فقر از دیدگاه اسلام و مردم

فقر از دیدگاه اسلام و مردم

مؤلف: دکتر یوسف قرضاوی

تدوین و خلاص نویسی: عزیز صادقی

تنها دارو برای دوری از تفرقه و چند دستگی و برای ثابت قدم بودن بر راه حق، داروی “گریز از گناهان” پوشیده است. این دارو طعمی تلخ دارد که شیرینی ایمان از تلخی اش می کاهد.

v      اسلام قداسیت فقر را رد می کند: در قرآن حتی یک آیه در ستایش فقر وجود ندارد.

v      زاهد حقیقی؛  کسی است که مالک دنیا است ولی با این تفاوت که آن را در دست خود قرار داده است نه در قلب خویش. «فقر یک مشکل است چون خدا با نعمتهایش برما منت می گذارد.»

v

« وَوَجَدَکَ عَائِلاً فَأَغْنَى »ضحی/۸

« فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ إِنَّهُ کَانَ غَفَّاراً . یُرْسِلِ السَّمَاء عَلَیْکُم مِّدْرَاراً . وَیُمْدِدْکُمْ بِأَمْوَالٍ وَبَنِینَ وَیَجْعَل لَّکُمْ جَنَّاتٍ وَیَجْعَل لَّکُمْ أَنْهَاراً »نوح/۱۰-۱۲

v      حدیث: آنگاه که فقر به سوی سرزمینی رخت سفر برگرفت، کفر به او می گوید: مرا هم همراهت ببر.

v      «کاد الفقر أن یکون کفرا» چه بسا که فقر به کفر منتهی شود. (رسول اکرم(ص))

v      خطر فقر بر اخلاق و سلوک: فقر خطری است بر دین به اعتبار اینکه دین، عقیده است و ایمان. همچنان خطر این فقر برای دین به اعتبار اینکه دین، اخلاق است و سلوک؛ کمتر از اول نمی باشد.

v      «وقتی مردی بدهکار شد در سخن دروغ می گوید و در وعده خلاف می کند.» رسول اکرم(ص)

v      خطر فقر بر فکر انسان: «از امام محمد بن الحسن الشیبانی یار حضرت امام ابو حنیفه(رح) روایت کرده اند که: روزی در مجلس علمیشان خادمه سر رسید و به ایشان گفت که آرد تمام شده است، امام در پاسخش می گوید: خدا ترا بکشد چهل مسئله از مسائل فقهی را از سرم بیرون کردی.» انسان فقیر چون فکرش آشفته و پریشان است نمی تواند خوب بیاندیشد و مورد مشورت قرار گیرد.

v      اسلام نظریۀ جبریت فقر را رد می کند: از مقدرات خدا راه گریز هست به وسیلۀ مقدرات خود خدا. «مؤمن واقعی قدر را با قدر دفع می کند.» قدر گرسنگی با قدر غذا رفع می شود، پس اگر فقر دردی است بی شک خدا برایش دارویی آفریده است و اگر فقر از مقدرات خدا است بی شک مقاومت در برابر آن و آزادگی از تنگنای آن نیز از مقدرات الهی است.

« وَإِذَا قِیلَ لَهُمْ أَنفِقُوا مِمَّا رَزَقَکُمْ اللَّهُ قَالَ الَّذِینَ کَفَرُوا لِلَّذِینَ آمَنُوا أَنُطْعِمُ مَن لَّوْ یَشَاءُ اللَّهُ أَطْعَمَهُ إِنْ أَنتُمْ إِلَّا فِی ضَلَالٍ مُّبِینٍ »یس/۴۷

v      نظر اسلام در رابطه با فقر: اسلام فقر را مشکلی می داند که قابل حل است و آفت خطرناکی می داند که لازم است با آن جنگید و برای آن علاجی پیدا کرد و این جنگ با قضا و قدر و ارادۀ خداوند نیست.

