جماعت دعوت و اصلاح افکار و برنامه ها، امتیازات و معایب و گستره ی وجود در ایران
جماعت دعوت و اصلاح افکار و برنامه ها، امتیازات و معایب و گستره ی وجود در ایران
نویسنده: دکتر عبدالظاهر سلطانی
مقدمه
از آن جا که اهل سنت ایران بخشی از جامعه ی اسلامی در جهان هستند، و اختلاف اندیشه ها و تنوع نگرش ها امری طبیعی در میان بشریت است، پس ماجرای وجود طیف ها و جنبش ها سیاسی و فکری میان مسلمانان ایرانی، همان داستان وجودشان در دیگر سرزمین های اسلامی است؛ اندیشه های دور و نزدیک، قریب و غریب، متصل و منفصل، پیوسته و گسسته و … همگی در ایران یافت می شود . از اخلاص و ایمان جماعت تبلیغی گرفته تا اندیشه و درایت اخوانی، عقیده و اصالت سلفی، صفای صوفی و اذکارش، سرچشمه قرآنی و بسندگی اش، احتیاط و بی طرف و توجیهاتش، و دیگر تفکرات لیبرالیستی، ملی گرایی و … که همگی در دایره ای به نام اهل سنت ایران گنجانده شده اند. از دیگر سو روزس شاهد درگیری و کمکش و روزی سخن از گردهمایی و هم بستگی می شنوی، گاهی محکوم کردن و تبری جستن به میان است و گاهی تعریف و حمایت، امروز از حکمت اختلاف سیراب می شوی و فردا بوی تفرقه مشامت را می آزارد!
شایسته یادآوری است که اکثریت قاطع اهل سنت به هیچ حزب و گروهی وابستگی ندارند و همانند دیگر جوامع اسلامی صرفا” بی طرف می باشند. بنابراین در ادامه روزی مشهورترین و مهم ترین جنبش ها و حزب های موجود و فعال اهل سنت ایران پرتو افکنی خواهد شد و در مبحث پایانی به پاره ای از تفکرات و طیف ها اشاره خواهد شد که صدای چندانی ندارند و یا در منطقه ی خاصی محصور می باشند البته در این بخش جمعیت ها، اتحادیه ها، سازمان ها و انجمن های بسیاری که رنگ مذهب بر آن ها نیست یا به نام اهل سنت فعالیتی ندارند ذکر خواهد شد، چون موضوع، بر مسائل اهل سنت متمرکز است.
دو : جماعت دعوت و اصلاح ایران
الف: نگاهی کوتاه به جماعت:
در کتاب ” رویکرد ها و راهکارها ” که جماعت آن را برای معرفی دیدگاه های خویش نگاشته آمده است:
گروهی از عالمان و اندیشمندان اهل سنت ایران، در اواخر عصر پهلوی تحت تأثیر آموزه های قرآن و سنت نبوی و با کاتالیزور و جریان جهانی بیداری اسلامی، پس از رایزنی و هم اندیشی های متعدد بدین نتیجه رسیدند که برای کامیابی در زندگی دنیوی و حفظ و تکمیل شخصیت خود و سپس ایفای نقش مثبت در اجتماع، اندیشه ها و گام های خود را هم سو سازند و هم نوا با کاینات تسبیح گوی، نوای روح نواز” إِیَّاکَ نَعْبُدُ وإِیَّاکَ نَسْتَعِینُ” را هر بامداد و شامگاه به عنوان سرود زندگی خود د رگوش هستی نجوا کنند. سرانجام مقرر شد با مر جعیت مکتب آسمانی اسلام و با تأکید بیر مفاهیم بنیادین ” توحید در جهان بینی، اخلاق در زندگی فردی و آزادی و عدالت در زندگی اجتماعی” در پرتو درک احکام و مقاصد شریعت، درک واقعیت ها و درک اولویت ها، با توکل بر آفریدگار توانا، پای در عرصه ی عمل بگذارند و از طریق پرورش فرد مسلمان، خانواده ی مسلمان و جامعه ی مسلمان بر اساس تعالیم نورانی قرآن کریم، تحقق آرمان های خود را پی بگیرندو حاصل آن رایزنی ها و همکاری ها، تولد تشکلی مدنی با مر جعیت اسلام بود که امروزه تحت عنوان ” جماعت دعوت و اصلاح ایران” در تمامی مناطق اهل سنت کشور پهناورمان به فعالیت مشغول است.
