ترجمه روان قرآن کریم به زبان فارسی، به شکل زیرنویس آیات
ترجمه روان قرآن کریم به زبان فارسی، به شکل زیرنویس آیات
نویسنده: دکتر جهانگیر ولدبیگی
ترجمه روان قرآن کریم به زبان فارسی، به شکل زیرنویس آیات روانه کتابخانه شده و در دسترس قرآن دوستان ارجمند قرار گرفته است.
“منّت خدای را عزّ و جلّ که طاعتش موجب قربّت است و به شکر اندرش مزید نعمت. هر نَفَسِی که فرو می‌رود ممدّ حیاتست و چون بر می‌آید مفرّح ذات؛ پس در هر نَفَسِی دو نعمت موجودست و بر هر نعمتی شکری واجب:
از دست و زبان که برآید * کز عهده شکرش به در آید.”
و درود و سلام خداوند بر خاتم پیامبران که به قول اقبال لاهوری هر چه آبرو داریم از یُمن وجود مبارک ایشان است:
“در دل مسلم مقام مصطفی است * آبروی ما زنام مصطفی است
روز محشر اعتبار ماست او * در جهان هم پرده دار ماست او”
و درود و سلام خداوند بر شما برادران و خواهران ایمانی؛
بدون شک، بودن در کنار قرآن، جز رشد و تزکیه و تعالی، چیزی به انسان نمی‌افزاید. زیستن زیر سایه قرآن، به قول مفسر شهید سید قطب(ره)، فضل بزرگی است که خداوند نصیب هر کسی نمی‌کند، مگر آنکه خود، خواهانش باشد. و به قول معلم بزرگ و معاصر قرآن، کاک احمد مفتی زاده(ره)، قرآن دریای بی مرز معرفت است که هر کس به اندازه نزدیک و دور بودنش از آن، بهره‌ها میبرد. و براستی آنچه گفته شد چشیدنی است نه گفتنی.
موضوع ترجمه آیات وحی به زبانی غیر از زبان نزولش، علی رغم جواز یا عدم جواز آن، کاری بس دشوار و در برخی از آیات، شاید بتوان گفت، غیر ممکن است.
تلاشهای صورت گرفته در این حوزه از دیرباز در میان اقوام مختلف صورت گرفته و این فعالیتها همچنان ادامه دارد.
دو سال پیش، دوستانی، بنده را تشویق به این امر کردند، و اهمیت یک “ترجمه روان”، به “زبان فارسی”، به شکل “زیر نویس آیات”، در میان “اهل تسنّن” را یادآور شدند که بعد از یک سال تفکر در این امر شروع به کار کردم و خداوند را شاکرم که در مدتی کم، کار به خوبی پیش رفت و اکنون ما حصل زحمت تقدیم می‌گردد.
به خاطر دوری از اطاله کلام، آنچه را که بیانش ضروری به نظر می‌رسد در چند بند یادآور می‌شوم و امیدوارم که حق مطلب را ادا کرده باشم.
- ترجمه قرآن، به هر زبانی که باشد، به تنهایی، نمی‌تواند انتقال دهنده مفاهیم قرآن به شکل شایسته باشد.
- ترجمه قرآن، شاید در ابتدای کار، امری ساده به نظر برسد اما با ورود به آن، دشواری‌هایش کم کم نمایان میشود.
- ترجمه آیات قرآن به شکل “زیر نویس آیات”، بر خلاف ترجمه‌ی “کنار آیات” یا “ترجمه تفسیری”، مشکل‌ترین نوع ترجمه قرآن است و این امر به محدود بودن فضا برای توضیح و روان کردن ترجمه بر می‌گردد. چنین مشکلی در آیات و سوره‌های مکی که از ایجاز بیشتری برخوردارند به وضوح نمایان است.
- به خاطر کم بودن فضا، به ویژه در آیات مکی، و یک دست بودن املای برخی کلمات در کل ترجمه، از جدا نویسی کلماتی مانند وقتی‌که، زمانی‌که، آنان‌که و…، و نیز قرار دادن دو نقطه گفتاری در کنار افعالی با مصدر “گفتن”، و در بسیاری از موارد، گذاشتن ویرگول‌ها و امثال آنها که در معنا و مفهوم ترجمه مشکل ایجاد نکند خودداری شده است.
- از ترجمه برخی از حروف مانند حرف “فاء” یا حرف “واو استئنافیه”، یا حروف زاید، و یا حروف تأکید “إنّ” و “أنّما” و…، و یا ترجمه چند تأکید در یک فعل مانند “لتسألنّ”، مشروط به اینکه به ترجمه لطمه وارد نکرده باشد، خودداری شده است؛ زیرا ترجمه این حروف، یا آوردن چند تأکید در یک جمله، در زبان فارسی رایج نیست، و ذکر آنها به روانی جملات لطمه وارد می‌کند.
- گاهی، عبارات و کلمات، در چند جا به چند شکل مختلف ترجمه شده که هدف، تنوع در ترجمه و بکارگیری معنای مترادف آن کلمات یا عبارات بوده است.
