سنت و مبادی اساسی در تعامل با سنت

سنت و مبادی اساسی در تعامل با سنت

نویسنده: دکتر یوسف قرضاوی / مترجم: محمد علی آریا نژاد

کسی که قصد تحقیق و فهم صحیح و استفاده از سنت اصیل را به دور آفات سه گانه: تحریف اهل غلو و تأویل جاهلان و جعل یاوه گویان،‌ دارد باید مبادی اساسی زیر را سر لوحه کارش قرار دهد:

اولا”: طبق موازین علمی و دقیق حدیث شناسی از ثبوت و صحت هر حدیث، مطمئن شود. منظور موازینی است که برای تشخیص صحت یا سقم سند و متن سنت قولی و فعلی و تقریری پیامبر توسط محدثین وضع شده است.

در این مقام، محقق از مراجعه به خبرگان و صاحب نظران این فن بی نیاز نیست چرا که آنها عمر خود را در راه تحصیل، تجزیه، تحلیل و تفکیک حدیث صحیح از سقیم و مقبول از مردود سپری کرده اند.

(وَلَا یُنَبِّئُکَ مِثْلُ خَبِیرٍ) (و هیچ کس مانند خداوند آگاه تو را آگاه نمی سازد./فاطر ۱۴ )

پیشوایان حدیث، علمی دارای اصول و قواعد ثابت و فروع فراوان را به نام اصول حدیث تدوین کرده اند که برای آنها به منزله ی علم اصول فقه برای فقیه است و در واقع مجموعه ای از علوم است که علامه ابن صلاح آنها را تا ۶۵ نوع دانسته است و بعد از او سیوطی بر این تعداد افزوده و در کتاب (تدریب الراوی علی تقریب النوری ) آنها را ۹۳ نوع شمرده است.

ثانیا”: برای فهم صحیح احادیث پیامبر؛ دلالت لغت، و سیاق و سبب ورود و بیان حدیث را در نظر بگیرد و در عین حال متوجه نصوص قرآنی و احادیث دیگر و مبادی عمومی و مقاصد کلی اسلام باشد و بین احادیث و سخنان پیامبر که به منظور تبلیغ رسالت و غیر آن بیان شده، تمییز و فرق قاییل باشد.

به عبارت دیگر (سنت تشریعی) را از (سنت غیر تشریعی) تمییز دهد. سنت تشریعی دارای صفت عموم و دوام است در حالی که سنت غیر تشریعی، صفت خصوص و یا موقت دارد. یکی از بدترین آفات در فهم سنت، خلط و آمیخته کردن این دو نوع سنت با یکدیگر است.

ثالثا”: یقین حاصل کند که این حدیث با قویتر از خودش معارض و مخالف نیست. یعنی خلاف آیه قرآن، یا احادیث فراوان دیگر، یا حدیث صحیح نمی باشد و با اصول قطعی و حکمت تشریع و مقاصد کلی شریعت و روح دین که که حالت قطعی به خود گرفته است، موافق است زیرا این ضوابط از یک یا دو آیه و حدیث استنباط نشده اند بلکه محصول مجموعه ای از آیات و احادیث و احکام است که انسان با انضمام آنها به یکدیگر در ثبوت آنها به جزم و یقین می رسد.

_________________________________________

منبع: فهم صحیح سنت / مولف: دکتر یوسف قرضاوی / مترجم: محمد علی آریا نژاد / انتشارات: نشر احسان ۱۳۷۹

تنظیم برای نوگرا: باران