گناهان؛ موانع رستگاری، نافرمانی خدا مانع خوشبختی

گناهان؛ موانع رستگاری، نافرمانی خدا مانع خوشبختی

نویسنده : عبدالعزیز اربابی

گناه به مطلق نافرمانی الله متعال و رسول الله ص می‌گویند لذا عدم اجرای دستورات و ارتکاب نواهی هر دو گناه تلقی می‌شوند. باید دانست همانطوری که دستورات دارای درجات متفاوتی هستند گناهان نیز متفاوتند برخی بزرگ و برخی دیگر کوچک می‌باشند. البته نباید فراموش کرد که مطابق فرمایش رسول اکرم ص انسان از گناهان کوچک نیز بازخواست می‌شود.

عن عایشه قالت: قالَ لی رسول الله: یَا عَائِشَهُ إِیَّاکِ وَمُحَقِّرَات الذُّنُوبِ فَإِنَّ لَهَا مِنْ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ طَالِبًا (ابن ماجه در زواید با سند صحیح، ش۴۲۴۳)

عایشه می‌فرمایند پیامبر خدا ص به من فرمودند: ای عایشه از گناهان کوچک بپرهیز زیرا خداوند از آنها بازخواست می‌کند.

بنابراین، مسلمان، باید با نفس مبارزه کند و به گناهان نزدیک نشود تا سرنوشت اخروی او در معرض خطر قرار نگیرد. برخی از گناهان از جمله حقوق الناس و حسادت، سبب می‌شود که انسان تمام اعمال نیک خود را از دست بدهد تازه بدتر از آن گناهان مدعیان خود را بر دوش کشد. چنانکه در حدیث زیر آمده است:

عن أبی هریره  ـ رضی الله عنه ـ  أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ـ صَلَّى اللَّه عَلَیْهِ وَسَلَّمَ ـ قَالَ : «أَتَدْرُونَ مَن الْمُفْلِسُ؟»  قَالُوا : الْمُفْلِسُ فِینَا مَنْ لا دِرْهَمَ لَهُ وَلا مَتَاعَ ، فَقَالَ : «إِنَّ الْمُفْلِسَ مِنْ أُمَّتِی یَأْتِی یَوْمَ الْقِیَامَهِ بِصَلاهٍ وَصِیَامٍ وَزَکَاهٍ وَیَأْتِی قَدْ شَتَمَ هَذَا وَقَذَفَ هَذَا وَأَکَلَ مَالَ هَذَا وَسَفَکَ دَمَ هَذَا وَضَرَبَ هَذَا فَیُعْطَى هَذَا مِنْ حَسَنَاتِهِ وَهَذَا مِنْ حَسَنَاتِهِ فَإِنْ فَنِیَتْ حَسَنَاتُهُ قَبْلَ أَنْ یُقْضَى مَا عَلَیْهِ أُخِذَ مِنْ خَطَایَاهُمْ فَطُرِحَتْ عَلَیْهِ ثُمَّ طُرِحَ فِی النَّارِ » (ت رباض ۲۱۸/مسلم)

از ابوهریره روایت شده است که پیامبر ص فرمودند: «آیا می‌دانید مفلس کیست؟» اصحابی گفتند: مفلس در اصطلاح ما کسی است که پول نقد و مال دنیا ندارد، پیامبر ص فرمودند: «مفلس در امت من، کسی است که در روز قیامت، نماز و روزه و زکات با خود می‌آورد ولی در کارنامه‌اش این را هم دارد که به این یکی دشنام داده و به آن یکی، تهمت زده و مال دیگری را خورده و خون آن دیگری را ریخته و دیگری را کتک زده است، پس حسنات او به جای بدهی‌هایی که در حق دیگران کرده، به آنها داده می‌شود و اگر پیش از تسویه شدن حقوق دیگران، حسنات او تمام شود، از خطای مظلوماتش به خطاهای او اضافه می‌گردد و سپس در آتش افکنده می‌شود.»