همچنین اسلام نظریۀ کسانی که فقر را مقدس می شمارند و مقدمش را گرامی میدارند و ثروت را گناهی می شمارند که عقوبتش را به عقب انداخته اند، رد می کند. و نظر کسانی که فقر را قضا و قدری حتمی میدانند که فراری از آن نیست و علاجی برای آن جز رضایت و قناعت نیست، رد می کند و نظر کسانی که علاج فقر را فقط از نقطه نظر نیکی و صدقۀ اختیاری می دانند رد می کند و همچنین اندیشۀ سرمایه داری مطلق را برای فقرا و حقوقشان بر اغنیا و بر دولت و علاج سرمایه داری معتدل و شبیه آن ها را رد می کند، همچنین اسلام با نظریۀ کسانی که با ثروتمندان در حالی که ثروتشان شرعی است می جنگند و با مالکیت در حالی که حلال باشد مبارزه می کنند و علاج فقر را از بین بردن اغنیا می بینند و جنگ مابین فقرا و طبقات دیگر به وجود می آورند، با شدت مخالفت می کند. اسلام تمام این نظریاتی که از صراط مستقیم منحرف اند و گرایش به افراط و تفریط دارند رد می کند و علاج فقر را با گام های استوار و وسایل عملی واقعی انجام می دهد.

v      اصول اسلام برای ریشه کنی فقر در جامعه: همان روشی که در زمان خلیفه راشد عمر بن عبدالعزیز و امیرالمؤمنین عمر فاروق(رضی الله عنهما) باعث شده بود که چیزی به نام فقر در جامعه نماند و زکاتهای گرفته شده بر دست آنها بماند. به سه وسیلۀ اصلی اختصاص دارد که عبارتند از:

۱-      مختص شخص فقیر است: واجب بودن کار در صورت توانایی و بر دولت و اجتماع است کمک کردن به او چه از نظر مادی و چه از نظر آموزشی تا بتواند کار مناسب برای خود پیدا کند.

« هُوَ الَّذِی جَعَلَ لَکُمُ الْأَرْضَ ذَلُولاً فَامْشُوا فِی مَنَاکِبِهَا وَکُلُوا مِن رِّزْقِهِ وَإِلَیْهِ النُّشُورُ »ملک/۱۵

« وَإِلَى ثَمُودَ أَخَاهُمْ صَالِحاً قَالَ یَا قَوْمِ اعْبُدُواْ اللّهَ مَا لَکُم مِّنْ إِلَهٍ غَیْرُهُ هُوَ أَنشَأَکُم مِّنَ الأَرْضِ وَاسْتَعْمَرَکُمْ فِیهَا فَاسْتَغْفِرُوهُ ثُمَّ تُوبُواْ إِلَیْهِ إِنَّ رَبِّی قَرِیبٌ مُّجِیبٌ »هود/۶۱

« وَلَقَدْ مَکَّنَّاکُمْ فِی الأَرْضِ وَجَعَلْنَا لَکُمْ فِیهَا مَعَایِشَ قَلِیلاً مَّا تَشْکُرُونَ »اعراف/۱۰

« وَلَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُم مِّنَ الطَّیِّبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَى کَثِیرٍ مِّمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِیلاً »اسراء/۷۰

« اللَّهُ الَّذِی جَعَلَ لَکُمُ الْأَرْضَ قَرَاراً وَالسَّمَاء بِنَاء وَصَوَّرَکُمْ فَأَحْسَنَ صُوَرَکُمْ وَرَزَقَکُم مِّنَ الطَّیِّبَاتِ ذَلِکُمُ اللَّهُ رَبُّکُمْ فَتَبَارَکَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِینَ »غافر/۶۴

« إِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزَّاقُ ذُو الْقُوَّهِ الْمَتِینُ »ذاریات/۵۸

« فَإِذَا قُضِیَتِ الصَّلَاهُ فَانتَشِرُوا فِی الْأَرْضِ وَابْتَغُوا مِن فَضْلِ اللَّهِ وَاذْکُرُوا اللَّهَ کَثِیراً لَّعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ »جمعه/۱۰

