تحولات تونس؛ آغاز یا پایان بحران؟

تحولات تونس؛ آغاز یا پایان بحران؟

در روزهای گذشته اخبار زیادی مبنی بر شکل گیری اعتراضات، کودتا، انحلال پارلمان و … در تونس شنیده می‌شود، اما تحولات اخیر تونس پیچیده تر از آن است که بتوان آنها را تماما مثبت یا منفی ارزیابی کرد. ژوئیه سال ۲۰۲۱ بطور قطع نقطه‌ مهمی در تاریخ این کشور به حساب خواهد آمد اما اینکه نقطه‌‌ای روشن یا تیره باشد را تنها گذر زمان و رویدادهای آتی، مشخص خواهد کرد.

در این مورد بخوانید: تجربه های متفاوت تونس در بستر بهار عربی

مروری بر رویدادها

جنبش های موسوم به بهار عربی از سال ۲۰۱۰ و از تونس آغاز شد، این اعتراضات در دیگر کشورها چندان موفق نبود به این دلیل که یا به سرعت سرکوب شد و یا به انحراف کشیده شده و جنگ داخلی در پی داشت. به همین دلیل تونس را علاوه بر آنکه پیشگام بهار عربی می‌دانند، تنها تجربه‌ موفق در این زمینه نیز به حساب می‌آورند چرا که پیامدهای اعتراضات تا به امروز وجود داشته است.

پس از وقوع بهار عربی در تونس نظام این کشور به نظام پارلمانی تبدیل شد و دموکراسی، هر چند بصورت محدود، در این کشور محقق شد.

اما اگر هدف نهایی هر سیاست را تامین رفاه برای شهروندان یک کشور بدانیم، تونس توفیق چندانی نیافت.

در طی ده سال گذشته، مردم بحران‌های اقتصادی بیشماری را تجربه کردند و پس از شیوع ویروس کرونا، اوضاع تونس حتی بحرانی تر از پیش شد.

در روزهای اخیر مردم تونس اعتراضاتی به نحوه‌ی اداره‌ی کشور در زمان شیوع ویروس کرونا داشتند که در نهایت قیس سعید، رئیس جمهور این کشور در واکنش به اعتراضات، هشام المشیشی، نخست وزیر تونس را برکنار کرد، پارلمان را منحل نموده و مصونیت نمایندگان آن را نیز لغو کرد.

مخالفان تصمیمات قیس سعید

جنبش النهضه به عنوان یکی از تاثیرگذارترین جریانات سیاسی تونس را شاید بتوان مهم ترین مخالف اقدامات قیس سعید به حساب آورد‌. اما بر خلاف تصور رهبران این جریان، النهضه نتوانست حمایت مردمی زیادی را برای اعتراض علیه قیس سعید به دست آورد.

راشد غنوشی، رییس پارلمان تونس نیز پس از آنکه پارلمان منحل شد و نیروهای ارتش اجازه‌ ورود او را به ساختمان مجلس ندادند از عملکرد یک طرفه‌ قیس سعید انتقاد کرد و آن را خلاف قانون اساسی دانست، هر چند رئیس جمهوری پیش تر گفته بود اقدامات وی در چارچوب قوانین و بر اساس اختیاراتی است که به وی تفویض شده است.

با وجود آنکه در روزهای گذشته چندان نامی از کشورهای خارجی و منافعی که در تونس دنبال می‌کنند، نیامده است اما به نظر می‌رسد محور ترکیه- قطر و تا حدودی جمهوری اسلامی ایران نیز مخالف عملکرد قیس سعید هستند.

موافقان تصمیمات قیس سعید

بسیاری از مردم تونس به نحوه‌ی اداره‌ی کشور توسط هشام المشیشی، نخست وزیر، به ویژه در سایه‌ی شیوع ویروس کرونا اعتراض داشتند، این دسته از معترضان با تصمیمات قاطعانه‌ی رئیس جمهور موافق بوده اند. از طرفی، بحران های اقتصادی فرسایشی سبب شده تا مردم به دنبال راه حلی برای فرار از این وضعیت باشند، اقدام قیس سعید حتی اگر منجر به حل مشکلات نشود از نظر معترضان به وضع موجود، اقدامی قاطعانه و جسورانه تلقی می‌شود و دست کم امید به تحول را زنده نگه می‌دارد.

