زکات فطر، جنگ اسلام علیه فقر

زکات فطر، جنگ اسلام علیه فقر

تحقیق: احمد هزاع / ترجمه: فرزاد ولیدی

زکات فطرحق فقراء و حمایت از ثروتمندان است.. بدین سان دانشمندان، زکات را وسیله حمله همه جانبه علیه فقر می دانند و آن را موجب بی نیازی فقراء از گدایی و مایه تکامل و همبستگی تمام امت اسلامی دانسته اند.

و به عبارت مختصر علماء و بزرگان ما در مورد فضایل زکات و حکمت آن که سومین رکن از ارکان اسلام است صحبت کرده اند. شیخ سید عسکر عضو ائتلاف پارلمانی اخوان المسلمین می گوید:

"هدف اصلی از دادن زکات مال و زکات فطریه ریشه کن کردن فقر و مبارزه با آن است."

او اضافه می کند: "انسان ها فقر را در طول تاریخ از همان گذشته های دور شناخته اند. ادیان و مکاتب از قدیم الزمان تلاش کرده اند تا مشکل فقر را حل کنند، و گاهی اوقات از طریق وعظ و ارشاد از درد فقراء بکاهند، و گاهی دیگر از طریق نظریات بلند پروازانه  به آرمان شهری چشم دوخته اند که هیچ تفاوت و تبعیض و فقر و محرومیتی در آن وجود ندارد و این دنیایی است که در صفحات کتابها ترسیم شده است نه در واقعیت مردم. و بارزترین نمونه آن جمهوریت افلاطون است که چند قرن پیش از میلاد مسیح "علیه سلام" نوشته شده است. و گاهی نیز از طریق جنبش های افراطی خواهان مبارزه با آن شدند که در حقیقت در انحراف شدیدتر از آن گرفتار آمدند ."

 شیخ عسکر تأکید می کند که اسلام علیه فقر اعلام جنگ کرده است؛ چون که تهدیدی برای ایمان، اخلاق و رفتار است و محافظت از خانواده و جامعه، حفظ ثبات و انسجام و حاکمیت روح برادری در میان شهروندان از طریق زکات فطر صورت می گیرد.

زکات فطر موجب پاکی روزه دار است

دکتر عبدالله سمک استاد علم ادیان دانشگاه الأزهر تأکید می کند که زکات فطر بر هر مسلمانی، پیر و جوان، مرد و زن، آزاده و برده واجب است زیرا در حدیثی از ابن عمر "رضی الله عنهما" روایت است که پیامبر "صلی الله علیه وسلم" فرمود:"فرض رسول الله صلى الله علیه وسلم زکاه الفطر من رمضان صاعًا من تمر أو صاعًا من شعیر، على العبد والحر، والذکر والأنثى، والصغیر والکبیر من المسلمین".

"زکات فطر ماه رمضان یک صاع خرما یا جو است که بر برده و آزاده، مرد و زن، کوچک و بزرگ از مسلمانان واحب است." دکتر سمک در ادامه می افزاید: "زکات فطر بر مسلمانی واجب است که در شب و روز عید غذایی اضافه  بر غذای خانواده اش را داشته باشد، و اگر توانست زکات خود و تمامی کسانی که مخارج شان را بر عهده دارد، اعم از همسر و فرزندان و خادمان، بپردازد. زیرا همگی در آن خطاب پیامبر جای می گیرند و اولویت بر آن است که آنان اگر توانستند خود زکاتشان را ادا کنند. چون آنها مخاطب خداوند هستند؛ اما فرزندی که در شکم مادر است، بدلیل آنکه هنوز به دنیا نیامده زکات فطر بر او واجب نیست زیرا بر این امر هیچ دلیل صحیحی وجود ندارد، وی تأکید   می کند که هدف از دادن زکات ریشه کن کردن فقر است بطوری که مساوات در روز عید بین مسلمانان رقم بخورد از این رو می توان اگر پول سودمند تر باشد، آن را تبدیل به پول کرد، این روزها دارالافتای مصر حداقل آنرا برای هر فرد ۵ جنیه تعیین نموده و بیشتر از ۵ جنیه برای کسانی که استطاعت مالی دارند.(حداقل برای هر فرد  1700 تومان و برای کسانی که استطاعت بیشتری دارند می تواند از آن بیشتر باشد)