«… وَآخَرُونَ یَضْرِبُونَ فِی الْأَرْضِ یَبْتَغُونَ مِن فَضْلِ اللَّهِ …»مزمل/۲۰

« وَمَن یُهَاجِرْ فِی سَبِیلِ اللّهِ یَجِدْ فِی الأَرْضِ مُرَاغَماً کَثِیراً وَسَعَهً …»نساء/۱۰۰

۲-      مختص اجتماع اسلامی است: باید فقیر را تحت تکفل خود بگیرد آن هم به دلیل اجرای احکام نازل شده از طرف خدا و این تکفل شامل نکات زیر است:

الف) انفال بر نزدیکان

ب) مراعات حقوق همسایه

ج) پرداخت زکات واجب(در صورتی که دولت آن را جمع آوری نمی کند.)

د) پرداخت حقوقهای فوری ثروت مانند: کفارات و نذورات و اعانه و مضطر و غیره

ه) صدقه های اختیاری موقت و دائمی مانند موقوفات خیریه.

« إِنَّ اللّهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالإِحْسَانِ وَإِیتَاء ذِی الْقُرْبَى وَیَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاء وَالْمُنکَرِ وَالْبَغْیِ یَعِظُکُمْ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ »نحل/۹۰

« وَاعْبُدُواْ اللّهَ وَلاَ تُشْرِکُواْ بِهِ شَیْئاً وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَاناً وَبِذِی الْقُرْبَى وَالْیَتَامَى وَالْمَسَاکِینِ وَالْجَارِ ذِی الْقُرْبَى وَالْجَارِ الْجُنُبِ وَالصَّاحِبِ بِالجَنبِ وَابْنِ السَّبِیلِ وَمَا مَلَکَتْ أَیْمَانُکُمْ إِنَّ اللّهَ لاَ یُحِبُّ مَن کَانَ مُخْتَالاً فَخُوراً ‏»نساء/۳۶

« فَآتِ ذَا الْقُرْبَى حَقَّهُ وَالْمِسْکِینَ وَابْنَ السَّبِیلِ ذَلِکَ خَیْرٌ لِّلَّذِینَ یُرِیدُونَ وَجْهَ اللَّهِ وَأُوْلَئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ »روم/۳۸

« وَآتِ ذَا الْقُرْبَى حَقَّهُ وَالْمِسْکِینَ وَابْنَ السَّبِیلِ وَلاَ تُبَذِّرْ تَبْذِیراً »اسراء/۲۶

۳-      مختص به دولت مسلمان: که بر آن واجب است که افراد بی بضاعت و ناتوان اجتماع را چه مسلمان، چه اهل ذمه را تحت تکفل بگیرد. موارد این تکفل عبارتند از:

الف) زکات که اولین مورد اساسی دائمی برای خزانه اسلامی است که مختص کمک به فقرا می باشد.

ب) موارد مرتب دیگر که شامل خمس غنایم و خراج و جزیه و گم شده ها ارث های بی وارث و املاک و ابنیه دولتی

ج) موارد اضافی شامل: مالیات تکمیل کننده که بر اموال ثروتمندان باید تعیین شود برای تأمین فقرا در صورتی که مال زکات کفاف نکند.

« مَّن ذَا الَّذِی یُقْرِضُ اللّهَ قَرْضاً حَسَناً فَیُضَاعِفَهُ لَهُ أَضْعَافاً کَثِیرَهً وَاللّهُ یَقْبِضُ وَیَبْسُطُ وَإِلَیْهِ تُرْجَعُونَ »بقره/۲۴۵

