جایگاه امت و مردم در حکومت اسلامی
جایگاه امت و مردم در حکومت اسلامی
نویسنده: : راشد غنوشی / مترجم: حسین صابری
الف) قرآن کریم
« یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَأَطِیعُوا الرَّسُولَ وَأُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ فَإِنْ تَنَازَعْتُمْ فِی شَیْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَالرَّسُولِ إِنْ کُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ ذَلِکَ خَیْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِیلًا » نساء / ۵۹
« ای کسانی که ایمان آورده‌اید ! از خدا ( با پیروی از قرآن ) و از پیغمبر ( خدا محمّد مصطفی با تمسّک به سنّت او ) اطاعت کنید ، و از کارداران و فرماندهان مسلمان خود فرمانبرداری نمائید ( مادام که دادگر و حقّگرا بوده و مجری احکام شریعت اسلام باشند ) و اگر در چیزی اختلاف داشتید ( و در امری از امور کشمکش پیدا کردید ) آن را به خدا ( با عرضه‌ی به قرآن ) و پیغمبر او ( با رجوع به سنّت نبوی ) برگردانید ( تا در پرتو قرآن و سنّت ، حکم آن را بدانید . چرا که خدا قرآن را نازل ، و پیغمبر آن را بیان و روشن داشته است . باید چنین عمل کنید ) اگر به خدا و روز رستاخیز ایمان دارید . این کار ( یعنی رجوع به قرآن و سنّت ) برای شما بهتر و خوش فرجام‌تر است . »
« وَلْتَکُنْ مِنْکُمْ أُمَّهٌ یَدْعُونَ إِلَى الْخَیْرِ وَیَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَأُولَئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ » آل عمران /۱۰۴
« باید از میان شما گروهی باشند که ( تربیت لازم را ببینند و قرآن و سنّت و احکام شریعت را بیاموزند و مردمان را ) دعوت به نیکی کنند و امر به معروف و نهی از منکر نمایند ، و آنان خود رستگارند . »
« إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمَانَهَ عَلَى السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالْجِبَالِ فَأَبَیْنَ أَنْ یَحْمِلْنَهَا وَأَشْفَقْنَ مِنْهَا وَحَمَلَهَا الْإِنْسَانُ إِنَّهُ کَانَ ظَلُومًا جَهُولًا » احزاب / ۷۲
« ما امانت ( اختیار و اراده ) را بر آسمانها و زمین و کوهها ( و همه‌ی جهان خلقت ) عرضه داشتیم ( و انجام وظیفه‌ی اختیاری همراه با مسؤولیّت ، و انجام وظیفه‌ی اجباری بدون مسؤولیّت را بدیشان پیشنهاد کردیم . جملگی آنها اجبار را بر اختیار برتری دادند ) و از پذیرش امانت خودداری کردند و از آن ترسیدند ، و حال این که انسان ( این اعجوبه‌ی جهان ) زیر بار آن رفت ( و دارای موقعیّت بسیار ممتازی شد . امّا برخی از ) آنان ( پی به ارزش وجودی خود نمی‌برند و قدر این مقام رفیع را نمی‌دانند و ) واقعاً ستمگر و نادانند . »
« وَأَمْرُهُمْ شُورَى بَیْنَهُمْ » شورا /۳۸
« و کارشان به شیوه‌ی رایزنی و بر پایه‌ی مشورت با یکدیگر است »
« وَشَاوِرْهُمْ فِی الْأَمْرِ » آل عمران/ ۱۵۹
« در کارها با آنان مشورت و رایزنی کن »
« وَإِنْ طَائِفَتَانِ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ اقْتَتَلُوا فَأَصْلِحُوا بَیْنَهُمَا فَإِنْ بَغَتْ إِحْدَاهُمَا عَلَى الْأُخْرَى فَقَاتِلُوا الَّتِی تَبْغِی حَتَّى تَفِیءَ إِلَى أَمْرِ اللَّهِ فَإِنْ فَاءَتْ فَأَصْلِحُوا بَیْنَهُمَا بِالْعَدْلِ وَأَقْسِطُوا إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطِینَ » حجرات /۹
