سخنی با جوانان ، چرا برنامه ریزی؟ مهم‌ترین ویژگی‌های یک برنامه خوب
سخنی با جوانان ، چرا برنامه ریزی؟ مهم‌ترین ویژگی‌های یک برنامه خوب
تاریخ بشر مملو از فراز و نشیب‌هایی است که بررسی آن نه تنها لذت‌بخش و آموزنده است؛ زندگی کردن در میان رویدادها و احساس نمودن درد و رنج و شادی ملت‌ها و آشناشدن با قهرمانان و بازیگران مهم آن است.
بدون شک یکی از نام‌آوران تاریخ معاصر «نلسون ماندلا» قهرمان و مبارز منادی صلح و آزادی در آفریقای جنوبی و سفیر آشتی و گذشت در جهان است. که نام او در کنار بزرگانی چون تولستوی و گاندی در پهنه‌ی «آرزوی انسانیّت» می‌درخشد. همگام شدن با تجربه‌های تلخ و شیرین این بزرگ مرد معاصر، حضور در کلاس «کیمیاگر»ی با اراده و هدفمند است که ما را با «راه» دشواری که او برای آزادی ملت خود از زیر یوغ استعمار و تبعیض نژادی موجود و در مرحله‌ی بالاتر رهایی از استعمار واقعی «جهل، تعصب و نفرت» طی کرده است؛ آشنا می‌سازد. قدم به قدم واژه صبر، انگیزه و امید به آینده را به ما می‌چشاند.
اقدام و عمل امروز؛ تجربه از دیروز و امید به آینده را می‌طلبد.
«ماندلا» روی سخنش با آینده‌سازان است از تجریباتش می‌گوید. از آن چیزهایی که برای ما، آشنا و غریب است.
هرگاه می‌خواست مطالعه کند، لباس رسمی می‌پوشید، روی صندلی پشت میز می‌نشست، قلم و کاغذ در کنارش آماده و شروع به خواندن می‌کرد. به قول استاد علی رحمانی: «ماندلا می‌خواهد به ما بفهماند که مطالعه کار است. کاری رسمی، جدی و دارای چارچوب و مقدمات خود.
با این مقدمه کوتاه میخواهم بگویم که برنامه‌ریزی نه تنها کار است؛ بلکه قسمتی از زندگی است. قسمتی مهم و سازنده و سرنوشت‌ساز است که پرداختن به آن مقدماتی می‌خواهد که یادآوری آنها لازم و ضروری است.
چرا برنامه‌ریزی؟
وقتی صحبت از برنامه‌ریزی می‌شود آنچه به ذهن ما می‌آید برداشتن خط‌کش و مدادی و کشیدن جدولی شامل روزهای هفته و ساعت‌های روز است. این آن چیزی است که ما از برنامه‌ریزی در ذهن داریم.بله؛ این قسمتی از برنامه‌ریزی است. اما همۀ آن نیست. شاید بتوان این مرحله را از نظر فرآیند زمانی در مراحل میانی قرار داد. به نظر شما مقدمات و مراحل اولیه برنامه‌ریزی چیست؟
دانش‌آموزان و دانشجویان بیشماری از نداشتن برنامه در رنج‌اند. قطعاً این سؤال در مقطعی از زندگی برای هریک از ما بوجود آمده است که من باید برای زندگی خودم یک برنامه داشته باشم. اگر شما هم در برابر این سؤال قرار گرفته باشید؛ باید به شما تبریک گفت. چون اولین مرحله‌ی فرآیند برنامه‌ریزی در ذهن‌تان شکل گرفته است و آن دغدغه نسبت به آینده و نحوه زندگی زندگی‌تان است و دغدغه‌ها از اهداف و خواسته‌ها شکل می‌گیرند. برای این که بتوانید دید بهتری از برنامه‌ریزی داشته باشیم باید به این سؤال پاسخ بدهیم که اساساً چرا از برنامه‌ریزی صحبت می‌شود؟ برنامه‌ریزی چه جنبه‌ی مثتبی و چه دستاوردی برای ما دارد که با نداشتنش از آن محرومیم؟
آیا برنامه‌ریزی فقط برای کسانی مهم است که مشغول تحصیل علم یا کارهای مدیریتی هستند یا حتی برای یک کشاورز، کارگر و یک فرد بازاری هم مهم است.