« لَّیْسَ عَلَیْکَ هُدَاهُمْ وَلَکِنَّ اللّهَ یَهْدِی مَن یَشَاءُ وَمَا تُنفِقُواْ مِنْ خَیْرٍ فَلأنفُسِکُمْ وَمَا تُنفِقُونَ إِلاَّ ابْتِغَاء وَجْهِ اللّهِ وَمَا تُنفِقُواْ مِنْ خَیْرٍ یُوَفَّ إِلَیْکُمْ وَأَنتُمْ لاَ تُظْلَمُونَ . لِلْفُقَرَاء الَّذِینَ أُحصِرُواْ فِی سَبِیلِ اللّهِ لاَ یَسْتَطِیعُونَ ضَرْباً فِی الأَرْضِ یَحْسَبُهُمُ الْجَاهِلُ أَغْنِیَاء مِنَ التَّعَفُّفِ تَعْرِفُهُم بِسِیمَاهُمْ لاَ یَسْأَلُونَ النَّاسَ إِلْحَافاً وَمَا تُنفِقُواْ مِنْ خَیْرٍ فَإِنَّ اللّهَ بِهِ عَلِیمٌ. الَّذِینَ یُنفِقُونَ أَمْوَالَهُم بِاللَّیْلِ وَالنَّهَارِ سِرّاً وَعَلاَنِیَهً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ وَلاَ خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلاَ هُمْ یَحْزَنُونَ  »بقره/۲۷۴-۲۷۲

«وَاعْلَمُواْ أَنَّمَا غَنِمْتُم مِّن شَیْءٍ فَأَنَّ لِلّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِی الْقُرْبَى وَالْیَتَامَى وَالْمَسَاکِینِ وَابْنِ السَّبِیلِ إِن کُنتُمْ آمَنتُمْ بِاللّهِ وَمَا أَنزَلْنَا عَلَى عَبْدِنَا یَوْمَ الْفُرْقَانِ یَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعَانِ وَاللّهُ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ ‏»انفال/۴۱

«مَّا أَفَاء اللَّهُ عَلَى رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرَى فَلِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِی الْقُرْبَى وَالْیَتَامَى وَالْمَسَاکِینِ وَابْنِ السَّبِیلِ کَیْ لَا یَکُونَ دُولَهً بَیْنَ الْأَغْنِیَاء مِنکُمْ وَمَا آتَاکُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاکُمْ عَنْهُ فَانتَهُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِیدُ الْعِقَابِ . لِلْفُقَرَاء الْمُهَاجِرِینَ الَّذِینَ أُخْرِجُوا مِن دِیارِهِمْ وَأَمْوَالِهِمْ یَبْتَغُونَ فَضْلاً مِّنَ اللَّهِ وَرِضْوَاناً وَیَنصُرُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ أُوْلَئِکَ هُمُ الصَّادِقُونَ . وَالَّذِینَ تَبَوَّؤُوا الدَّارَ وَالْإِیمَانَ مِن قَبْلِهِمْ یُحِبُّونَ مَنْ هَاجَرَ إِلَیْهِمْ وَلَا یَجِدُونَ فِی صُدُورِهِمْ حَاجَهً مِّمَّا أُوتُوا وَیُؤْثِرُونَ عَلَى أَنفُسِهِمْ وَلَوْ کَانَ بِهِمْ خَصَاصَهٌ وَمَن یُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُوْلَئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ »حشر/۷-۹

«وَهُوَ الَّذِی أَنشَأَ جَنَّاتٍ مَّعْرُوشَاتٍ وَغَیْرَ مَعْرُوشَاتٍ وَالنَّخْلَ وَالزَّرْعَ مُخْتَلِفاً أُکُلُهُ وَالزَّیْتُونَ وَالرُّمَّانَ مُتَشَابِهاً وَغَیْرَ مُتَشَابِهٍ کُلُواْ مِن ثَمَرِهِ إِذَا أَثْمَرَ وَآتُواْ حَقَّهُ یَوْمَ حَصَادِهِ وَلاَ تُسْرِفُواْ إِنَّهُ لاَ یُحِبُّ الْمُسْرِفِینَ »انعام/۱۴۱