« هرگاه دو گروه از مؤمنان با هم به جنگ پرداختند ، در میان آنان صلح برقرار سازید . اگر یکی از آنان در حق دیگری ستم کند و تعدّی ورزد ( و صلح را پذیرا نشود ) ، با آن دسته‌ای که ستم می‌کند و تعدّی می‌ورزد بجنگید تا زمانی که به سوی اطاعت از فرمان خدا برمی‌گردد و حکم او را پذیرا می‌شود . هرگاه بازگشت و فرمان خدا را پذیرا شد ، در میان ایشان دادگرانه صلح برقرار سازید و ( در اجرای مواد و انجام شرائط آن ) عدالت بکار برید ، چرا که خدا عادلان را دوست دارد . »
« وَمَنْ یُشَاقِقِ الرَّسُولَ مِنْ بَعْدِ مَا تَبَیَّنَ لَهُ الْهُدَى وَیَتَّبِعْ غَیْرَ سَبِیلِ الْمُؤْمِنِینَ نُوَلِّهِ مَا تَوَلَّى وَنُصْلِهِ جَهَنَّمَ وَسَاءَتْ مَصِیرًا » نساء /۱۱۵
« کسی که با پیغمبر دشمنانگی کند ، بعد از آن که ( راه ) هدایت ( از راه ضلالت برای او ) روشن شده است ، و ( راهی ) جز راه مؤمنان در پیش گیرد ، او را به همان جهتی که ( به دوزخ منتهی می‌شود و ) دوستش داشته است رهنمود می‌گردانیم ( و با همان کافرانی همدم می‌نمائیم که ایشان را به دوستی گرفته است ) و به دوزخش داخل می‌گردانیم و با آن می‌سوزانیم ، و دوزخ چه بد جایگاهی است ! »
ب) حدیث:
از ترمذی و ابو داوود روایت شده است که : « رسول خدا(ص) چون او ( یعنی معاذ) را به یمن می فرستاد، فرمود: اگر برایت مساله ای پیش آید چگونه داوری می کنی؟ گفت به کتاب خدا حکم می کنم. پرسید: اگر در کتاب خدا نیافتی؟ گفت: به سنت خدا. پرسید: و اگر در سنت خدا نیافتی؟ گفت: گفت به رأی خودم اجتهاد می کنم و پروا ندارم. پس پیامبر خدا (ص) بر سینه او نواخت و فرمود: سپاس خدایی را که فرستاده ی فرستاده ی خدا را به آنچه پیامبر خدا را خشنود کند توفیق داد. »
بخاری و مسلم این حدیث را از ابوهریره نقل کرده اند. صحیح بخاری، کتاب الجمعه، شماره ۸۴۴و صحیح مسلم کتاب الاماره شماره ۳۴۰۸ . « هلا بدانید که در مورد رعیت او شما همه مراقب و مسئولید. »
این حدیث را ترمزی از عبدالله بن عمر روایت کرده است. سنن ترمزی، شماره۲۰۹۳- م، « دست خدا با جماعت است و هر کس جدا شود به سوی دوزخ جدا شده است. »
ابو داوود و نیز احمد این حدیث را نقل کرده اند. بنگرید به سنن ابو داوود، کتاب السنّه، شماره ۴۱۳۱ و مسند احمد کتاب مسند الانصار شماره ۲۰۵۸۱ – م. « هر کس به اندازه یک وجب از جماعت جدا شود پیمان اسلام را از گردن خویش برداشته است. »
« هر چه را مسلمانان نکو بینند نزد خداوند نیکوست »
« بر شما باد بر توده ی بزرگ مردم »
« هر کس در حالی که هیچ بیعتی بر گردن ندارد بمیرد به مرگ جاهلیت مرده است. » و « هر کس در حالی که از جماعت جدا شده بمیرد به مرگ جاهلیت می میرد. » محی الدین ابوزکریا یحی بن شرف نووی، ریاض الصالحین، تحقیق محمد ناصر البانی، چاپ ۲ ( بیروت، المکتب الاسلامی، ۱۹۸۴م .) شماره حدیث ۶۶۵.
__________________________
منبع: آزادی های عمومی در حکومت اسلامی / مؤلف: راشد غنوشی / مترجم: حسین صابری / انتشارات: مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، ۱۳۸۱
