حمایت مشروط ریاض از قاهره

حمایت مشروط ریاض از قاهره

موضع دولت های ثروتمند و عرب خلیج فارس در قبال مصر تا همین چندی پیش کاملا روشن آشکار بود و بدین ترتیب سه کشور عربستان سعودی, امارات متحده عربی و کویت حمایت تقریبا بی قید و شرطی را از رژیم نظامی عبدالفتاح السیسی به عمل می آوردند. البته امیر نشین قطر در میان شیوخ خلیج فارس در این مورد استثنا بود و این کشور از اخوان المسلمین مصر حمایت می کرد، همان سازمانی که رئیس جمهور منتخب برآمده از آن یعنی محمد مرسی در جولای ۲۰۱۳ به دست نظامیان سرنگون و به زندان افتاد. سه کشور اول اما از زمان روی کار آمدن دوباره رژیم نظامی در مصر حداقل ۲۳ میلیارد دلار در قالب پول نقد، گشایش اعتبار و ارسال نفت و مواد سوختی به این کشور کمک کرده اند . البته سهم عربستان سعودی و امارات بیشتر از کویت بوده است.

اما مصاحبه ای که “سعود فیصل” وزیر امور خارجه عربستان در فوریه سال جاری انجام داد و گفته های او در آن مصاحبه حکایت از تغییر این وضعیت داشت:” ما با اخوان المسلمین هیچ مشکلی نداریم . مشکل ما با گروه های کوچکی است که با این سازمان ارتباط دارند”. این گفته ها به ویژه از این نظر حایز اهمیت است که عربستان سعودی حتی در آغاز سال ۲۰۱۴ و در زمان رهبری جدید مصر نیز از اخوان به عنوان یک گروه تروریستی یاد می کرد. پس چه اتفاقی افتاده است؟ و این رویکرد جدید عربستان برای رژیم نظامی مصر که به شدت از نظر مالی به کشورهای عرب خلیج فارس وابسته است چه اهمیتی دارد؟

رفتار خصمانه عربستان سعودی در برابر اخوان المسلمین مصر بیش از همه سه دلیل عمده دارد. دلیل اول  به مسایل ایدئولوژیک مربوط می شود به این صورت که رژیم سعودی با تکیه بر تبلیغات وهابی همواره هر گونه مخالفت با خود را امری حرام می داند اما اخوان المسلمین در واقع فعالیت های سیاسی خود را بر پایه هدفی درازمدت یعنی سرنگونی رژیم های فعلی و برپایی یک حکومت اسلامی شکل داده و انجام می دهد. دلیل دوم این که دربار عربستان سعودی از این مساله نگرانی داشت که روی کار آمدن اخوان المسلمین در مصر تاثیراتی مستقیم بر اپوزیسیون تحت نفوذ این سازمان در عربستان داشته و منجر به قیام علیه رژیم سعودی شود. از سوی دیگر عربستان این نگرانی را داشت که جامعه دو قطبی شده مصر پس سرکوب های پایان سال ۲۰۱۲ به ثبات مصر لطمه وارد آورد. اما دلیل سوم هراس عربستان  تهدیدی بود که به گمان این رژیم می توانست در صورت نزدیکی احتمالی میان محمد مرسی و رقیب بزرگ و اصلی عربستان یعنی ایران به وجود آید.

اما از سال ۲۰۱۳ همه چیز در مصر تغییر کرده است. اخوان المسلمین مصر به دلیل سرکوب های گسترده از سوی تشکیلات السیسی به شدت تضعیف شده از همین رو خطر “تاثیر” بر اپوزیسیون عربستان از سوی اخوان در حال حاضر به حداقل رسیده است. از دیدگاه حاکمان ریاض خطر دوم یعنی بی ثبات شدن مصر نیز پس از سرنگونی پرزیدنت مرسی در عمل مرتفع شده است. نزدیکی احتمالی بین ایران و مصر نیز همچنان از سوی ریاض یک تهدید تلقی می شود اما تا به امروز تحولی در روابط تهران و قاهره مشاهده نمی شود.

اما حضور داعش در عراق و فروپاشی یمن دو تهدید موازی و مستقیم در کنار مرزهای عربستان به شمار می رود. در یمن با روی کار آمدن حوثی ها این نگرانی برای ریاض به وجود آمده است که چه بسا به این صورت حوزه نفوذ ایران در منطقه بیش از پیش گسترده تر شود و تهران بتوان علاوه در لبنان و عراق و سوریه در یمن نیز نقشی بزرگ ایفا کند. در همین حال مذاکرات اتمی میان آمریکا و ایران نیز در حال حاضر به شدت خشم سعودی ها را برانگیخته است زیرا عربستان سعودی هر گونه توافق میان تهران و واشنگتن را خلاف مناقع ریاض می داند.