عن أبی هریره – رضی الله عنه – قال النبی ـ صلى الله علیه وسلم: « إِیَّاکُمْ وَالْحَسَدَ فَإِنَّ الْحَسَدَ یَأْکُلُ الْحَسَنَاتِ کَمَا تَأْکُلُ النَّارُ الْحَطَبَ ». أَوْ قَالَ:« الْعُشْبَ». (ریاض ۱۵۶۹/ابوداود)

از ابوهریره روایت شده است که پیامبر ص فرمودند: «از حسد بپرهیزید! زیرا که حسد نیکی‌ها را می‌خورد هم چنان که آتش هیزم را می‌خورد» یا به جای هیزم فرمودند: «خاشاک».

به خدا پناه می‌بریم از اینکه به چنان سرنوشت ترسناک و ذلت‌آمیزی دچار شویم. پیامبر گرامی‌مان ص همیشه در نمازهای نافله به جای ثناء از خداوند درخواست می‌کرد تا میان او و گناهانش فاصله‌ای به دوری مشرق و مغرب بیندازد. این در حالی بود که آن حضرت معصوم بود تا به ما و شما بیاموزد که گناهان را جدی بگیریم و با آن‌ها شوخی نکنیم.

حدیث: «عَنْ أَبِیْ هُرَیْرَهَ قَالَ: کَانَ رَسُوْلُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ یَسْکُتُ بَیْنَ التَّکْبِیرِ وَبَیْنَ الْقِرَاءَهِ إِسْکَاتَهً … فَقُلْتُ: بِأَبِیْ وَأُمِّیْ یَا رَسُوْلَ اللهِ إِسْکَاتُکَ بَیْنَ التَّکْبِیرِ وَالْقِرَاءَهِ مَا تَقُوْلُ قَالَ أَقُوْلُ أَللّٰهُمَّ بَاعِدْ بَیْنِیْ وَبَیْنَ خَطَایَایَ کَمَا بَاعَدْتَّ بَیْنَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ أَللّٰهُمَّ نَقِّنِیْ مِنَ الْخَطَایَا کَمَا یُنَقَّى الثَّوْبُ الْأَبْیَضُ مِنَ الدَّنَسِ أَللّٰهُمَّ اغْسِلْ خَطَایَایَ بِالْمَاءِ وَالثَّلْجِ وَالْبَرَدِ.» (ت اللؤلؤ والمرجان ۳۴۹)

«ابوهریره گوید: پیغمبر در بین الله أکبر نیت و خواندن سوره حمد مدت کوتاهی سکوت می‌کرد، گفتم: پدر و مادرم فدایت باد ای رسول خدا ص، در این مدتی که سکوت می‌نمایی چه می‌گویی؟ پیغمبر فرمود: می‌گویم: پروردگارا! مرا از گناه و خطا دور گردان همانگونه که در بین مشرق و مغرب دوری ایجاد کرده‌اید، پروردگارا! مرا از خطا و گناه پاک گردان همانگونه که لباس سفید از گرد و آلودگی پاک گردانیده می‌شود. خداوندا! گناهانم را به کلی محو بنما»

صحابه نیز که در مدرسه نورانی او تربیت شده بودند همین وضع را داشتند از گناهان خیلی هراس داشتند. چنانکه ابن مسعود خطاب به نسل پس از صحابی فرمودند: شما گناهانی را مرتکب می‌شوید که در نظرتان از مو باریکترند در حالیکه ما آنها را جزو مهلکات به شمار می‌آوردیم.

عَن أَنَس -رضی الله عنه- قالَ: «إِنَّکُمْ لَتَعْملُونَ أَعْمَالاً هِیَ أَدقُّ فی أَعْیُنِکُمْ مِنَ الشَّعَرِ، کُنّا نَعُدُّها عَمَی عَهدِ رسولِ اللهِ مِنَ المُوبِقاتِ». (ت ریاض ۶۳/البخاری)

از انس روایت شده است که گفت: همانا شما کارهایی را انجام می‌دهید که در نظر خود شما از مو باریکتر است (آنها را گناه نمی‌دانید) و ما در زمان پیامبر ص این کارها را از مهلکات (گناهان بزرگ) می‌دانستیم.

