چگونه به آرامش مطلق دست بیابیم؟
چگونه به آرامش مطلق دست بیابیم؟
تهیه و تنظیم : عارف شهدادی
یکی از خواسته های همیشگی ما انسانها در طول تاریخ رسیدن به آرامش واقعی بوده است و در پاسخ به این نیاز بوده که انسان در طول تاریخ تلاشها و رنج های بسیاری را به جان دل پذیرفته است. بی شک بخش وسیعی از تلاشهای علمی بشر و کشف رازهای ناگشوده جهان طبیعت به منظور دسترسی به امکاناتی بوده است که آرامش و آسایش را برای انسان به ارمغان آورد. براستی آیا این امکان و یا سبک زندگی ائی برای انسان وجود دارد که در زندگی به آرامش تام و تزلزل ناپذیر برسد ؟
یکی از راهها و شاید مهمترین راه دستیابی به پاسخ این سوال ، مراجعه به کاتالوگ زندگی انسان قرآن و اقتباس راههای پیشنهادی آن می باشد. به نظر می رسد که در فرهنگ قرآنی مجموعه ترس ها ، استرس ها ، اضطراب و نگرانی هائی که آرامش را از انسان می گیرند ، خوف و حزن نامیده می شود. و امنیت و آرامش مطلق در دنیا و آخرت را از جمله (ولاخوف علیهم ولاهم یحزنون) می فهمیم چون به صورت مطلق آمده است و مقید به قیدی نشده است. با جستجو در قرآن مشخص می شود که این جمله ۱۳ بار در قرآن تکرار شده است ، و این یعنی ۱۳ راهکار برای دفع و از بین بردن تمامی ناملایمات روانی و هر شخصی که بتواند فکرا و عملا این ۱۳ راهکار را در خودش پیاده کند قطعا به آرامش خواهد رسید. و به همان نسبت هر چقدر که کمیت و کیفیت این ۳۱ اصل کاهش پیدا کند. سطح آرامش نیز پائین تر خواهد آمد. در این مقاله فقط راههای رسیدن به آرامش روحی و روانی را از دیدگاه این ۱۳ آیه دنبال شده است. و از بحثهای حاشیه ای خودداری شده است.
آیات به شرح ذیل می باشند.
۱سوره بقره آیه ۳۸
متن آیه : قُلْنَا اهْبِطُوا مِنْهَا جَمِیعًا فَإِمَّا یَأْتِیَنَّکُمْ مِنِّی هُدًى فَمَنْ تَبِعَ هُدَایَ فَلَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُونَ
توضیح : آدم قبل از ورود به این محیط زندگی در امنیت و آرامش بوده و بر اساس مشیت الهی به این زمین (محیط نا امن ) هبوط پیدا کرده است و طبیعت بالقوه این زندگی همراه با حزن و اندوه می باشد و این حزن و اندوه با دریافت هدایتی که از طرف خداوند رسیده و اتباع و پیروی از آن زایل خواهد شد.
۲ – سوره بقره آیه ۶۲
متن آیه : إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَالَّذِینَ هَادُوا وَالنَّصَارَى وَالصَّابِئِینَ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ وَعَمِلَ صَالِحًا فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُونَ
۳ – سوره مائده آیه ۶۹
متن آیه : إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَالَّذِینَ هَادُوا وَالصَّابِئُونَ وَالنَّصَارَى مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ وَعَمِلَ صَالِحًا فَلَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُونَ
توضیحات : هر کسی که ایمان به خدا و روز رستاخیز داشته و در نتیجه آن اقدامات نیکی در زندگی داشته باشد ، حال از هر گروه ، نژاد و یا مذهبی می خواهد باشده ، برای او حزن و اندوه از بین خواهد رفت. ایمان به خدا که انسان را از هر گونه تعصب و وابستگی مذهبی و قومی آزاد کند آرامش زاست.
