حکم جوایزی که شرکت های تجاری به اشخاص می دهن

حکم جوایزی که شرکت های تجاری به اشخاص می دهند چیست؟

این پرسش به دو قسمت تقسیم می شود:

۱.برای مثال یکی از شرکت های پوشاک و لوازم خانگی می خواهد به شماری از
مشتریان خود مبلغی پول جایزه بدهد،آیا مشتریان اجازه دارند آن پول را از آن شرکت
دریافت کنند؟

۲. استفاده از روش قرعه کشی؛صاحبان شرکت چند شماره حساب انتخاب می کنند و آنها
را برای گروهی از مشتریان خود -برای مثال صد مشتری- می فرستند و سپس این شرکت ها
شماره های دیگری را با روش قرعه کشی به دست می آورند.اگر شماره دوم با هر کدام از
شماره های اوّل مطابقت داشت،دارنده ی شماره ی اوّل برنده محسوب می شود.سپس آن شرکت
شماره ها را برای مشتریان برنده ی خود می فرستد و آنان را از جوایزی که کسب کرده
اند و یا مبالغی که سود نموده اند خبردار می سازد.

با ذکر این نکته که،این مشتریان نه در مسابقه شرکت کرده اند و نه درهنگام
انتخاب شماره ها حضور داشته اند،اضافه بر این هیچ مبلغی را جهت مشارکت در مسابقه
واریز ننموده اند،جز اینکه به صورت عادی و روزانه از این شرکت خرید می کردند؛آیا
در این چنین شرایطی و با این شیوه مشتریان اجازه دارند که این جوایز یا مبالغ سود
را دریافت دارند؟و آیا این شیوه همان «یا نصیب»نهی شده از جانب شریعت نیست؛در
صورتی که «یا نصیب»مشتمل بر سود و زیان است و شانس در هر دو دخیل است،و آیا وجود
عنصر شانس در حلال یا حرام بودن آن تأثیر دارد؟

پاسخ

الحمد لله و الصلوه و السلام علی رسول الله و بعد:

به نظر ما جوایزی که شرکت ها و مؤسسه های تجاری به مشتریان خود پرداخت می کنند
_خواه پول نقد یا اجناس و کالا باشد _در دایره ی قمار نهی شده قرار نمی گیرد،زیرا
قمار ]میسر[ برای یکی از دو طرف سود و زیانی در بر دارد؛همچنین
از دایره ی بخت آزمایی ]یا نصیب[ غربیان _که متأسفانه جامعه ما کورکورانه از آن
تقلید می کند _ خارج است.

جایز و مباح بودن این گونه جوایز به این دلیل است که بخشش یک طرفه است و طرف
دوم یعنی کارگران یا مشتریان متحمل هیچ گونه خسارتی نخواهند شد.همچنین از لحاظ
شرعی،انتخاب افراد از طریق قرعه کشی از نظر جمهور فقهاء هیچ اشکالی ندارد و احادیث
فراوانی بر جواز ترجیح اشخاص به وسیله قرعه وجود دارد.

ولی باید دانست که یک مورد از آن مستثناست و آن اینکه کسی از فروشگاه یا مؤسسه
ی صدور جوایز کالایی بخرد و قصد او از خرید کالا احتمال برنده شدن در قرعه کشی آن
مؤسسه یا فروشگاه باشد چنین عملی به قمار حرام شباهت دارد و ممنوع است.

متأسفانه،شرکت ها و مؤسسات اسلامی با پیروی از این شیوه ی غربی به جلب رضایت
مشتریان یا کارگران خود اقدام می کنند،در صورتی که مبالغ این جوایز در نهایت به
عنوان هزینه ی کالا بر قیمت آن تأثیر می گذارد و بار سنگینی بر دوش مصرف کننده
خواهد گذاشت.به نظر من چنین عملی کمی شبهه دارد.بعضی از تاجران این عمل را این
گونه توجیه می کنند که هزینه ی جایزه از سود آن برداشته می شود و تأثیری در قیمت
آن نخواهد داشت،به هر ترتیب این روش نیاز به بحث و بررسی دارد هر چند گرفتن این
نوع جوایز را جایز و مباح می دانم.مادامی که منظور اصلی همان خرید کالا باشد.و
الله اعلم!

————————————————————————

منبع :دیدگاه
های فقهی معاصر ۳

تألیف:دکتر
یوسف قرضاوی

ترجمه :دکتر
احمد نعمتی

انتسارات : نشر
احسان