و چنانچه صحابه، گناهی را مرتکب می‌شدند، فوراً توبه می‌کردند و آن را برای قیامت نمی‌گذاشتند. حتی اگر یکی گناه حدّداری را انجام می‌داد و گناهش فاش نمی‌شد، باز هم با حضور در محضر آن حضرت درخواست اجرای حد می‌کرد تا آخرتش تضمین شود. حاضر بود آبرویش در دنیا برود اما به جهنم نرود.

حدیث: «عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِکٍ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ کُنْتُ عِنْدَ النَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ فَجَاءَهُ رَجُلٌ فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ إِنِّی أَصَبْتُ حَدًّا فَأَقِمْهُ عَلَیَّ قَالَ وَلَمْ یَسْأَلْهُ عَنْهُ قَالَ وَحَضَرَتْ الصَّلَاهُ فَصَلَّى مَعَ النَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ فَلَمَّا قَضَى النَّبِیُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ الصَّلَاهَ قَامَ إِلَیْهِ الرَّجُلُ فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ إِنِّی أَصَبْتُ حَدًّا فَأَقِمْ فِیَّ کِتَابَ اللَّهِ قَالَ أَلَیْسَ قَدْ صَلَّیْتَ مَعَنَا قَالَ نَعَمْ قَالَ فَإِنَّ اللَّهَ قَدْ غَفَرَ لَکَ ذَنْبَکَ أَوْ قَالَ حَدَّکَ» [ت اللؤلؤ والمرجان ۱۷۵۹)

«انس بن مالک گوید: نزد پیغمبر بودم، یک نفر آمد، گفت: ای رسول خدا! من دچار گناهی شده‌ام که دارای حدّ است، حدّ آنرا بر من اجرا نمایید، ولی پیغمبر ص از او نپرسید که چه گناهی مرتکب شده است؟ تا وقت نماز فرا رسید، آن مرد با پیغمبر ص نماز خواند، وقتی پیغمبر ص نماز را تمام کرد، آن مرد به نزد پیغمبر رفت، گفت: ای رسول خدا! من دچار گناهی شده‌ام که مستوجب حدّ است، برابر کتاب خدا مرا حدّ بزن، پیغمبر گفت: مگر شما با ما نماز نخواندی؟ آن مرد گفت: بلی، با شما نماز خواندم، پیغمبر ص گفت: خداوند از گناه شما گذشت نمود و حدّ شما را بخشید.»

علاوه بر عواقب و آثار ذکر شده، مصیبت‌های نامعلوم دنیوی وجود دارد که در اثر گناه، طبق سنت الهی با آنها روبرو می‌شویم و آرامش را از ما می‌گیرند. خداوند می‌فرماید: «‏ظَهَرَ الْفَسَادُ فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ بِمَا کَسَبَتْ أَیْدِی النَّاسِ لِیُذِیقَهُمْ بَعْضَ الَّذِی عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ‏» (روم/۴۱)

«‏(همیشه چنین بوده است که) تباهی و خرابی در دریا و خشکی به خاطر کارهائی پدیدار گشته است که مردمان انجام می‌داده‌اند. بدین وسیله خدا سزای برخی از کارهائی را که انسانها انجام می‌دهند بدیشان می‌چشاند تا این که آنان (بیدار شوند و از دست یازیدن به معاصی) برگردند.‏»

و در جایی دیگر می‌فرماید:

«‏وَمَا أَصَابَکُمْ مِنْ مُصِیبَهٍ فَبِمَا کَسَبَتْ أَیْدِیکُمْ وَیَعْفُو عَنْ کَثِیرٍ‏»(شوری/۳۰)