در علم مدیریت «برنامه‌ریزی» فرآیندی است شامل یک جدول زمانی و یک سری فعالیت‌های جمعی و فردی برای رسیدن به اهداف مورد نظر.
یکی از ویژگی‌های دنیای امروزی، حجم بسیاری زیاد اطلاعات و نیازمندی‌های گوناگون بشر برای داشتن یک زندگی مناسب و همچنین مواجه‌شدن با موانع و مشکلات گوناگونی است که انسان‌ها به تبع اتفاقات رویدادهایی در سطح جهانی و منطقه ای آن روبرو هستند.
داشتن یک زندگی مناسب، شاد و فراهم شدن زمینه‌های آن خواسته‌ی هریک از ما می‌باشد و برای داشتن یک چنین زندگی‌ای ناگزیر از مدیریت برخود و اوقات فراغت‌مان و لحظه لحظه‌ی زندگی فردی، علمی و اجتماعی‌مان هستیم و هرگاه از کاری فراغت یافتیم به کار بعدی مراجعه کنیم:
«فَإذا فَرَغْتَ فَانْصَب»
حال این سؤال پیش می‌آید که یک برنامه‌ی خوب چه ویژگی‌هایی دارد؟
در زیر به بعضی از مهم‌ترین ویژگی‌های یک برنامه خوب اشاره میکنیم.
۱ـ یک برنامه خوب کل‌نگر و در عین حال انعطاف‌پذیر است.
در ابتدای بحث به این نکته اشاره کردیم که برنامه‌ریزی قسمتی از زندگی است و برای راضی شدن از زندگی باید از زندگی‌ای که تجربه میکنیم لذت ببریم.
منظور تنها لذت مادی نیست ـ در یکی از بهترین کتاب‌هایی که خواندم به نکته‌ی جالبی برخورد کردم. در قسمتی از کتاب اشاره می‌کرد که مردم معمولاً دو نوع سرمایه‌گذاری می‌کنند:
سرمایه‌گذاری به قصد حفظ دارایی و این که شکست نخورند و یک نوع دیگر سرمایه‌گذاری به قصد پیروزی. تاجران و کارآفرینان موفق که برای بُرد و پیروزی سرمایه‌گذاری می‌کنند بیشتر مطالعه می‌کنند، کنترل بیشتری روی موضوع دارند. سپس سرمایه‌گذاری می‌کنند و به سود بیشتری دست پیدا می‌کنند.
یکی از ویژگی‌های سرمایه‌گذاری به قصد پیروزی لذت بردن از زندگی خوب محروم نشدن از زیبایی‌های زندگی و لذت بردن از زندگی است یعنی داشتن انعطاف و همه‌جانبه نگری و دور بودن آن از یک چارچوب خشک و تنها و یک لیست از کارها و وظایف . و برای این که بتوانیم یک چنین برنامه‌ای طراحی کنیم باید در مورد خودمان و کارهایی که باید انجام دهیم، ریشه‌ای فکر کنیم و مطمئن باشیم هیچ کس دیگری بهتر از خودمان نمی‌تواند این کار را انجام دهد. برنامه خوب همه‌ی جنبه‌های زندگی را شامل می‌شود. اوقاتی برای رشد علمی و فکری، اوقاتی برای سلامتی جسم، اوقاتی برای یاد خدا. اوقاتی برای گذراندن با خانواده و اوقاتی برای تفریح و سرگرمی.
همه‌ی ما داستان آن سه نفری که از میزان عبادات پیامبر (ص) از ام المؤمنین عائشه (رض) پرسیدند: خبرداریم.
نکته مهمی که پیامبر در پایان اشاره می‌کند این است که سنت ایشان انعطاف‌پذیر و ترکیبی از عبادات و امور مباح و لذت بخش دنیایی است. پس برنامه‌ای که طرح‌ریزی میکنیم باید طوری باشد که از اجرای آن و کل زندگی‌مان لذت ببریم.