جماعت دعوت و اصلاح ایران تشکلی است مدنی در چهارچوب اندیشه های اسلامی و با هدف حفظ اعتقادات و هویت اهل سنت ایران و نیز فراهم نمودن زمینه های رشد و توسعه ی همه جانبه ی زندگی فردی و اجتماعی مردم ایران و در پرتو باور به کرامت ذاتی بشر، آزادی، عدالت، شورا، دگر پذیری و ارزش های بنیادین اخلاقی در ابعاد مختلف زندگی تشکیل شده است.
این تشکل برای ساختن آینده ای بهتر، از دانش و فناوری های روز بهره می گیرد و به اعتدال و میانه روی در تفکر و عمل و برقراری روابط و تعامل دموکراتیک با سایر احزاب، جنبش ها و تشکل ها پایبند است.
هم چنین ارتقای سلامت جامعه و حفظ محیط زیست و اهتمام جدی به حقوق اعضا به عنوان سرمایه های انسانی و ارتقای توان مندی های آنان از طریق آموزش مستمر، وظیفه ی خود می دند.
ارکان این جماعت عبارت اند از : ” ماده ۶: کنگره، شورای مرکزی، دبیر کل، هیأت اجرایی مرکزی، ستاد اداری و هیأت نظارت و داوری ” [۱]
شراط عضویت در جماعت به شرح زیر می باشد:
- دارا بودن تابعیت ایرانی.
- داشتن حداقل ۱۸ سال تمام.
- التزام عملی به تعالیم مبین اسلام.
- پذیرش مرام نامه و اساس نامه ی جماعت.
- گذراندن مراحل تربیتی.
- عدم عضویت در سایر احزاب و گروه های سیاسی.
- تکمیل فرم عضویت.[۲]
شایسته ی یادآوری است که نگرش ها و برنامه های تربیتی و اصلاحی جماعت دعوت و اصلاح ایران، بر گرفته از اندیشه ها و افکار جهانی اخوان مسلمین است. در عمل هم در جامعه ی ایران به اخوان معروف اند. هر چند مسؤلان و اعضای جماعت این وابستگی را نپذیرفته و خود را مستقل از آنان می دانند و بر نام ” جماعت دعوت و اصلاح ایران” تأکید دارد.
ب. گستره وجود:
جماعت دعوت و اصلاح ایران در تمام استان های سنی نشین وجو دارد. ولی میزان و گستره ی نفوذ متفاوت است؛ در استان های غربی سه گانه ( آذربایجان غربی، کردستان و کرمانشاه) پیروانش بیش تر است. پس از آن در هرمزگان، فارس، خراسان رضوی و جنوبی، و … حضور دارند. در برخی شهر ها مانند تهران ، شیراز، بندر عباس و … دفتر و مرکز دارند. در برخی شهر ها مثل سراوان، تربت جام، زاهدان ، روانسر و… مرکز قرآنی و حوزه ی علمیه دارند. به هر حال شهر تهران نقش مهمی در این جماعت دارد. چون د رمرام نامه و اساس نامه جماعت آمده است ” جماعت دارای تابعیت ایرانی بوده، و مرکز اصلی آن در تهران است و می تواند در تمام نقاط کشور شعبه و یا نمایندگی دایر کند.”
گسترش یا عدم وجود آن دلایلی دارد:
- آغاز کار جماعت از مناطق کردنشین بوده و رهبران مهم و سران نخستین آن از اهل سنت کرد بوده و هستند.
- رویکرد دینی جماعت با سطح دانش و میزان تحصیلات و فرهنگ ملت کرد سازگاری بیش تری دارد.پ
- نگرش های حزبی و تشکیلاتی با روحیه کرده ها که یا احزاب گوناگون هم زیستی داشته اند، تناسب دارد.
