده- سرمایه گذاری سیاسی سنگینی کرده است.

تحولات سوریه، برای روند صلح کردهای ترکیه، به مثابه معیاری برای پیروزی کامل یا شکست کامل عمل کرده است. این موضوع آشکارا زمانی تایید شد که جنبش سیاسی کردها، در اکتبر ۲۰۱۴ موجی از اعتراضات را علیه محاصره شهر کوبانی به دست نیروهای داعش سازماندهی کرد.

این اعتراضات سراسری، منجر به مرگ بیش از ۵۰ نفر و زمین گیر شدن مذاکرات صلح شد.

به طرزی مشابه، تحولات اخیر در منطقه کردنشین سوریه موفقیت مذاکرات صلح را به مخاطره انداخته است؛ به ویژه درگیری بین نیروهای پ.ک.ک و داعش، که دیگر نمی توان آن را منحصر به سوریه دانست و دامنه آن با پیامدهای مرگباری به داخل خاک ترکیه سرایت کرده است.

بمبگذاری انتحاری اخیر داعش در شهر سوروج (Suruc) مثال روشنی از این ادعاست.

اساس تحولات مذکور این است که در نتیجه درگیری بین کردها و داعش، یک هشیاری مشترک بین کردها شکل گرفته است. این هشیاری گروههای مختلف کردها را که پیش از این در سطح خاورمیانه پراکنده و متفرق بوده اند، اکنون در یک سطح اجتماعی متحد ساخته است.

به نظر می رسد سیاست خارجی ترکیه برای مواجهه با این جریان ساز و کار مناسبی در اختیار ندارد. ترکیه به جای آن که برای مخاطب قرار دادن این واقعیت جدید، سیاست خارجی مناسبی اتخاذ کند، کماکان به سیاست چند تکه ای خود در قبال کردها اصرار می ورزد؛ سیاستی که به معنای قوانین و استراتژی های جداگانه برای رسیدگی به مسایل پ.ک.ک، حزب دموکراتیک کردستان (KDP)، اتحادیه میهن پرستان کردستان (PUK) و حزب اتحادیه دموکراتیک (PYD) است.

ترکیه یک سیاست کلان برای رسیدگی به مسایل کردها در سراسر منطقه ندارد.

این رویکرد با چالش های زیادی روبروست. ظهور یک هشیاری مشترک بین کردها بدان معناست که تحولات در یک بخش از کردستان، تاثیرات جدی بر دیگر بخش ها خواهد گذاشت.

از این منظر، تا زمانی که ترکیه به یک سیاست شفاف منطقه ای در قبال کردها روی نیاورد، به ویژه در قبال کردهای سوریه، روند صلح شانس چندانی برای پیشرفت ندارد.

هیچ روند حل منازعه ای نمی تواند بدون ارائه دیدگاه های شفاف طرفین در خصوص خود و نقش خود در دوران پسا منازعه، موفق شود.

احیای روند صلح

به نظر می رسد پ.ک.ک درباره آینده خود پس از پایان منازعه مسلحانه هیچ ایده مشخصی ندارد. به رغم تمام این پیچیدگی ها، دلایل ساختاری محکمی وجود دارد که نوید می دهد روند صلح قابل احیاست؛ به ویژه چنان چه این دلایل با انعطاف سیاسی و رهبری قدرتمند، ترکیب شوند.

حین یک روند صلح، توانایی تعریف حوزه های معضل ساز و مسایلی که برای روند مضر هستند، برای موفقیت استمرار روند و هدایت آن در مسیر صحیح، حیاتی است و البته ترکیه و کردها سرانجام در موقعیتی قرار گرفته اند که قادر به انجام این کار هستند. شناسایی مسایل عمده ای که مانع از تحقق صلح هستند، مستقیما به روند مصالحه کمک می کند.

چندی پیش جاناتان پاول، مذاکره کننده ارشد بریتانیا در معاهده صلح ایرلند شمالی، قویا بر این موضوع صحه گذارد. وی گفت بعد از هر شکست، طرف های مذاکره نکته جدیدی را درباره ماهیت اختلافات خود می آموزند و می توانند از این درس ها برای حرکت جدید خود به سمت روند صلح استفاده کنند.

با در نظر گرفتن این نکته باید گفت روند صلح کردهای ترکیه بدون تردید دوران دشواری را تجربه می کند. یک بار دیگر، اخبار مربوط به اجساد تکه تکه شده جوانان ترک و کرد، به سر خط خبرها راه یافته است.

به رغم این وقایع تلخ، ترکیه و پ.ک.ک گزینه ای به جز کار کردن روی یک راهکار سیاسی پیش رو ندارند. هیچ یک از طرفین نمی تواند خواستار استمرار منازعه باشد.

منبع: الجزیره

ترجمه: فرهاد فرجاد- شفقنا