حدود مباح روابط جنسی زن و شوهر تا کجاست؟

از لحاظ جنسی چه چیز زن برای شوهرش مباح است؟

نویسنده: دکتر یوسف قرضاوی/ مترجم: دکتر احمد نعمتی

پرسش

ما گروهی مسلمان عرب زبان هستیم که پرسش های زیادی مواجه شویم که در میهن عربی و اسلامی خود سابقه ی ذهنی این نوع پرسش ها را نداشتیم و به برادران و خواهران مسلمان امریکایی مربوط می شود.

لخت شدن کامل زن و شوهر هنگام معاشرت جنسی

·         نگاه کردن زن و شوهر به شرمگاه همدیگر

و مسایل دیگری  از این قبیل که ما از بیان آشکار آن ها شرم داریم. یعنی مواردی که باعث تحریک شهوت در زن و شوهر می شود. به سبب کشف عورتف لختی و عریانی در این ممالک، نوعی سردی و بی رغبتی در رابطه ی جنسی زن و شوهر دیده می شود و برای رفع آن نیاز به عوامل تحریک آمیزی است که به طور قطع در ممالک عربی و اسلامی بدان نیاز نیست.

پیش از این در مواجهه با چنین پرسش هایی، با حکم منع و تحریم پاسخ می دادیم و آن به دلیل اقوال و احادیث فراوانی بود که در اذهان ما رسوخ کرده و غالبا" از واعظان منبر شنیده ایم نه از فقیهان. ولی برخی از برادران اسلامی اظهار می دارند که مطالبی خلاف این را از جناب عالی شنیده اند که در دیدارتان از امریکا و حضورتان در کنفرانس های عمومی و خصوصی فرموده اید.

به همین دلیل علاقه مندیم تا مستقیما" از خودتان کسب اطلاع کنیم و نظر جناب عالی را در مورد این نوع پرسش ها که سبب اختلاف است همراه با دلایل قرآنی و حدیثی، جویا شویم. هرچند با شرایط کاری و مشغله های فراوان شما آگاهیم، با این حال خواهشمندیم ما را از پاسخ خود محروم نفرمایید، زیرا مسلمانان قاره های دیگر هم بر شما حقی دارند. خداوند متعال شما را موفق و برای خدمت به اسلام و مسلمانان مؤید فرماید.

گروهی از مسلمانان قاره ی امریکا، م.ل.س

پاسخ

 به نظر من لازم است که پرسشگران عزیز به آن چه در جلد اول «فتاوای معاصره» راجع به «روابط جنسی میان زن و شوهر» نوشته ام، مراجعه نمایند، تا این برادران مقیم قاره ی امریکا بدانند که اسلام هیچ جنبه ای از جوانب زندگی را مهمل و بدون جواب نگذاشته است. بسیاری از مردم گمان می کنند، دین، بالاتر و پاک تر از آن است که در چنین مسایلی دخالت نماید؛ مبتنی بر نظریات بعضی ادیان که گفته اند:«رابطه ی جنسی پلید و از اعمال شیطانی است.» و می پندارند نگاه اسلام به مسایل جنسی مانند نگاه رهبانیت است!

واقعیت این است که اسلام در مورد این موضوع حساس و مهم زندگی بی توجه نبوده و به جنبه ی فطری و اصالت غریزه ی جنسی اعتراف کرده و قواعد، احکام و رهنمودهایی را تشریع نموده است، تا فرد مسلمان با تمسک بدان بدون افراط و تفریط و انحراف به وظیفه اش عمل کند.

آن چه که خداوند متعال در سوره ی بقره در این باره بیان داشته برای ما کافی است :

(‏ وَیَسْأَلُونَکَ عَنِ الْمَحِیضِ قُلْ هُوَ أَذًى فَاعْتَزِلُواْ النِّسَاء فِی الْمَحِیضِ وَلاَ تَقْرَبُوهُنَّ حَتَّىَ یَطْهُرْنَ فَإِذَا تَطَهَّرْنَ فَأْتُوهُنَّ مِنْ حَیْثُ أَمَرَکُمُ اللّهُ إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ التَّوَّابِینَ وَیُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِینَ‏ نِسَآؤُکُمْ حَرْثٌ لَّکُمْ فَأْتُواْ حَرْثَکُمْ أَنَّى شِئْتُمْ وَقَدِّمُواْ لأَنفُسِکُمْ وَاتَّقُواْ اللّهَ وَاعْلَمُواْ أَنَّکُم مُّلاَقُوهُ وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِینَ ‏ ‏)