«فَإِن تَابُواْ وَأَقَامُواْ الصَّلاَهَ وَآتَوُاْ الزَّکَاهَ فَإِخْوَانُکُمْ فِی الدِّینِ وَنُفَصِّلُ الآیَاتِ لِقَوْمٍ یَعْلَمُونَ ‏»توبه/۱۱

«فَإِذَا انسَلَخَ الأَشْهُرُ الْحُرُمُ فَاقْتُلُواْ الْمُشْرِکِینَ حَیْثُ وَجَدتُّمُوهُمْ وَخُذُوهُمْ وَاحْصُرُوهُمْ وَاقْعُدُواْ لَهُمْ کُلَّ مَرْصَدٍ فَإِن تَابُواْ وَأَقَامُواْ الصَّلاَهَ وَآتَوُاْ الزَّکَاهَ فَخَلُّواْ سَبِیلَهُمْ إِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ »توبه/۵

«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ إِنَّ کَثِیراً مِّنَ الأَحْبَارِ وَالرُّهْبَانِ لَیَأْکُلُونَ أَمْوَالَ النَّاسِ بِالْبَاطِلِ وَیَصُدُّونَ عَن سَبِیلِ اللّهِ وَالَّذِینَ یَکْنِزُونَ الذَّهَبَ وَالْفِضَّهَ وَلاَ یُنفِقُونَهَا فِی سَبِیلِ اللّهِ فَبَشِّرْهُم بِعَذَابٍ أَلِیمٍ . یَوْمَ یُحْمَى عَلَیْهَا فِی نَارِ جَهَنَّمَ فَتُکْوَى بِهَا جِبَاهُهُمْ وَجُنوبُهُمْ وَظُهُورُهُمْ هَذَا مَا کَنَزْتُمْ لأَنفُسِکُمْ فَذُوقُواْ مَا کُنتُمْ تَکْنِزُونَ ‏»توبه/۳۴-۳۵

«وَمِنْهُم مَّن یَلْمِزُکَ فِی الصَّدَقَاتِ فَإِنْ أُعْطُواْ مِنْهَا رَضُواْ وَإِن لَّمْ یُعْطَوْاْ مِنهَا إِذَا هُمْ یَسْخَطُونَ . وَلَوْ أَنَّهُمْ رَضُوْاْ مَا آتَاهُمُ اللّهُ وَرَسُولُهُ وَقَالُواْ حَسْبُنَا اللّهُ سَیُؤْتِینَا اللّهُ مِن فَضْلِهِ وَرَسُولُهُ إِنَّا إِلَى اللّهِ رَاغِبُونَ . ‏ إِنَّمَا الصَّدَقَاتُ لِلْفُقَرَاء وَالْمَسَاکِینِ وَالْعَامِلِینَ عَلَیْهَا وَالْمُؤَلَّفَهِ قُلُوبُهُمْ وَفِی الرِّقَابِ وَالْغَارِمِینَ وَفِی سَبِیلِ اللّهِ وَابْنِ السَّبِیلِ فَرِیضَهً مِّنَ اللّهِ وَاللّهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ »توبه/۵۸-۶۰

«وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیَاء بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنکَرِ وَیُقِیمُونَ الصَّلاَهَ وَیُؤْتُونَ الزَّکَاهَ وَیُطِیعُونَ اللّهَ وَرَسُولَهُ أُوْلَئِکَ سَیَرْحَمُهُمُ اللّهُ إِنَّ اللّهَ عَزِیزٌ حَکِیمٌ ‏»توبه/۷۱

«خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَهً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَکِّیهِم بِهَا وَصَلِّ عَلَیْهِمْ إِنَّ صَلاَتَکَ سَکَنٌ لَّهُمْ وَاللّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ »توبه/۱۰۳

«وَالَّذِینَ هُمْ لِلزَّکَاهِ فَاعِلُونَ »مؤمنون/۴

«الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلَاهَ وَیُؤْتُونَ الزَّکَاهَ وَهُم بِالْآخِرَهِ هُمْ یُوقِنُونَ ‏»نمل/۳