۴ – سوره بقره آیه ۱۱۲
متن آیه : بَلَى مَنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ لِلَّهِ وَهُوَ مُحْسِنٌ فَلَهُ أَجْرُهُ عِنْدَ رَبِّهِ وَلَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُونَ
توضیح : کسیکه جهت ها ، رویکردها و تصمیمات خودش را تسلیم خداوند یکتا کند و خدا را ناظر بر اعمال و کردار خویش بداند ، هیچ گونه خوف و اندوهی نخواهد داشت.
می توان از این آیه برداشت کرد که افراد نیکوکار و خدمت رسانِ به مردم، که موجبات آرامش دیگران را فراهم می کنند خداوند هم در مقابل آرامش و امنیتِ دنیا وآخرت آنها را فراهم می کند. نیکی به دیگران و شاد کردن دل دیگران، یک خوشحالی شادابیِ روحی را نصیب انسان می کند و یک آرامش روانی را به انسان می دهد که قابل وصف نیست. منظور از احسان هم فقط، نیکی به دیگران نیست بلکه احسان یعنی درست و محکم کاری یعنی اینکه کاری را نیکو ، دقیق ، محکم ، و با مهارت و استادانه انجام دادن ، بنابراین به تعبیر این آیه راه رسیدن به آرامش و امنیت در دنیا وآخرت مشروط به دو شرط است ۱ – تسلیم خدابودن ، ۲- عمل را نیک و به نحو احسن انجام دادن. همیشه در تنهایی به انسان احساس ترس و اضطراب دست می دهد. ولی وقتی با گروه باشد حسّ آرامش برای او ایجاد می شود. پس برای اینکه با گروه باشد لازم است این گروه را حفظ کند و برای حفظ گروه ، محبت و احسان به آنها لازم است. همکاری با دیگران و کمک مالی و معنوی به آنها در قالب انفاق و صدقه و هدیه و ایثار وگذشت وعفو و بخشش و… می تواند انسان را در میان گروه دوست داشتنی کند.
۵ – سوره بقره آیه ۲۶۲
متن آیه : الَّذِینَ یُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ ثُمَّ لَا یُتْبِعُونَ مَا أَنْفَقُوا مَنًّا وَلَا أَذًى لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُونَ
۶ – سوره بقره آیه ۲۷۴
متن آیه : الَّذِینَ یُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ بِاللَّیْلِ وَالنَّهَارِ سِرًّا وَعَلَانِیَهً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُونَ
توضیحات : یکی از عوامل ایجاد ناراحتی و استرس ، بخل و وابستگی مالی است. وقتی انسان آرام می شود که خود را از این بندها آزاد کرده باشد و ثروت ودارائی برای او وسیله ای برای رسیدن به هدف بالاتر باشد و آنرا شب و روز بدون هیچ منت و آزار و اذیتی در راه خدا هزینه کند.
۷ – سوره بقره آیه ۲۷۷
متن آیه : إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَأَقَامُوا الصَّلَاهَ وَآتَوُا الزَّکَاهَ لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُونَ
توضیح: اقامه صلاه نشان میدهد که رابطه ای بین انسان و پروردگارش وجود دارد. وقوف خاشعانه و خاضعانه انسان در نماز در برابر خداوند متعال، به او نیرویی معنوی می بخشد که حسن صفای روحی و آرامش قلبی و امنیت روانی را در او بر می انگیزد. چون انسان در نماز با تمام اعضای بدن و حواس خود متوجّه خدا می شود و از همه اشتغالات و مشکلات دنیا روی بر می گرداند و به هیچ چیز جز خدا و آیات قرآن که در نماز بر زبان می آورد، فکر نمی کند.