«‏ و از تو درباره ( آمیزش با زنان به هنگام ) حیض می‌پرسند . بگو : زیان و ضرر است ( و علاوه از نافرمانی ، بیماریهائی به دنبال دارد ) . پس در حالت قاعدگی از ( همبستری با ) زنان کناره‌گیری نمائید ، و با ایشان نزدیکی نکنید تا آن گاه که پاک می‌شوند . هنگامی که پاک شوند ، از مکانی که خدا به شما فرمان داده است ( و راه طبیعی زناشوئی و وسیله حفظ نسل است ) با آنان نزدیکی کنید . بی‌گمان خداوند توبه‌کاران و پاکان را دوست می‌دارد . ‏‏ زنان شما محلّ بذرافشانی شما هستند ، پس از هر راهی که می‌خواهید به آن محلّ درآئید ( و زناشوئی نمائید به شرط آن که از موضع نسل تجاوز نکنید ) ، و برای خود ( با انتخاب همسران شایسته و پرورش فرزندان صالح و بایسته ، توشه‌ای ) پیشاپیش بفرستید ، و از خدا خویشتن را برحذر دارید ( و به هنگام حیض با زنان نزدیکی نکنید و از راهی جز راه بقای نوع بشر با ایشان زناشوئی ننمائید ) و بدانید که شما او را ملاقات خواهید کرد ( و از شما درباره اعمال و اقوالتان پرسیده خواهد شد ) ، و مژده بده به مؤمنان ( که با رعایت حدود دین ، سعادت اخروی و رضایت پروردگار را به دست خواهند آورد ) . ‏»

کتاب های تفسیر، حدیث، فقه، اخلاق و غیره آکنده از این نوع موارد است و دانشمندان اسلامی در بحث و گفت وگو راجع به آموزش و یادگیری این مسأله بی پروا هستند؛ و این قول در میان همه ی مسلمانان شایع گشته که «در دین شرم و حیا نیست.» یعنی در تعلیم و تعلم هرگونه مسایل و موارد دینی شرم و حیا راه ندارد.

اسلام برای تمام نژادها، طبقه ها، محیط ها و برای تمام عصرها و زمان هاست؛ بنابراین نبایستی اسلام در فقه و فتوا و رهنمودهای آن تحت تأثیر آداب و فرهنگ های اقوامی خاص و محیطی معین، همچون محیط مسلمانان غرب و یا مسلمانان شرق، قرار گیرد و که باعث تحجر در وسعت شریعت گردد. به این معنا که هرچه دین آسان گرفته، بر خود سخت بگیریم و آن چه را نصوص ثابت و محکم خود، ممنوع داسته بر خود جایز بدانیم.

از اینجا من از برادران غیوری که بدون علم و آگاهی لازم، و تحت تأثیر تربیت و محیط فرهنگی خاصی نسبت به منع و تحریم امری عجولانه فتوا می دهند، می خواهم که قبل از آگاهی قطعی به حکم، بویژه در احکام وجوب و حرمت، به تحقیق و پژوهش لازم بپردازند و احکام شریعت را از کتب وعظ و تصوف و یا از زبان واعظان منبری استخراج ننمایند، که کتاب ها و بیانات آن چنانی به ندرت دارای پژوهش و تحقیق علمی ست و بیشتر به مبالغه و افراط در تهویل و تشویق به زهد و ژنده پوشی می پردازند.

همان گونه که از برادران مفتی نیز می خواهم درباره ی حکمی که مورد اختلاف علمای اسلامی است، با تمسک به قضیه ی احتیاط، مردمان و مستفتیان را به مذاهب سخت گیر راهنمایی نکنند؛ چه بسا اخذ و تمسک به مذهب آسان تر به سبب قوت دلیل و سازگاری آن با روح شریعت و پاسخ به نیازمندی های مردم- بویژه هنگامی که پرسشگران و مستفتیان تازه مسلمان هستند- شایسته تر باشد. به این معنا فتوای مذهب سهل و آسانگیر از فتوای مذهب محتاط و سخت گیر بویژه با وجود تازه مسلمانان در غیر ممالک اسلامی، به مراتب بهتر و خوب تر است، زیرا هر نکته مکانی دارد.

اما در مورد پرسش برادان، کتب فقهی چنین موضوعی را بی جواب نگذاشته و در این مورد اظهار نظر کرده است. متن کتاب «تنویر الابصار» و شرح آن «الدر المختار»که از کتب فقهی حنفیه است، بیان می دارد:«نگاه مرد به ظاه و باطن زن هر چند به شرمگاه آن هم باشد چه با شهوت و چه بدون شهوت جایز است.»