«هُدًى وَرَحْمَهً لِّلْمُحْسِنِینَ . ‏ الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلَاهَ وَیُؤْتُونَ الزَّکَاهَ وَهُم بِالْآخِرَهِ هُمْ یُوقِنُونَ »لقمان/۳-۴

«وَاکْتُبْ لَنَا فِی هَذِهِ الدُّنْیَا حَسَنَهً وَفِی الآخِرَهِ إِنَّا هُدْنَا إِلَیْکَ قَالَ عَذَابِی أُصِیبُ بِهِ مَنْ أَشَاء وَرَحْمَتِی وَسِعَتْ کُلَّ شَیْءٍ فَسَأَکْتُبُهَا لِلَّذِینَ یَتَّقُونَ وَیُؤْتُونَ الزَّکَاهَ وَالَّذِینَ هُم بِآیَاتِنَا یُؤْمِنُونَ»اعراف/۱۵۶

«لاَ یُؤَاخِذُکُمُ اللّهُ بِاللَّغْوِ فِی أَیْمَانِکُمْ وَلَکِن یُؤَاخِذُکُم بِمَا عَقَّدتُّمُ الأَیْمَانَ فَکَفَّارَتُهُ إِطْعَامُ عَشَرَهِ مَسَاکِینَ مِنْ أَوْسَطِ مَا تُطْعِمُونَ أَهْلِیکُمْ أَوْ کِسْوَتُهُمْ أَوْ تَحْرِیرُ رَقَبَهٍ فَمَن لَّمْ یَجِدْ فَصِیَامُ ثَلاَثَهِ أَیَّامٍ ذَلِکَ کَفَّارَهُ أَیْمَانِکُمْ إِذَا حَلَفْتُمْ وَاحْفَظُواْ أَیْمَانَکُمْ کَذَلِکَ یُبَیِّنُ اللّهُ لَکُمْ آیَاتِهِ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ »مائده/۸۹

«‏ لِیَشْهَدُوا مَنَافِعَ لَهُمْ وَیَذْکُرُوا اسْمَ اللَّهِ فِی أَیَّامٍ مَّعْلُومَاتٍ عَلَى مَا رَزَقَهُم مِّن بَهِیمَهِ الْأَنْعَامِ فَکُلُوا مِنْهَا وَأَطْعِمُوا الْبَائِسَ الْفَقِیرَ »حج/۲۸

«الَّذِینَ أُخْرِجُوا مِن دِیَارِهِمْ بِغَیْرِ حَقٍّ إِلَّا أَن یَقُولُوا رَبُّنَا اللَّهُ وَلَوْلَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُم بِبَعْضٍ لَّهُدِّمَتْ صَوَامِعُ وَبِیَعٌ وَصَلَوَاتٌ وَمَسَاجِدُ یُذْکَرُ فِیهَا اسْمُ اللَّهِ کَثِیراً وَلَیَنصُرَنَّ اللَّهُ مَن یَنصُرُهُ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِیٌّ عَزِیزٌ ‏. الَّذِینَ إِن مَّکَّنَّاهُمْ فِی الْأَرْضِ أَقَامُوا الصَّلَاهَ وَآتَوُا الزَّکَاهَ وَأَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَوْا عَنِ الْمُنکَرِ وَلِلَّهِ عَاقِبَهُ الْأُمُورِ »حج/۴۰-۴۱

« وَفِی أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ لِّلسَّائِلِ وَالْمَحْرُومِ ‏»ذاریات/۱۹

«وَالَّذِینَ فِی أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ مَّعْلُومٌ . لِّلسَّائِلِ وَالْمَحْرُومِ »معارج/۲۴-۲۵

« وَآتِ ذَا الْقُرْبَى حَقَّهُ وَالْمِسْکِینَ وَابْنَ السَّبِیلِ وَلاَ تُبَذِّرْ تَبْذِیراً »اسراء/۲۶