همین روی گردانی کامل از مشکلات و هموم زندگی و نیندیشیدن به آنها در اثنای نماز باعث ایجاد حالتی از آرامسازی کامل و آرامش روان و آسودگی عقل در انسان می شود. این حالت آرامسازی و آرامش روانی ناشی از نماز، از نظر درمانی تأثیر بسزایی در کاهش شدّت تشنجات عصبی (ناشی از فشار زندگی روزانه و پایین آوردن حالت اضطرابی که برخی از مردم دچار آن هستند) دارد. قرآن در سوره مبارکه رعد می فرماید : «الا بذکرالله تطمئن القلوب» (آگاه باشید تنها با یاد خدا دلها، آرامش می یابد) و در سوره مبارکه طه می فرماید: «اقم الصلوه لذکری» (نماز را برای یاد من به پا دار)
حال وقتی این دو آیه را کنار هم قرار می دهیم به این نتیجه می رسیم که نماز برای ایجاد اطمینان قلب و آرامش تأثیرات فراوانی دارد. از لحاظ روانی آشکار کردن مشکلات و مسائل وگرفتاریها وناراحتیها و بیان آنها برای شخصی دیگر موجب آرامش روانی وتخلیه فشار روحی می شود. حال اگر بیان مشکلات برای یک دوست صمیمی چنین تأثیری بر آرامش روان آدمی می گذارد پس بازگو کردن آن در محضر خداوند که از همه کس به ما نزدیکتر است و به ما مهربانتر است یقینا آرامش بخش تر و تسکین دهنده تر می باشد.
زکات عبادتی است که اسلام آنرا بر مسلمانان واجب کرده است. و منظور از این کار ، پرداخت بخشی از اموال به کسانی که نیازمند هستند و یا مصرف بخشی از مال در مصارفی که منفعت عمومی داشته باشد. با این کار روحیه مشارکت و همکاری و همدردی کردن با دیگران خصوصا فقرا را در آدمی زنده می کند. و در مقابل روحیه بخل و مال پرستی و خود خواهی را از آدمی دور می کند. این آیه ،چهار عامل آرامش بخشی را مطرح می کند که یکی از آنها پرداخت زکات است.
۸ – سوره آل عمران آیه ۱۷۰
متن آیه : فَرِحِینَ بِمَا آتَاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَیَسْتَبْشِرُونَ بِالَّذِینَ لَمْ یَلْحَقُوا بِهِمْ مِنْ خَلْفِهِمْ أَلَّا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُونَ
۹ – زخرف آیه ۶۸
متن آیه : یَا عِبَادِ لَا خَوْفٌ عَلَیْکُمُ الْیَوْمَ وَلَا أَنْتُمْ تَحْزَنُونَ
توضیح: بدون شک کسی که مرگ را پایان زندگی می پندارد ، هر چه از عمرش میگذرد ترس و اندوه آن بیشتر شده اما کسیکه به حیات بعدی امیدوار است و در مسیر بندگی خداوند است ، امید به رحمت خدا و دخول در بهشت ابدی تمامی حزن و اندوه او را از بین می برد.
۱۰ – سوره أنعام آیه ۴۸
متن آیه : وَمَا نُرْسِلُ الْمُرْسَلِینَ إِلَّا مُبَشِّرِینَ وَمُنْذِرِینَ فَمَنْ آمَنَ وَأَصْلَحَ فَلَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُونَ
۱۱ – سوره أعراف آیه ۳۵
متن آیه : یَا بَنِی آدَمَ إِمَّا یَأْتِیَنَّکُمْ رُسُلٌ مِنْکُمْ یَقُصُّونَ عَلَیْکُمْ آیَاتِی فَمَنِ اتَّقَى وَأَصْلَحَ فَلَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُونَ توضیحات : اصلاح که به معنی درست کردن و عیوب را بر طرف کردن می آید. در قرآن که گاهی به صورت مطلق استعمال شده می توان برداشت کرد که منظور، هم اصلاح خویشتن است وهم اصلاح جامعه و دیگران. اگر انسان خودش را اصلاح کند یعنی اخلاق و رفتار درستی پیدا کند ثمره این اصلاح ، رسیدن به آرامش روحی و روانی است. چرا که خودسازی یعنی پاکسازی روح از آلودگیهای اخلاقی، و طهارت و پاکی روح، تسکین دهنده و آرامش بخش می باشد. اصلاح جامعه هم چنین تأثیری بر افراد جامعه می گذارد، یعنی اگر جامعه ای اصلاح شد و آلودگیها و تخلفات و جنایات در آن جامعه به حداقل رسیده ، همه کسانی که در آن جامعه هستند احساس امنیت و آرامش می کنند و ترس و دلهره و… از وجودشان بیرون می رود. پس برای اینکه امنیت و آرامش کامل در زندگی ما بیاید لازم است اول به اصلاح خویش و بعد به اصلاح جامعه بپردازیم. اگر همه این کار را وظیفه خود بدانند ، فضای این جامعه برای همه گلستان می شود.