« آنچه از مصائب و بلا به شما می‌رسد، به خاطر کارهائی است که خود کرده‌اید. تازه خداوند از بسیاری (از کارهای شما) گذشت می‌کند»

پس گناه، خطرناک است. زیرا علاوه بر آنکه اندوخته‌های معنوی ما را در آخرت از بین می‌برد، در دنیا نیز برای ما زیان‌های فراوانی به بار می‌آورد که از مهمترین آنها این است که سزاوار خشم خداوند و مطرود از رحمت او شویم و دیگر اینکه قلب ما را می‌میراند و توفیق اعمال صالح را از ما سلب می‌کند.

«‏کَلَّا بَلْ رَانَ عَلَى قُلُوبِهِمْ مَا کَانُوا یَکْسِبُونَ‏»(مطففین/۱۴)

«هرگز! هرگز! اصلاً کردار و تلاش (پلشت و زشت) ایشان دلهایشان را زنگ زده کرده است»

و همچنین، ممکن است با انجام برخی از گناهان به چنان بیماریهایی دچار شویم که روزگار ما را سیاه کنند. و ممکن است بوسیله‌ی حوادث مختلف از قبیل: زلزله، سقوط بهمن، حوادث جاده‌ای، ریلی و هوایی خسارت‌های مادی و جانی ببینیم و شاید عزیزی از ما گرفته شود و احتمال دارد حاکم ظالمی بر ما مسلط گردد و شاید دچار خشک‌سالی و بیماری‌های واگیردار شویم و…

اگر سرنوشت اقوام گذشته را در قرآن کریم مورد مطالعه قرار دهیم می‌بینیم که آنان بدلیل ارتکاب گناه مورد خشم خداوند قرار گرفتند و با انواع عذاب گرفتار و در نتیجه سرنگون شدند. اما باید دانست امت رسول اکرم ص به برکت دعای ایشان هرگز ریشه‌کن نمی‌شود؛ بلکه موقتاً دچار مصیبت‌ها و مشکلات مختلف فردی و عمومی می‌شود. در خصوص معذب شدن اقوام گذشته به سبب گناه خداوند متعال می‌فرماید:

«‏فَکُلًّا أَخَذْنَا بِذَنْبِهِ فَمِنْهُمْ مَنْ أَرْسَلْنَا عَلَیْهِ حَاصِبًا وَمِنْهُمْ مَنْ أَخَذَتْهُ الصَّیْحَهُ وَمِنْهُمْ مَنْ خَسَفْنَا بِهِ الْأَرْضَ وَمِنْهُمْ مَنْ أَغْرَقْنَا وَمَا کَانَ اللَّهُ لِیَظْلِمَهُمْ وَلَکِنْ کَانُوا أَنْفُسَهُمْ یَظْلِمُونَ‏»(عنکبوت/۴۰)

«‏ما هر یک از اینها را به گناهانشان گرفتیم: برای بعضی از ایشان طوفان همراه با سنگریزه حواله کردیم، و بعضی از ایشان را صدای (رعب‌انگیز صاعقه‌ها و زمین‌لرزه‌ها) فرا گرفت، و برخی از ایشان را هم به زمین فرو بردیم، و برخی دیگر را (در آب دریا) غرق کردیم. خداوند هرگز بدیشان ستم نکرده است و آنان خودشان (با ارتکاب کفر و فسق و فجور) به خویشتن ستم کردند (و نتیجه‌ی آن را هم دیدند و چشیدند).‏»

اکنون، ای مسلمانان، راهی جز فرار از گناه وجود ندارد و اگر گناهانی را مرتکب شده‌ایم، بدون درنگ قبل از آنکه مأمور الله متعال سراغ ما بیاید و معلوم نیست کی بیاید، خالصانه توبه کنیم.

————————-

منبع: سرمایه‌ی رستگاری/ مؤلف: عبدالعزیز اربابی/ نشر احسان