شارح«الدر المختار» می گوید:«شایسته تر نگاه نکردن به شرمگاه است، زیرا این عمل باعث نسیان و فراموشی می شود» و دیگران بدان می افزایند و می گویند: چنین چیزی موجب ضعف بینایی می گردد.

تمامی این علت ها شرعی نیستند به دلیل این که از جانب نصوص کتاب و سنت وارد نشده اند؛ بنابراین فاقد هرگونه توجیه علمی هستند و هیچ ارتباط منطقی و واقعی بین علت و نتیجه نیست.

استدلال صاحب کتاب «الهدایه» راجع به اولویت ترک نگاه این حدیث است:

«وقتی یکی از شما نزد همسر خودش رفت خود را بپوشاند و خود را همانند الاغ ها برهنه نکند.» چعلامه ابن عابدین می گوید:«و اما در شرح هدایه تألیف عینی، چنین حدیثی نه با سند صحیح و نه با سند ضعیف از ابن عمر روایت نشده است.» و باز می گوید:«از ابو یوسف روایت شده که می گوید: از ابوحنیفه راجع به مردی که  شرمگاه زن خود را لمس می کند و همچنین زنی که شرمگاه شوهر خود را لمس می کند تا باعث تحریک آنان شود، پرسیدم که آیا چنین عملی اشکال دارد؟ در پاسخ گفت:«نه اشکالی نارد بلکه امید اجر و پاداش برای آنان می رود.»»

و شاید اشاره به این حدیث صحیح دارد که می فرماید:

«همبستری با زن نوعی صدقه دادن است»

اصحاب گفتند: ای پیامبر خدا، اگر کسی شهوت خود را برآورده سازد اجر و ثواب برده است؟ پیامبر(ص) فرمود:

«آیا اگر با حرام شهوت خود را ارضا می کرد بر او گناهی نمی بود؟ همین طور است. اگر آن را در حلال بنهد دارای اجر و ثواب خواهد بود. چگونه است که شر را به حساب می آورید ولی خیر را به حساب نمی آورید؟»

این حدیث را مسلم روایت کرده است، خداوند متعال از ابو حنیفه برای این همه فقاهت و درایتش راضی شود!

اما آن حدیثی که در کتاب«الهدایه» مورد استدلال قرار گرفته است فاقد حجت است و به همین سبب ضعیف است.

حتی اگر تساهل شیخ سیوطی را که برای حدیث ذکر شده در کتاب جامع الصغیر خود به سبب کثرت طرق آن، رمز«حسن» را قرار داده- بپذیریم، این حدیث بیشتر از حکم کراهت تنزیهی را نمی رساند، که آن هم به کمترین حاجت و نیازی از بین خواهد رفت.

در جامعه ای همانند جامعه ی امریکا و دیگر جوامع غربی، شاهدیم که روابط جنسی زن و شوهر عرف و عادتی خاص دارد که با عرف و فرهنگ جامعه ی ما متفاوت است؛ مانند: معاشرت جنسی با حالت عریان، و یا نگاه زن و شوهر به شرمگاه هم دیگر، نوازش های عاشقانه و بوسه های توأم با انس و محبت و… در اثر سردی و بی رغبتی معاشرت جنسی که براساس لاابالی گری و بی حجابی و اباحیگری جامعه ی غربی به وجود آمده چه بسا زن و شوهر را برای روابط جنسی نیازمند این گونه محرکات و مهیجات غیرعادی می کند. این گونه رفتارها که در جامعه ی غربی هنگام معاشرت جنسی مشروع انجام می گیرد، از جمله مواردی است که روان ما از آن اکراه و قلب ما از آن متنفر و عقل و خرد ما آن را سبکسری می شمارد ولی باید دانست که ناخوشایندی قلب و روان ما از آن یک امر است و تحریم آن به نام دین امری دیگر است.

نباید به هیچ چیزی حکم حرمت داد، مگر اینکه در قرآن و سنت صحیح نبوی نص صریحی بر حرمت آن باشد؛ زیرا که اصل در اشیا اباحه است.

و ما در این مورد به نص صریحی که بر تحریم این شیوه ی همسرداری دلالت کند دست نیافتیم و این دست نیافتن به نصوص صریح شریعت مرا واداشت که در سفر خود به امریکا در کنفرانس های اتحادیه ی دانشجویان مسلمان و دیدار از مراکز اسلامی در شماری از ایالات آمریکا، هرگاه در این باره از من سوال می شد – و غالبا" طرح سوال از مسلمانان امریکایی بود- تمایل به تسهیل و آسان گیری داشتم نه تشدید و سختگیری و به جای فتوا به منع به جواز آن فتوا دادم به دلیل حدیث:

«عورت خود را حفظ کن مگر از همسرت و یا کنیزی که در ملک یمین شماست.»