با توجّه به این آیه می توان گفت که کوشش در جهت اصلاح خویشتن و دیگران، ترس و غم را از دل آدمی دور می کند نه در این دنیا نا امنی و تهدید وترس سراغ آدمی می آید و نه در آخرت، چرا که پاک سازی خویشتن و ساختن نفس موجب رضای الهی می شود و در نتیجه امنیت اخروی آدمی تضمین شده است.
در جامعه ای که انسانهای مصلح و اصلاح کننده وجود نداشته باشد، خطر نا امنی و بی هویتی آن جامعه را تهدید می کند. و در مقابل اگر گروهی به اصلاح جامعه بپردازند و فساد و تباهی و جرم و خلاف را در آن جامعه نابود کنند. این جامعه یک جامعه آرمانی و ایده آل می شود که از نعمت امنیت برخوردار است که همه افراد آن جامعه هم از این نعمت بهره مند می شوند.
۱۲ – سوره یونس آیه ۶۲
متن آیه : أَلَا إِنَّ أَوْلِیَاءَ اللَّهِ لَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُونَ
۱۳ – سوره أحقاف آیه ۱۳ متن آیه : إِنَّ الَّذِینَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا فَلَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُون توضیح: ترس و ناراحتی که از احوال طبیعی و عارضی انسان ها است و یک امر فطری به حساب می آید ، چگونه می توان آن را از وجود اولیائ خدا منتفی دانست ؟
در پاسخ باید گفت: حزن وخوف از احوال طبیعی وعارضی است که در طبیعت همه انسانها وجود دارد لکن چون کسی که توحید سراسر وجودش را فرا گرفته است، خوف و اندوه و حبّ و بغض را از خدا می داند و این اولیاء الهی از هیچ چیزی نه در دنیا و نه در آخرت نمی ترسند و اندوهناک نمی شوند و تنها ترسی که دارند از خدای سبحان است. آری کسانی که این دو رکن اساسی ایمان و تقوا را داشته باشند چنان آرامشی را در درون جان خود احساس می کنند که هیچ یک از طوفانهای زندگی آنها را تکان نمی دهد.
و در پایان خلاصه وار راههای رسیدن به آرامش مطلق عبارتند از:
۱ – شناخت خداوند
۲ – ایمان به خدا
۳ – خالص شدن برای خدا
۴ – توجه و رویکرد به خدا
۵ – اعتراف به ربوبیت خدا
۶ – انجام بندگی خدا
۷ – ایجاد رابطه ولایت و دوستی با خدا
۸ – پیروی از هدایت خدا
۹ – ایمان به روز رستاخیز و امید به دخول در بهشت خدا
۱۰ – رعایت تقوی و احترام به قوانین و حقوق انسانها
۱۱ – ایثار و از خودگذشتگی
۱۲ – انفاق مال و پرداخت زکات در پنهان و آشکار و بدون منت و اذیت
۱۳ – انجام کارهای صالح و نیکو و اقدامات اصلاحی در جامعه
منابع و ماخذ :
۱ – تفسیر نور – دکتر مصطفی خرم دل
۲ – مقاله راههای رسیدن به آرامش روانی نوشته حسن عسکری سایت باشگاه اندیشه