مسلمانان را از ذلت طلب و گدایی بی نیاز کنید

دکتر عبدالله برکات استاد شریعت دانشگاه الأزهر وقتی از او درباره حکمت وجوب زکات فطر سوال شد به این حدیث از ابن عباس "رضی الله عنهما" اشاره کرد که می فرمایند:

پیامبر "صلی الله علیه وسلم" زکات فطر را واجب کرد که موجب پاکی روزه دار از لغو و بیهودگی است و در ضمن  طعامی است برای فقرا و نیازمندان. پس اگر کسی قبل از نماز عید آن را ادا کند، زکاتش قابل قبول است و اگر کسی بعد از نماز عید آن را ادا کند، صدقه برایش محسوب می شود.

دکتر برکات در بیان دلیل آن به نقل از شیخ الا سلام ابن تیمیه رحمه الله می گوید: این بخشی از حدیث پیامبر "صلی الله علیه وسلم" است که می فرمایند:"طعمه للمساکین" زکات فطر برای مساکین است. و این خود دلیلی است که حق مستمندان است و از ابن عمر "رضی الله عنهما" روایت است که پیامبر "صلی الله علیه وسلم" فرمود: "أغنوهم فی هذا الیوم"در این روز آنان را بی نیاز کنید.

وی ادامه می دهد: این حدیث اشاره به یکی از حکمتهای زکات فطر است که آن هم بی نیاز ساختن فقرا و مساکین از تکدی گری در روز عید است و اگر زکات فطر به بقیه اصناف مستحقین زکات تعلق گیرد، این حکمت تحقق نخواهد یافت، بنابراین اگر مسلمانان زکات فطر را به فقراء بدهند، هیچ فقیر و محتاجی وجود نخواهد داشت.

دکتر برکات اضافه می کند زکات فطر دارای حکمتهای زیادی است، از جمله: پاک شدن روزه دار از اشتباه و زشتی ، اطعام مساکین، بی نیاز کردن آنها از درخواست و کمک در روز عید، خوشحال کردن آنها تا این که تمام طبقات جامعه در آن روز خوشحال و شادمان شوند، مساوات میان فقرا و ثروتمندان ، ادای شکر نعمت برای موفق شدن و به اتمام رساندن این ماه مبارک.

موسسات خیریه

دکتر مبروک عطیه استاد شریعت دانشگاه الأزهر می گوید:

هدف اصلی از دادن زکات فطر، رساندن آن به هشت گروهی است که در آیه ۶۰ سوره توبه، مستحق دریافت زکات معرفی شده اند﴿إِنَّمَا الصَّدَقَاتُ لِلْفُقَرَاءِ وَالْمَسَاکِینِ وَالْعَامِلِینَ عَلَیْهَا وَالْمُؤَلَّفَهِ قُلُوبُهُمْ وَفِی الرِّقَابِ وَالْغَارِمِینَ وَفِی سَبِیلِ اللَّهِ وَاِبْنِ السَّبِیلِ فَرِیضَهً مِنَ اللَّهِ وَاللَّهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ﴾و واجب است کسی که زکات را می دهد به دست خود به فقراء برساند ولی امروزه فقراء برای زکات دهندگان شناخته شده نیستند، خصوصاً در شهرها که بسیاری از همسایگان همدیگر را نمی شناسند. از این رو می توان زکات فطر را به یکی از موسسات خیریه مردمی که قابل اعتماد باشند، سپرد. دکتر عطیه در ادامه می گوید: می توان زکات را از کشوری به کشور دیگر انتقال داد، مثلاً آن را به کشورهایی داد که توانایی مالی اندکی دارند یا دچار مصیبتی شده اند، مانند آن چه که امروزه در افغانستان یا [سومالی] رخ داده است.

دکتر عطیه تأکید می کند: که زکات با مالیاتی که دولت تعیین می کند، فرق دارد اگر چه هر دو به صلاح  مردم اند. اما زکات یکی از اشکال اختصاص یافته در مسئله انفاق است. از این رو برای آن هشت گروه مشخص شده هزینه می شود. درحالی که مالیات در راههای دیگری که توسط دولت تعیین می گردد، مصرف می شود.

و آخر دعوانا ان الحمد الله  رب العالمین