انحراف فکری در مورد شب قدر !

انحراف فکری در مورد شب قدر !

دکتر احمد شبلی / مترجم: دکتر سید محمود اسداللهی

آیات کریمه ای را که مقرر می دارند که قرآن در شب قدر نازل شده است، بیشتر علما به این عقیده متمایلند که نزول قرآن در شب قدر به معنای ابتدای نزول قرآن بر پیغمبر(ص) در شب قدر بوده است، یعنی اولین آیات سوره علق در این شب نازل گشته است.

قدر به معنای آبرو و ارزش است، و شب قدر یعنی شب باارزش و با برکت، یعنی شبی که ارزش برایش به دست آمده، بواسطه این که قرآن در آن نازل گردیده است، و شبی که در آن، این کتاب محکم و استور(قرآن) نازل گردد، سزاوار است که بداشتن ارزش و بزرگی توصیف گردد، و این کتاب حکیم ارزش آنرا بواسطه ی آیاتی که عظمت و بزرگی آن را مجسم می سازد بیان می دارد. خداوند بزرگ می فرماید:« تو چه می دانی که شب قدر چیست؟ شب قدر بهتر است از هزار ماه».

همچنان که قرآن کریم تصویر فرموده که جهان فرشتگان با جهان آدمیان در شادی و خوشحالی این شب مشترکند، خداوند بزرگ فرماید:« فرشتگان و روح(جبرئیل) در این شب به دستور پروردگارشان با هر نوع خیر وبرکتی نازل می گردند، سلامت و برکت و فضیلت ادامه دارد تا موقع طلوع فجر، و منشأ این شادمانی این است که این شب همان شبی است که در آن هدایت و راهنمایی از سوی آسمان به ساکنین زمین نازل گشته و آنچه که مترتب بر آن است از فرود آمدن فرشتگان یا آنچه در این شب از برکت و رحمت و آمرزش نازل می گردد، بنابراین کلمه قدر صفت است برای شب نه اسم آن، و شب قدر در بین شبهای ماه رمضان بطور دقیق مشخص و شناخته نشده است، و از رسول خدا(ص) روایت شد که فرمود:«شب قدر به من نشان داده شد، سپس بفراموشی واداشته شدم نسبت به آن پس شما آن را در دهه ی آخر در روز فرد به دست آورید، و گویی خداوند منزه و بزرگوار راده فرموده است که راه را برای مسلمین در انجام عبادت بگشاید و آنان را وادار نماید بر شب زنده داری همه ی ماه رمضان و عبادت بیشتر در دهه ی آخر این ماه، به جای اینکه مردم عبادت  خود را تنها در یک شب از این ماه متمرکز و منحصر کنند چنانچه آن شبی که از این ارزش و آبرو برخوردار است معین می گردید.

آن شب همان شب قدر است، جز این که انحراف، این شب را فرا گرفته همان طوری که شب نیمه شعبان را فرا گرفته است، زیرا بعضی از مردم معتقدند که معنای قدر، بهره و نصیب است، و با این عقیده پیش آمده اند که این شب بهره و نصیب بیشتری را در زندگی آنان به وجود می آورد،و بدین ترتیب این مسیر و حرکت پیوسته مردم را در وضع مادّی به خود مشغول داشته و آنان را از راه صحیح منحرف ساخته است و در نتیجه تصّور کرده اند که «نیروی قدر» برای بعضی از مردم ظاهر می شود و دعایشان مستجاب می گردد، سپس پیوسته از«نیروی قدر» استمداد می طلبند و زنجیرهایی از دعاها آماده می سازند تا دعاهایشان صورت عمل به خود بگیرد. سالها یکی پس از دیگری سپری می شود و هیچ کس«نیروی قدر» را نمی بیند ولی شایعات همچنان به قوت خود باقی است، در حالی که عده ی زیادی از مردم ثروتمند و عده ی دیگری فقیر می گردند و عده ای از مردم خوشبخت و عده ای بدبخت می شوند، بدون دخالت نیروی قدر، ولی افراد تنبل نمی خواهند کار کنند و زحمت بکشند و فقط منتظر«این نیرو» هستند تا به آنان هرچیزی را به بخشد، بدون این که خودشان کاری را انجام دهند، و حال آن که خدای بزرگ علل را با معلولاتش مربوط ساخته است«…پس شما در روی زمین بگردید و از فضل و برکت خداوند به دست آورید» و «کار کنید، زیرا بزودی خدا و رسولش کار شما را خواهند دید».

و هرگاه به حال خود گذاریم کسانی را که به مسیر مادی قدر رفته اند و می خواهند آرزوهایشان دعاهایی که در شب قدر می­کنند صورت عمل به خود بگیرد، پس به پیش می­رویم بای اصلاح اوضاع در حالی که به مسلمانان متذکر می­شویم که خداوند همیشه نسبت به کسانی که او را بخوانند نزدیک است و همیشه دعاهایشان را اجابت می­فرماید و آرزوهای خوبشان را عملی می­سازد. خداوند متعال فرماید: «همانا من نزدیک هستم و دعای دعا کننده را وقتی که مرا بخواند اجابت خواهم کر» و فرموده است: «شما مرا بخوانید من اجابت خواهم کرد».

علاوه بر این که در این زمینه دعا کننده را ترغیب می­کنیم که تنها مادّی نباشد و به واسطه دعاهای خود در مسیر به دست آوردن مال یا وسایل دنیوی نباشد، زیرا که خیلی اوقات عده زیادی بواسطه ی مال گمراه و بدبخت شده اند، همانا شایسته است که از خداوند بخواهیم که توفیق و توجه و پرده پوشی از گناهان و غیر از این ها از دعاهایی که فایده دنیا و آخرت دارد به ما ارزانی دارد.

اما طریق صحیح را برای شب زنده داری شب قدر، احادیث شریفه برای ما تعیین کرده اند، و پاره ای از این احادیث ذیلا" می آید:

به نقل از عایشه که گفت: پیغمبر(ص) همیشه وقتی که دهه ی آخر ماه رمضان می آمد، شب زنده داری می کرد و دامن خدمت را محکم می بست و افراد خانواده اش را بیدار می نمود. این کار معنایش نهایت کوشش در راه عبادت و وارد شدن در عبادت و سخت کوشیدن به خاطر آن و دعوت اعضای خانواده برای بهره گرفتن از آن است.

و نیز به نقل از عایشه که گفت: پیغمبر(ص) پیوسته در دهه ی آخر ماه رمضان آن قدر کوشش می کرد در عبادت که در غیر آن ایام، به آن اندازه به خود زحمت نمی داد. و نیز پیغمبر(ص) فرود:«هر کس شب قدر را از روی ایمان و محاسبه ی گناهانش شب زنده داری کند، خداوند همه ی گناهان قبلی او را بیامرزد.»

پس بدین ترتیب، شب قدر عیدی است که لازم است مسلمانان بواسطه ی آن خوشحال باشند، زیرا در این شب قرآنی که در آن هدایت مردم و خیر مردم است نازل گشته است، و جشن گرفتن این عید باید به شیوه ای باشد که پیغمبر اسلام صلوات الله علیه توصیف فرموده اند.

________________

زندگی اجتماعی از دیدگاه اسلام

نویسنده: دکتر احمد شبلی

مترجم: دکتر سید محمود اسداللهی

انتشارات: آستان قدس رضوی سال ۱۳۷۶