سیاق جهاد در اسلام

سیاق جهاد در اسلام

آیا هر نصی نص نهایی است وبایدآن را تطبیق کرد

امام ابن القیم رحمه الله در فصلی از کتاب (( زاد المعاد )) که آن را فصلی در مراحل رفتار پیامبر با کفار ومنافقین از بعثت تا وفات نامیده است سیاق جهاد در اسلام را چنین خلاصه می کند .

(( اولین چیزی که خدای تبارک وتعالی به پیامبر صلی الله وحی کرد این بود که با نام پروردگارش که خالق است به قرائت بپردازد واین ابتدای نبوت او است وخداوند به او فرمان داد برای خود به قرائت مشغول گردد وتبلیغ نکند وبعد از این مرحله بود که آیات     “یاا ایها المدثر “قم فأنذر “نازل شدند به عبارت دیگر ایشان با إقرأ به نبوت رسیدند وبا “یا ایها المدثر ” رسالت یافتند. به دنبال آن او مأمور شد ابتدا به انذار خویشاوندان نزدیک خود بپردازد وآن گاه قوم خود وبعد ازآن هم عربهای اطراف را انذار نمود وسرانجام نیز به انذار تمام جهانیان پرداخت .پیامبر بعد از رسیدن به نبوت بیش از ده سال بدون هیچ جنگ وجزیه ای تنها با دعوت خود به انذار مردم مشغول بود واز طرف خداوند به او فرمان می رسید که خویشتن داری وگذشت وصبر پیشه کند. سپس خداوند اجازه هجرت وبه دنبال آن اجازه قتال را به او داد وبعد به اوامرفرمود تا با آنان که با او می جنگند به نبرد بپردازد ولی با آنان که از جنگیدن با او بپرهیزند به قتال دست نیازد وسر انجام فرمان رسید که تا وقتی دین خدا در روی زمین حاکم نگردد از پیکار با مشرکین دست نکشد وبعد از اعلام دستور جهاد کافران در قبال او سه دسته شدند :

۱)) اهل صلح وآشتی ـــ ۲)) اهل جنگ ـــ ۳)) اهل ذمه

خداوند دستور داد پیمان خود را با اهل عهد وصلح همچنان حفظ بکند وتا وقتی که آنها برعهد خود باقی بمانند معترض آنها نشود .اما اگر بیم خیانتی از آنان رفت عهدشان را نادیده بگیرد ولیکن در این صورت هم قبل از گوش زد نمودن نقض عهد به قتال آنها نپردازد بنابراین دستور داشت با کسانی که نقض عهد می کردند کارزار وپیکار نماید ….. سوره برائت (توبه) که نازل گردید حکم هر سه دسته تبیین شد:

به پیامبر صلی الله فرمان داده شد با دشمنان از اهل کتاب نبرد بکند تا آنجا که یا ناچار به پرداخت جزیه بشوند ویا اسلام را بپزیرند .هم چنین این سوره فرمان جهاد با کفار ومنافقین وسخت گرفتن بر آنان را صادر کرد وپیامبر صلی الله هم با کفار به وسیله ی شمشیر ونیزه وبا منافقین از طریق بیان حجت وسخن وارد جهاد شد وسوره ی برائت به پیامبر صلی الله دستور داد از پیمانهای کفار برائت بجوید وآنها را ملغی اعلام نماید . در نتیجه پیمانداران به سه دسته تقسیم شدند :

۱)) دسته ایی که فرمان جنگیدن با آنها را صادر کرد .اینها کسانی بودند که نقض پیمان نموده وبا او وفادار نمانده بودند .پیامبر صلی الله با این دسته به نبرد پراخت وبر آنها غلبه یافت .

۲)) دسته ایی که پیمان موقت داشتند وآن را نقض نکرده و(دشمنان پیامبر صلی الله را ) بر علیه او یاری نداده بودند .به پیامبر صلی الله دستور داد پیمان با آنها را تا پایان مدت مقرر حفظ کند .