از همین رو می توان گفت که عربستان با توجه به تهدیدهای فعلی در کنار مرزهای خود و نفوذ فزاینده ایران در منطقه اولویت های جدیدی برای خود تعریف کرده و چندان اهمیتی به اخوان المسلمین به شدت تضعیف شده مصر نمی دهد. با این حال ریاض همچنان این نگرانی را دارد که روند فزاینده خشونت ها در مصر و منطقه خاورمیانه وضعیت وخیم اقتصادی مصر را بیش از پیش وخیم تر کند.

این تغییر در اولویت بندی تهدیدها از سوی عربستان سعودی اما پیامدهایی مستقیم برای مصر خواهد داشت. زیرا عربستان برای پرداختن به اولویت های جدید خود تلاش دارد که تا حد امکان متحدین منطقه ای بیشتری داشته باشد. و در راستای همین رویکرد بود که ملک عبداله پادشاه فقید عربستان در ژانویه سال ۲۰۱۴ بار دیگر به قطر یعنی به یکی از بزرگ ترین دشمنان تشکیلات السیسی نزدیک شد. عربستان در مورد ترکیه نیز که یکی از مخالفان اصلی رژیم نظامی مصر به شمار می آید همین رفتار را در پیش گرفت و روند گرم شدن روابط میان آنکارا و ریاض از مدتی پیش آغاز شده است.

این تحول در واقع به معنی آن است که اگر مصر به تداوم حمایت های دست و دلبازانه عربستان علاقه دارد باید به ادبیات تهاجمی خود علیه قطر و ترکیه پایان دهد. این مساله البته سابقه دارد و در جریان برگزاری نشست اتحادیه عرب  در همین ماه فوریه سال جاری بود که سفیر مصر رژیم قطر را به حمایت از تروریسم متهم کرد. کوتاه زمانی بعد دبیرکل شورای همکاری خلیج فارس از سوی کشورهای عضو در اطلاعیه ای که در وب سایت این شورا انتشار داد به شدت علیه این اقدام نماینده مصر موضع گرفت و آن را تقبیح کرد. اما کمی بعد این اطلاعیه از این وب سایت حذف و مقاله ای دوستانه در مورد مصر جایگزین آن شد. دلایل این رویداد مشخص نیست اما با توجه به مجموعه رویدادها می توان گفت که ظاهرا دولت های عضو در شورای همکاری خلیج فارس در روابط خود با مصر تجدیدنظر کرده اند.

از سوی دیگر رژیم السیسی نیز نیاز شدیدی به این دارد که هر چه زودتر موفقیت هایی عاجل را در رابطه با استراتژی اش برای ایجاد ثبات اقتصادی و سیاسی در کارنامه خود به ثبت برساند. گزارش های تایید نشده حکایت از این دارد که به گفته نزدیکان به دربار سعودی و اپوزیسیون مصر، ملک سلمان در دیدار با السیسی نسبت به این استراتژی های رئیس جمهور مصر (در رابطه با برقراری ثبات سیاسی و اقتصادی) ابراز تردید کرده است.

پس از مرگ ملک عبداله و روی کارآمدن ملک سلمان، بار دیگر روابط ریاض و قاهره دچار تحول شد و این تحول شامل بدنه رژیم مصر نیز می شود. به گزارش رسانه های جهان روابط عربستان و قطر به مراتب بهتر از گذشته شده است و البته به همان اندازه روابط شخصی میان السیسی و رهبری سعودی تیره و تار نشان می دهد. در فوریه سال جاری یک فایل صوتی از گفتگوهای محرمانه میان السیسی و رئیس دفتر سابقش انتشار یافت و السیسی در این گفتگو ظاهرا بی محابا رهبران عرب خلیج فارس را به باد استهزا گرفته و آنان را تحقیر کرده است. اگرچه که دولت مصر اصالت این فایل را مردود اعلام کرد اما شواهد زیادی حکایت از اصالت آن دارد. و البته رهبری جدید سعودی نیز به شدت از این مساله رنجیده و خشمگین شد.

بی تردید عربستان سعودی با توجه به منافع خود همچنان از رژیم نظامی مصر حمایت می کند اما السیسی نیز نباید این مساله را نادیده بگیرد که از این پس ترکیه و قطر برای رهبران ریاض از اهمیت بیشتری برخوردار خواهند بود. در همین راستا تلاش های السیسی برای کسب موفقیت های عاجل در رابطه با ایجاد ثبات افزایش یافته است. اگر السیسی در این مورد ناکام بماند این احتمال وجود دارد که ریاض خواستار تغییر استراتژی ثبات سازی و حتی کاهش فشارها بر اخوان المسلمین شود.

منبع: قنطره

ترجمه:محمدعلی فیروزآبادی -شفقنا

http://shafaqna.com/persian/