«أَرَأَیْتَ الَّذِی یُکَذِّبُ بِالدِّینِ . فَذَلِکَ الَّذِی یَدُعُّ الْیَتِیمَ . وَلَا یَحُضُّ عَلَى طَعَامِ الْمِسْکِینِ »ماعون/۱-۳

« وَاعْبُدُواْ اللّهَ وَلاَ تُشْرِکُواْ بِهِ شَیْئاً وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَاناً وَبِذِی الْقُرْبَى وَالْیَتَامَى وَالْمَسَاکِینِ وَالْجَارِ ذِی الْقُرْبَى وَالْجَارِ الْجُنُبِ وَالصَّاحِبِ بِالجَنبِ وَابْنِ السَّبِیلِ وَمَا مَلَکَتْ أَیْمَانُکُمْ إِنَّ اللّهَ لاَ یُحِبُّ مَن کَانَ مُخْتَالاً فَخُوراً ‏»نساء/۳۶

«مَا سَلَکَکُمْ فِی سَقَرَ ‏.قَالُوا لَمْ نَکُ مِنَ الْمُصَلِّینَ . وَلَمْ نَکُ نُطْعِمُ الْمِسْکِینَ »مدثر/۴۲-۴۴

«وَسَارِعُواْ إِلَى مَغْفِرَهٍ مِّن رَّبِّکُمْ وَجَنَّهٍ عَرْضُهَا السَّمَاوَاتُ وَالأَرْضُ أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقِینَ . الَّذِینَ یُنفِقُونَ فِی السَّرَّاء وَالضَّرَّاء وَالْکَاظِمِینَ الْغَیْظَ وَالْعَافِینَ عَنِ النَّاسِ وَاللّهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ »آل عمران/۱۳۳-۱۳۴

«آمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَأَنفِقُوا مِمَّا جَعَلَکُم مُّسْتَخْلَفِینَ فِیهِ فَالَّذِینَ آمَنُوا مِنکُمْ وَأَنفَقُوا لَهُمْ أَجْرٌ کَبِیرٌ »حدید/۷

«قُلْ إِنَّ رَبِّی یَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَن یَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ وَیَقْدِرُ لَهُ وَمَا أَنفَقْتُم مِّن شَیْءٍ فَهُوَ یُخْلِفُهُ وَهُوَ خَیْرُ الرَّازِقِینَ »سبا/۳۹

«وَأَنفِقُوا مِن مَّا رَزَقْنَاکُم مِّن قَبْلِ أَن یَأْتِیَ أَحَدَکُمُ الْمَوْتُ فَیَقُولَ رَبِّ لَوْلَا أَخَّرْتَنِی إِلَى أَجَلٍ قَرِیبٍ فَأَصَّدَّقَ وَأَکُن مِّنَ الصَّالِحِینَ »منافقون/۱۰

«‏ وَیُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْکِیناً وَیَتِیماً وَأَسِیراً . إِنَّمَا نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِیدُ مِنکُمْ جَزَاء وَلَا شُکُوراً . إِنَّا نَخَافُ مِن رَّبِّنَا یَوْماً عَبُوساً قَمْطَرِیراً ‏»انسان/۸-۱۰

«فَلَا اقْتَحَمَ الْعَقَبَهَ . وَمَا أَدْرَاکَ مَا الْعَقَبَهُ . فَکُّ رَقَبَهٍ ‏. أَوْ إِطْعَامٌ فِی یَوْمٍ ذِی مَسْغَبَهٍ . یَتِیماً ذَا مَقْرَبَهٍ . أَوْ مِسْکِیناً ذَا مَتْرَبَهٍ . ثُمَّ کَانَ مِنَ الَّذِینَ آمَنُوا وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ وَتَوَاصَوْا بِالْمَرْحَمَهِ . أُوْلَئِکَ أَصْحَابُ الْمَیْمَنَهِ ‏»بلد/۱۱-۱۸

——————————————-

مختصری از کتاب فقر از دیدگاه اسلام و مردم /مؤلف: دکتر یوسف قرضاوی

تنظیم برای نوگرا: ک. عبدی