۲ـ یک برنامه خوب واضح ، شفاف و دارای اولویت زمانی است:
شفافیت و مشخص بودن خواسته‌ها و اهداف و برنامه‌ها یکی از فاکتورهای برنامه‌ی خوب است. مشخص کنید که دقیقاً چه می‌خواهید. چه کاری و در چه زمانی انجام دهید. برای این کار باید با خودتان صادق باشید و دقیقاً بگویید که چه کاری می‌خواهید انجام دهید. به قول شاعر:
به عمل کار برآید / به سخندانی نیست
عمل‌گرایی ویژگی کلیدی است که افراد موفق را از افراد ناموفق جدا می‌سازد. برای این که یک عمل‌گرای موفق باشید باید دقیقاً مشخص کنید که چه کاری می‌خواهید انجام دهید.
بعضی از ما شاهد فیلم سینمایی «نابودگر» بوده‌ایم.
آرنولد شوارتزینگر در نقش نابودگر (Terminator) که یک ربات انسان‌نما است به سال ۱۹۸۴ فرستاده می‌شود تا زن جوان به نام سارا که مادر «جان کانر» که ناجی بشریت در جدال با ربات‌ها خواهد بود بکشد. برای این منظور اطلاعات و تصویر دقیقی از هدف مورد نظر دربرنامه‌ی این ربات طراحی شده است…..
پس ما در برنامه ای که طراحی میکنیم باید دقیقا نقطه هدف مشخصی داشته باشیم.
۳ـ یک برنامه خوب واقع‌بینانه و قابلیت اجرایی دارد:
چند سال قبل یکی از دوستان، برادری را به من معرفی کرد که برای کنکور سراسری درس می‌خواند و اولین سال پشت کنکورش بود. وقتی با او صحبت کردم فهمیدم که ساعات درس‌خواندن او علیرغم تصور خانواده‌اش بسیار کم است و بیشتر کتاب‌بان بود تا کتاب خوان! گفتم: وقتی به اتاق خودت می‌روی چه کاری انجام می‌دهی؟ گفت: خودم را نفر اول کنکور تصور می‌کنم. می‌بینم خانواده‌ام چقدر به من افتخار می‌کنند و … خلاصه از این تصورات و خیال‌های دور از ذهن که برای خودش متصور بود.
رؤیاپردازی خیلی خوب است؛ اما رؤیاپردازی که منجر به عمل شود نه توقف عمل! به قول رابرت برانینگ: «هرکس باید فراتر از رؤیاهایش را ببیند» برنده‌ها همیشه قلب جوان و پوایی دارند. برنده‌ها به راهی که قرار است برای دستیابی به رؤیاهایشان طی کنند توجه دارند و روی آن تمرکز می‌کنند. و یادشان نمی‌رود که عمل‌گرایی و سرسختی یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های برنده شدن است.
اما در حین تدوین برنامه‌هایشان پتانسیل‌ها و موانع را شناسایی می‌کنند و از خود شناخت کافی دارند. اما به محض طرح و برنامه‌ریزی فوراً شروع به کار می‌کنند و در دایره‌ی مسئولیت خود نقش آفرینی می‌کنند و- در چارچوب تفکر دینی ما- نتیجه را به خدا می‌سپارند.
در پایان این نکته را فراموش نکنیم که صرف داشتن یک برنامه خوب ما را در رسیدن به یک زندگی خوب و موفق کفایت نمی‌کند. آنچه که مهم است تلاش، پشتکار، امید، حفظ روحیه و سلامتی و به روز نمودن خود و افزودن بر دانش و مهارت‌هایمان است. و به یاد داشته باشیم که ما پیروز خواهیم شد.
«… و أنتُمُ الأعلونَ إن کُنتُم مؤمنین»
و اگر خودمان بخواهیم می‌توانیم منشأ تغییر و حرکت خواهیم شد:
«إنَّ الله لا یُغَیِّرُ ما بقومٍ حتَّى یغیِّرُوا ما بأنفُسِهِم» (رعد/۱۱)
امید است که با عزمی جدی و کسب مستمر دانش و آگاهی به عنوان عضوی از جامعه بشریت در کنار بزرگان تاریخ سهم هرچند ناچیزی در شکوفایی تمدن داشته باشیم.
بزرگانی که مطالعه زندگی، تلاش‌ها، شکست‌ها و موفقیت‌های آنها برای اهل بصیرت مایه‌ی عبرت و پندآموزی است.
———————————-
منابع :
۱- تمرکز روی هدف نویسنده:برایان تریسی
۲- دو مرد یک پیام نویسنده : کیوساکی،ترامپ