و به دلیل آیه‏ :(وَالَّذِینَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حَافِظُونَ ‏ إِلَّا عَلَى أَزْوَاجِهِمْ أوْ مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُهُمْ فَإِنَّهُمْ غَیْرُ مَلُومِینَ)مومنون/۵-۶

«‏ و عورت خود را حفظ می‌کنند . ‏ مگر از همسران یا کنیزان خود ، که در این صورت جای ملامت ایشان نیست . ‏ ‏»

این مذهب امام ابن حزم است و مخالفان خود را به شدت مورد سرزنش قرار داده، به دلیل اینکه نصوصی از شریعت را مخالف آن ندانسته؛ بنابراین در این قضیه قائل به هیچ گونه کراهتی نشده و در کتاب «المحلی» گفته است:

«نگاه مرد به شرمگاه همسر و کنیزک حلال خود جایز است همچنین آنان می توانند به شرمگاه شوهر نگاه کنند و اصلا" در این مورد کراهتی نیست.»

دلیل این، اخبار مشهوری است که از طریق عایشه، ام سلمه و میمونه، امهات المومنین به ما رسیده است که آنان در یک ظرف آب با پیامبر(ص) خدا غسل جنابت می کردند.

در روایت میمونه تصریح شده که رسول خدا(ص) پوششی بر روی شرمگاهش نداشت. میمونه در روایتش می گوید: حضرت (ص) با دست راست آب را از ظرف بر می داشت و بر شرمگاهش می ریخت و با دست چپ آن را می شست. بنابراین با چنین روایتی، نظر هرکسی که مخالف این باشد باطل است.

آن چه شگفت است بیان بعضی از سخت گیران افراطی و ناآگاهی است که معاشرت جنسی در شرمگاه را مباح می دانند ولی نگاه به آن را جایز نمی دانند. در رد نظریه ی آنان این آیه قرآن کافی است.

‏‏(وَالَّذِینَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حَافِظُونَ ‏ إِلَّا عَلَى أَزْوَاجِهِمْ أوْ مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُهُمْ فَإِنَّهُمْ غَیْرُ مَلُومِینَ)مومنون/۵-۶

خداوند متعال انسان را به محافظت از شرمگاه خود دستور داده استمگر همسر یا کنیز حلال مرد باشد که در آن صورت بر او هیچ گونه سرزنشی نیست این مسأله به نگاه لمس و آمیزش تعمیم داده می شود.

هیچ اثر یا روایتی مخالف این دیده نشده سوای یک اثر سخیفی از زنی مجهول که از ام المومنین روایت کرده است و می گوید:

«من قطعا" شرمگاه رسول خدا راندیده ام.»

و روایت دیگری که در نهایت نادرستی است از ابوبکر بن عیاش و زهیر بن محمد که هر دو از عبدالملک بن ابی سلمان عرزمی روایت می کنند و وجود هر کدام از این سه نفر در سقوط حدیث کفایت می کند.

حدیثی که ابن حزم مورد استدلال قرار داده در صحیح بخاری است و ابن عباس از میمونه ام المومنین روایت می کند که ایشان می گفتند:

«پیامبر را پوشانیدم در حالی که ایشان غسل جنابت می کرد سپس دست هایش را شست و سپس با دست راست بر دست چپش آب ریخت و شرمگاهش را از ناپاکی که بدان اصابت نموده بود شست.»

و باز در صحیح بخاری از عایشه روایت شده که می گفت:

«من و پیامبر خدا(ص) در یک ظرف آبی که بدان فرق می گفتند غسل می کردیم».

حافظ ابن حجر در کتاب فتح الباری می گوید: بعضی از عالمان مورد جایز بودن نگاه مرد به عورت زنش و برعکس به این حدیث استدلال می کنند.

باز حافظ می گوید:«آن چه ابن حیان از طریق سلیمان بن موسی روایت کرده است نظریه ی ما را تأیید می کند، که می گوید: از ایشان دربارهی مردی که به شرمگاه همسرش نگاه می کند پرسیدم ایشان در جواب گفتند: از عطا سوال کردم وی گفتند: از عایشه این موضوع را سوال کردم ؟ ایشان معنی و مفهوم حدیث را برای ما بازگو نمودند و این خود نص قاطع در این مسأله است» والله اعلم.

———————————-

منبع: فتائای معاصر / تالیف: دکتر یوسف قرضاوی/ ترجمه: دکتر احمد نعمتی/ انتشارات: احسان