دین اسلام سخت و دشوار نیست !
دین اسلام سخت و دشوار نیست !
نوشته: عبدالرزاق کابا / ترجمه: عبدالخالق احسان
{وَمَا جَعَلَ عَلَیْکُمْ فِی الدِّینِ مِنْ حَرَجٍ} [الحج: ۷۸]
{در دین کارهای دشوار و سنگین را بر دوش شما نگذاشته است}
این آیه یکی از معانی فراگیر و قواعد مقاصدی روشنی است که جوامع الکلم الهی و نبوی آن را تثبیت می کند، خواستم با تأمل به این آیه، برخی نقش ها و مفاهیمی را که شامل می گردد، بیان نمایم و تلاش نمایم برخی برداشت های نادرست را تصحیح کنم:
اول: احکام اسلامی که از قرآن کریم و احادیث صحیح رسول الله صلی الله علیه و سلم ثابت شده باشد، امکان ندارد که در آن سختی و تشدد وجود داشته باشد، این آیه دلالت دارد که در تشریع اسلامی از اساس حرج و سختی وجود ندارد؛ لذا هر کسی احکام اسلامی ثابت از کتاب و سنت را در زمان و مکان مناسبش تطبیق نماید، نباید به متشدد، افراطی و سختگیر تلقی گردد، و چنین تصوری جز از انسان های نادان، دین ستیز و هواپرست صادر نمی گردد. این آیه رد قطعی و صریحی است بر خاورشناسان کینه توز، شرقیان نادان و غربیان سودجو که به اسلام و شریعت اسلامی تهمت ناروای سختگیری و افراطیت و تشدد برچسپ می زنند.
دوم: وقتی شارع در دین سختی و حرجی را قرار نداده است، باید مجتهدان و قانون گزاران در اجتهاد شان پیرامون مسایل اجتهادی، این مسئله را رعایت نمایند، چون دفع حرج و سختی و تشدد اصل است، حلال بودن اصل است نه حرام بودن، اصل آسانگیری است نه سختگیری، هرگاه رسول الله صلی الله علیه و سلم به دو مسئله روبرو می شدند، آسانترین را انتخاب می کردند، در صورتی که گناه نبودی.
لذا هر اجتهادی از هر کسی صادر گردد که مردم را به سختی و مشقت دچار سازد، باید حکم و اجتهادش لغو گردیده و از بین برده شود. این آیه هم چنان رد قطعی ای است بر برخی فقیه نمایانی که خیال می کنند هر جا سختی بود، آن جا شریعت الهی است، اینان دچار توهم شدند که سختی و مشقت و حرج معیار اجر و مزد بیشتر می باشد، و می گویند که آسانگیری و تسامح مردم را به بی توجهی به دین می کشاند؛ اما این آیه به صراحت بیان می دارد که این باور درست نبوده و با دین الهی سازگار نمی باشد.
سوم: وقتی انسان مکلف در شرایط و حالات سختی قرار گیرد و انجام اعمال برایش دشوار باشد، اجرای احکام و دستورات اصلی و ثابت از دوش او ساقط می گردد، علت این است که در دین سختی وجود ندارد، هر گاه سختی به میان آمد، باید دور شود، اگر چه منجر به ترک یک حکم اصلی و اساسی گردد؛ لذا می بینیم که قرآن کریم گوشت خود مرده را در حالات اضطراری مباح می داند و در صورت اکراه و اجبار اجازه می دهد، شخص به زبان به کفر اعتراف نماید.
چهارم: حرج و سختی دو قسم است: حرج شدید و حرج خفیف، در شریعت اسلامی سختی شدید وجود ندارد؛ چون انسان ها را اذیت کرده و دچار مشکل می سازد، اما سختی و حرج اندک در احکام اسلامی وجود دارد؛ هیچ کار و فعالیت بدون اندک سختی و تلاش انجام نمی یابد؛ لذا می دانیم که در آیهی قرآنی حرج شدید از احکام شرعی نفی شده است نه حرج اندک؛ اما برای مسافر و مریض و کسی که دچار مخمصه شده، حرج اندک نیز منتفی می گردد؛ چون در آن حالات غیر عادی حرج اندک نیز سخت و دشوار می شود، پس معلوم شد که در مرتبه اول حرج شدید از همه انسان های مکلف برداشته شده و در انجام تکالیف شرعی حرج شدید وجود دارد؛ اما در مرتبه دوم برای حالات اضطراری حرج اندک نیز مرفوع می گردد.
پنجم: بعد از بیان نکات فوق، سوالی مطرح می گردد که چگونه ادعا می کنید که شریعت اسلامی مشقت و سختی را از دوش انسان های مکلف برداشته است در حالی که جهاد و قتال را فرض گردانیده است، آیا از وارد شدن در میدان نبرد مسلحانه و فداکردن روح و توقف چرخ زندگی، کاری سخت تر و مشکل تر وجود دارد؟
پیش از ارایه ی پاسخ به این سوال، نکات عمومی و اجماعی پیرامون جهاد اسلامی ( قتال) لازم به یادآوری است، شریعت اسلامی دستور می دهد که مشارکت کودکان در نبرد جایز نیست، زنان نباید به صحنه ی نبرد وارد شوند، مگر بخاطر فعالیت های تدارکاتی و پرستاری مجروحان.
مریضان، نابینایان و انسان های معیوب نباید به نبرد شرکت کنند؛ بلکه فقط انسان های بالغ و صحتمند از لحاظ جسمی و عقلی به مبارزه می پردازند؛ بعد از بیان این نکات عمومی، باز هم این سوال باقی می ماند که آیا شرکت به جهاد مسلحانه برای انسان های بالغ و سالم سختی و حرج شدید به دنبال ندارد؟ در پاسخ می گوییم: نخیر. در جهاد حرج شدید وجود ندارد، این گفته ما بر فلسفه ی جهاد واقعی نهفته است که اینک بیان می داریم:
ما باور داریم که در جهان بشریت نبرد بین حق و باطل وجود داشته و همیشه زد و خورد و کشاکش ادامه دارد، گاهی پیروزی هایی نصیب حق می گردد و گاهی باطل غلبه می کند، اما این نبرد پایانی ندارد؛ درین صورت تلاش برای حمایت از پروژه ی اسلامی و دعوتی، حمایت از حق و هدایت تا برپایی قیامت واجب است. از سوی دیگر می دانیم که دشمنان اسلام از توطئه و تلاش برای نابودی حق عقب نشینی نکرده و گاهی با سیاست بازی و نیرنگ و گاهی با نبردهای خونین تلاش نمودند تا حق و طرفداران حق را نابود سازند؛ لهذا بر طرف داران حق لازم است که از برنامه ی اسلامی، مسلمانان، سرزمین های اسلامی با جان و مال خویش حمایت نمایند، به صورت طبیعی تعدادی درین مسیر جام شهادت می نوشند و تعدادی به سختی و مشکلات معیوبیت دچار می گردند؛ اما تحمل این سختی و مشکل بخاطر حمایت از برنامهی الهی ضروری است؛ چون پشتیبانی و حمایت از اساسات اسلامی یکی از شرایط اعتقاد داشتن به اسلام است؛ لذا در روشنایی نکات فوق به این نتیجه می رسیم که جهاد و مبارزهی مسلحانه بخاطر حمایت از پروژه و نظام اسلامی در چوکات سختی و حرج شدید قرار نمی گیرد و بلکه از جمله ضروریت ها بوده و منحیث ضرورت های لزومی محسوب می گردد.