۳)) آن دسته که عهدی نبسته وبا او نجنگیده بودند ویا عهد مطلق  و نامحدودی داشتند. در این مورد پیامبر صلی الله مأمور شد به آنها چهار ماه مهلت بدهد وبعد از سپری شدن این مهلت اگراسلام را نپذیرفتند با آنان به جنگ بپردازد .وبا همین ترتیب پیامبر صلی الله با پیمان شکنان جنگ کرد وبه آنان که پیمانی نداشتند ویا پیمان آنها مطلق ونامحدود بود چهار ماه مهلت داد و به او دستور داده شد پیمان با کسانی را که به پیمان خود وفادار بودند تا تمام شدن مهلت نگه دارد اما خوشبختانه در طی این مدت همگی اسلام را پذیر فتند وبر کفر خود باقی نماندند .برای اهل ذمه نیز جزیه تعیین گردید ولذا بعد از نزول سوره ی برائت غیر مسلمانان به طور مشخص سه دسته شدند :

۱)) آنها که با پیامبر صلی الله سر جنگ داشتند .

۲)) پیمان داران

 ۳ )) اهل ذمه

بعد ها پیمان داران نیز به اسلام گرویدند ودر نتیجه دو دسته بیشتر باقی نماندند : محاربین و اهل ذمه مسلم است که محاربین همیشه از پیامبر صلی الله بر خود بیمناک بودند نهایتاً انسانهای روی زمین در قبال پیامبر صلی الله کلاً سه دسته شدند :

۱)) مسلمانانی که به او ایمان داشتند.

۲)) آنان که رویه ی مسالمت آمیز داشتند ودر امان بودند .

۳)) آنها که بیمناک بودند ومحاربه می کردند .

اما در برخورد با منافقین به او فرمان داده شد به ظواهرشان بسنده نماید و باطن آنها را به خدا واگذار کند و از طریق علم و حجت با آنها به جهاد بپردازد بعد مأمور شد از آنها اعتراض بورزد وبر آنها سخت بگیرد و قاطعانه موضع خود را به آنان ابلاغ نماید حتی خداوند او را از  نماز گزاردن بر جنازه ی آنها وایستادن بر قبرهایشان نهی فرمود واعلام نمود اگر برایشان طلب آمرزش هم بکند هر گز نخواهد پذیرفت

آری!!! سیره ی پیامبر صلی الله در رابطه با کفار ومنافقین این چنین بود.

یکی از خصایص دین مبین اسلام هم واقع نگری و واقعنگر بودن حرکت آن است ، این واقع نگری هم مراحلی دارد  وهر مر حله هم وسایل و امکانات لازم و کافی برای مقتضیات و نیازهای واقعی آن را در بر دارد و طی کردن هر مرحله برای رسیدن به مرحله ی بعدی لازم است این حرکت تنها با تئوری و نظریات به مقابله با واقع نمی پردازد هم چنان که با وسایل خشک وبی خاصیت نیز با مراحل این واقع مقابله نمی کند .کسانی که با استشهاد نمودن به نصوص قرآنی آنهارا برای نشان دادن بر نامه ی اسلام در جهاد به شیوه ی دلخواه خود به کار می برند واین جنبه را در این کار مد نظر قرار نمی دهند وطبیعت مراحلی را که این برنامه در طول مسیرش پشت سر نهاده است درک نمی کنند ورابطه ی نصوص مختلف را با هر مرحله آن در نمی یابند این چنین کسانی به خلط مبحث شدیدی گرفتار می شوند وبر اندام برنامه این دین پوشش گمراه کننده ای می پوشانند ونصوص را به گونه ای تفسیر می کنند که اصول وقواعد نهایی در آنها پیدا نیست آنان هر نص را به عنوان نصی نهایی تلقی می کنند که قواعد نهایی این دین را به دست می دهد .بنابراین چنانکه امام ابن قیم می فرماید :(نبرد ابتدا حرام بود بعد تجویز گردید وآنگاه فرمان نبرد با کسانی که جنگ را شروع می کردند صادر گردید وسرانجام نبرد با تمام مشرکین واجب شد .  البته برای شرح وبسط مفصل برادران ایمانی می توانند به تفسیر گرانبهای فی ظلال القرآن اثر امام الهدی شهید سید قطب رحمه الله (سوره های برائت وآیه ۷۷سوره نساء ودگر آیات قرآن …..همچنین کتاب ارزشمند استاد گرامی منیر محمد غضبان /المنهج الحرکی للسیره النبویه مراجعه کنند.

منابع:

۱)تفسیر فی ظلال القرآن /امام الهدی شهید سید قطب

۲)معالم فی الریق / امام الهدی شهید سید قطب/ با اندکی تصرف

۳)نوارهای قتال /امام شهید ناصر سبحانی/بااندکی تصرف

۴)المنهج الحرکی للسیره النبویه/شیخ منیر محمد غضبان

———————————–

منبع : این مطلب از طریق ایمیل دریافت شده است .