نهادهای امنیتی و نظامی نیز از تصمیمات رئیس جمهور حمایت کرده اند. پیش از این قیس سعید با رهبران نظامی ملاقاتی ترتیب داد تا با هماهنگی قبلی، حمایت آنان را جلب کند.

اتحادیه‌ی کشوری کار تونس، بعنوان یکی از مستقل ترین و موثر ترین کنش‌گران سیاسی و اجتماعی، بیان کرده است که اقدامات قیس سعید خلاف قانون اساسی نیست، اتخاذ این رویکرد را می‌توان در چارچوب بی طرفی مثبت تحلیل کرده و نتیجه گرفت که مخالفت یا محکومیتی از جانب این جریان علیه رئیس جمهور صورت نخواهد پذیرفت.

واکنش ها

پس از تحولات اخیر در تونس بسیاری از مقامات کشورهای جهان به این رویدادها واکنش نشان داده اند؛

جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا بیان کرده است که اتحادیه اروپا از نزدیک تحولات در تونس را دنبال می‌کند.

ریشه‌های دموکراتیک این کشور، احترام به قانون و نظم و چارچوب‌های قانونی باید حفظ شده و آرزوها و آمال مردم تونس نیز محترم شمرده شود.

ما خواستار بازگشت سریع ثبات بنیادی در این کشور هستیم، از جمله ادامه فعالیت‌های پارلمانی، احترام به حقوق اساسی و همچنین جلوگیری از خشونت.

در همین راستا آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه‌ی آمریکا از قیس سعید خواسته به ارزش هاى دمکراسى احترام بگذارد .

سخنگوی صندوق بین المللی پول برای کمک به تونس اعلام آمادگی کرده و گفته است ما از نزدیک تحولات تونس را رصد می کنیم و آماده ایم تا به تونس برای غلبه بر پیامدهای بحران کرونا و دستیابی به بهبودی بازار کار و بازگرداندن دارایی این کشور به یک مسیر پایدار، کمک کنیم.

تونس همچنان با فشارهای اجتماعی و اقتصادی از جمله عواقب ناشی از بیماری همه گیر کرونا مواجه است که موجب رکود در این کشور شده است. تونسی ها آرزو می کنند تا اقتصاد و بازار کار در این کشور بهبود یابد.

وزارت خارجه قطر نیز با صدور بیانیه‌ای از همه طرف‌های تونسی خواست تا با درایت و عقلانیت از هر گونه تشدید تنش‌ها دوری کنند.

وزارت خارجه قطر همچنین ابراز امیدواری کرد که طرف‌های تونسی مسیر گفت‌وگو برای عبور از بحران را در پیش بگیرند.

فرجام:

بسیاری از تحلیلگران، اقدام قیس سعید را در چارچوب کودتا تفسیر می‌کنند، اما به هر روی باید به این نکته توجه داشت که رئیس جمهور تونس در یک انتخابات با پیروزی قاطع ۷۰ درصدی مسئولیت اداره‌ی کشور را بعهده گرفته است، تجربیات مثبت و استقلال نسبی وی نیز سبب می‌شود تا احزاب مخالف نتوانند اعتراضات مردمی گسترده‌ای علیه وی ترتیب دهند.

با وجود آنکه بسیاری، تغییر نظام از پارلمانی به ریاستی را شکستی بزرگ برای دموکراسی و پایانی ناخوشایند برای بهار عربی تلقی می‌کنند اما نخست باید توجه داشت که قضاوت در رابطه با تغییر نظام، تنها پس از گذشت زمان ممکن است، چه بسا تصمیمات کنونی مقطعی بوده و با حل بحران به حالت قبل بازگردد، از سوی دیگر اگر شکل نظام پارلمانی و برقراری دموکراسی نتواند برای شهروندان یک کشور رفاه به همراه داشته باشد، نظامی ناکارآمد خواهد بود.

تجربه‌ تونس مانند بسیاری از تجربه‌های مشابه دیگر در خاورمیانه نشانگر آن است که برای ایجاد تغییرات جدی در سیاست و اجتماع، نخست پیش زمینه‌های زیادی باید فراهم شود.

 منبع: اندیشکده جریان   https://mdeast.news