- وسعت نظر و نگره ی تکثر گرایی با روحیه اجتهادی رایح در مناطق شافعی، متناسب است.
- وجود دعوت گران توانا و هوشمند و مخلص د راستان های موفق، راز رستگاری جماعت است.
- توانایی مخالفان و یا ضعف شان از این استان تا آن استان متفاوت است.
- و…
هنگام سخن از جماعت تبلیغ بیان شد که افسار موفقیت و رستگاری، پس از توفیق و برکت خداوند به دست مردان و میزان درایت، نوع دیدگاه و دامنه ی فعالیت شان است؛ گسترش جماعت دعوت و اصلاح یا ناموفق بودن آن نیز در هر استانی از این امر تهی نبوده است.
ج: امتیازات و معایب جماعت:
اندیشه ی جماعت دعوت و اصلاح ایران برگرفته از فکر جهانی اخوان و امتداد آن است. و از آن جا که اخوان المسلمین طرفداران و یاران و د رمقابل مخالفان و منتقدانی دارد، این جماعت ایرانی نیز چنین است.پیروان دلایلی برای یاری دارند، از جمله:
- اخلاص اعضا و فرهنگ دینی شان.
- وسعت دیدگاه و نگاه به دین .
- فراگیریی مبانی و برنامه ها.
- امروزی بودن افکار و نظریات.
- پیشینه ی مخلصانه و صادقانه در جامعه ی اسلامی.
- در دامن اندیشه ی اخوان متفکران و دانشمندان بزرگی در دنیای اسلام رشد یافته اند.
- توجه به سنت های بزرگ و در دراز مدت الهی، مانند تدریجی بودن امور حتمی بودن اختلاف و…
- مبارزه با منکرات بزرگ و جهانی و سیاسی.
- و…
مخالفان هم دلایلی دارند در مثال:
- حزب گرایی و کار تشکیلاتی بدعت است.
- غوطه وری در سیاست.
- انحصار دستاورد ها و محصولات برای پیروان و طرفداران.
- عدم شفافیت و صداقت.
- اختصاص فعالیت ها به قشر های خاصی مثل فرهنگیان، تحصیل کردگان و دانشجویان و غفلت از دیگر طیف های جامعه.
- انکار نکردن بدعت ها و خرافات در جامعه.
- و…
وجود اشتباه در تمام تلاش های بشری، امری طبیعی است و انسان هم هر چه توانمند باشد، معصوم نیست. بنابر این طبق گفته ی بسیاری از دانشمندان با هم دیگر در امور مورد توافق، همکاری می کنیم و یک دیگر را در مسائل اختلافی معذور می دانیم”.[۳] بسا چیزی را اشتباه بدانیم ولی وقتی دلایل و استدلالات خطاکار را بشنوی، قانع شویم که گمان ما اشتباه بوده است. شناختی که از جماعت دعوت و اصلاح دارم، به من اجازه نمی دهد که سخن مخالفان را بپذیرم و آن ها را از ساحت جماعت به دور می دانم. ولی باید دانست که اشتباهات برخی از پیروان نباید به حساب کل جمع نوشته شود.
مقالات مرتبط :
جماعت تبلیغ افکار و برنامه ها، امتیازات و معایب و گستره ی وجود در ایران
جماعت دعوت و اصلاح افکار و برنامه ها، امتیازات و معایب و گستره ی وجود در ایران
سلفیه افکار و برنامه ها، امتیازات و معایب و گستره ی وجود در ایران
صوفیه افکار و برنامه ها، امتیازات و معایب و گستره ی وجود در ایران
———————–
منبع: اهل سنت ایران فرصت ها و چالش ها / نویسنده: دکتر عبدالظاهر سلطانی / نشر آراس
سایت رسمی جماعت دعوت و اصلاح www.islahweb.org
[۱] مرام نامه و اساس نامه، جماعت دعوت و اصلاح ایران.
[۲] همان
[۳]۳۰٫ فتاوای الشبکه الاسلامیه، ۵/۳۱۱، شماره ی فتوا۲۶۸