- در “ترجمه روان”، بر خلاف ترجمه “تحت اللفظی” که همه‌ی کلمات و حروف، زیر هم، و افعال نیز در همان زمان خود ترجمه می‌شوند، نه تنها چنین امری ممکن نیست بلکه رعایت آن، در بسیاری از موارد، به روانی جملات لطمه وار می‌کند.
- لفظ جلاله را با همان نام(الله) آورده‌ایم زیرا “الله” جامع صفات ذات مقدس او جلّ جلاله است و هیچ کلمه‌ای ترجمه مناسب برای آن نیست.
- در برخی از موارد، اختلاف آن‌چنانی در ترجمه بسیاری از آیات، در بین مترجمین دیده نمی‌شود، این امر، آنگونه که برخی تصور می‌کنند، هرگز به معنای کپی کردن ترجمه دیگران نیست.
- بنده با توجه به اعتقادی که به امر ویراستاری متون از طرف دیگران دارم، این کار را با وسواسی خاص دنبال کرده‌ام و از تعدادی از بزرگان در این خصوص یاری جسته‌ام.
و اما روش کار ترجمه:
گام اول: ترجمه مفردات؛ منابع: مفردات ألفاظ القرآن؛ راغب اصفهانى- کتاب العین؛ فراهیدى- معجم مقاییس اللغه؛ ابن فارس- لسان العرب؛ ابن منظور – القاموس المحیط؛ فیروز آبادى – التحقیق فى کلمات القرآن الکریم؛ مصطفوى- قاموس قرآن؛ قرشى- فرهنگ ابجدى؛ بستانى؛
گام دوم: مراجعه به تفاسیر؛ منابع: فتح القدیر(شوکانى) – التحریر و التنویر(ابن عاشور) – تفسیر الجلالین(محلى و سیوطى) – تفسیر القرآن العظیم(ابن کثیر) – تفسیر المراغى(المراغی) – التفسیر المنیر(زحیلى) – جامع البیان فى تفسیر القرآن(طبرى) – الجامع لأحکام القرآن(قرطبى) – روح المعانى(آلوسى) – فى ظلال القرآن(سید قطب)- الکشاف(زمخشرى) – مجمع البیان فى تفسیر القرآن(طبرسى) – محاسن التاویل(قاسمى) – مفاتیح الغیب(فخرالدین رازى)- المیزان(طباطبایى) – تفسیر من وحى القرآن(فضل الله سید محمد حسین) – تفسیر نمونه(مکارم شیرازى)- تفسیر نور(قرائتى) – تفسیر نور(مصطفی خرم دل) – پرتوى از قرآن(طالقانى) – و اعراب القرآن(درویش محیى الدین) – اعراب القرآن(نحاس)؛
گام سوم: مراجعه به ترجمه‌های قرآن؛ منابع: ترجمه قرآن جناب فولاد وند – مسعود انصاری – مکارم شیرازی – الهی قمشه‌ای و…؛
گام چهارم: تطبیق ترجمه با متن قرآن، توسط برادر ارجمند جناب دکتر علی صارمی؛
گام پنجم: ویراستاری متن به همراه تطبیق ترجمه با متن قرآن توسط دو نفر از کارشناسان قرآن؛
گام ششم: بازخوانی و ویراستاری متن ترجمه و تطبیق دوباره با متن قرآن توسط پنج نفر از معلمان قرآن و کارشناسان ادبیات عرب؛
گام هفتم: بازخوانی و ویراستاری مجدد توسط چهار نفر دیگر از آشنایان با مفاهیم قرآن و ادبیات فارسی؛
و سر انجام آنچه تقدیم میشود، ما حصل دو سال و نیم کار، و نتیجه زحمت ده نفر از دوستان و اساتید است.
خدایا، آنچه تقدیم بندگانت می‌کنیم، ما حصل کار بشری است که هرگز از خطا مصون نیست؛ پس اگر خطایی و اشتباهی در ترجمه کلام وحیانی ذات مقدس تو صورت گرفته، ما را به بزرگی خود ببخش و نیّت ما را معیار کار قرار بده.
و در پایان از تمامی سرورانی که در این امر بسیار عظیم یار و یاور بنده بودند نهایت تشکر را دارم و به قول شاعر عرب: “اذا عجز الانسان عن شکر منعم* فقال جزاک الله خیرا و قد کفی”، خواهم گفت “خدا جزای همه آنها را به خیر بدهد.”
و از خوانندگان بزرگوار نیز عاجزانه تقاضا دارم که یادآور هرگونه اشتباهی باشند که در این ترجمه به آن برخورد می‌کنند.
و السلام علیکم. جهانگیر ولدبیگی.
سنندج ۵/۱۲/۱۳۹۵
? مرکز پخش: سنندج، پاساژ عزتی،انتشارات آراس ☎️۳۳۱۲۸۳۴۱-۰۸۷
سلام وعلیکم ورحمت الله.خسته نباشید ترجمه ایات قران خیلی اموزنده وقابل فهم است ولازتذکر خود ایت اگرمیبود خیلی عالی میشد بنظر من. اگرامکان داشته باشد ترجمه ایات قران مجید با تذکر خودایات وترجمه اش زیبا تر وقابل حفظ است. اگر اماده شود خیلی عالی میشود.