دیواندره در نگاهی کوتاه

دیواندره در نگاهی کوتاه

عبدالله مرادی – مدرس دانشگاه

وجه تسمیه و تاریخچه شهرستان دیواندره

شهرستان دیواندره در فاصله ۹۸ کیلومتری شمال سنندج قرار دارد. این شهرستان با مسافتی معادل ۴۲۰۳ کیلومتر مربع در حدود ۱۵ درصد از وسعت استان کردستان را شامل می شود. دیواندره از دو کلمه دیوان و دره تشکیل شده است. دیوان به معنی جایگاه و محل قانون وعدالت و جای حل اختلافات بوده است. دیواندره که در میان دره و کوه نیز واقع شده، در قدیم مقر حکومت و جایگاه قانون و عدالت بوده است. البته با توجه به افسانه های محلی و همچنین وجود قبرهایی که در اطراف مختلف این شهرستان پیدا شده؛ سنگ های قبر آن ها خیلی بزرگتر از سنگ قبرهای معمولی است، در نگاه اول گویی ؛ سنگ قبرهای آن محل دفن دیوها بوده است. شاید به قول افسانه های محلی روزی در این دیار دیوها ساکن بوده باشند. البته اگر شاخ و برگ این افسانه محلی؛ توسط یک مورخ شش دانگ کم شود شاید بتوان گفت وجه تسمیه دیگر دیواندره به این دلیل بوده باشد که آدمهای غول پیکر در این دیار زندگی کرده باشند؛ البته شاید این مورد صحت نداشته باشد.

 آداب و رسوم اقوامهای مختلف شهرستان دیواندره

زبان و گویش مردم، کردی سورانی و دارای لهجه مخصوص به خود می باشند. آداب و رسوم و فرهنگ مردم این دیار برگرفته از آداب و فرهنگ آریایی بوده، و هماهنگ با سایر ملت ایران، مراسمات ملی و مذهبی را نیز برگزار می نمایند. شهرستان دیواندره دارای قومیت ها و طوائفی مختلف همچون، گوران، گلباغی، تبلکوئی، جاف، مندمی، خواجه وند، کلهر، زند، قال قالی است . اما این عناوین در منطقه کمرنگ شده و صرفاً جنبه محلی داشته و هیچ گونه وجه تمایز بین افراد نداشته و تمام اقشار همزیستی مسالمت آمیزی باهم دارند. قبایل و طائفه هایی که در این شهرستان وجود دارد به ترتیب:

۱-       گلباغی: شامل طوایف قمری، ورمزیار، کاکسوندی، چوخه رشی

۲-       گوران: شامل طوایفی چون قلخانی، بی بیانی، زنجیره، ریزهو

۳-       جاف: شامل طوایف بوره که ریی، شیخ اسماعیلی، مامانی، خور خوره ئی، زخ زادی

۴-       تیلکو: شامل طوایف دوناری، همه ویسی

۵-       خواجه وند مندمی، و وزنده وجود دارد همچنین طوایفی که از کردستان عراق که از صدها سال پیش به این دیار آمده اند شامل سوزه یی، فرضه یی، و غیره در این دیار ساکن هستند.

 جاذبه توریستی و اکوتوریستی شهرستان دیواندره

از جاذبه های توریستی و اکوتوریستی شهرستان دیواندره، وجـود طبیعت و مراتـع بکر و دست نخورده است. از مراتع موجود در منطقه، می توان منابع طبیعی، مراتع سرسبز سارال و کوههای سرسبز و آبخیز چهل چشمه را نام برد که یکی از مراتع درجه اول ایران می باشد. این مراتع در بهار بسیار دلپذیر، سرسبز، و خرم هستند. چشمه سارهای فراوانی در آنجا جریان دارد و انواع گل های وحشی و غذایی به وفور دیده می شود. لاله های واژگون از نمونه های نادر و منحصری است که در برخی از نقاط ایران بویژه کوههای این ناحیه در اردیبهشت می روید. این گیاه دارای گونه های متنوعی است. پیاز این گیاه در قرن ۱۶ از ایران به اروپا رفت. این گیاه تا قرن ۱۸ انحصاراً در اختیار دربار بریتانیا قرار داشت و در قرن ۱۸،امتیاز هر امتیاز آن ۶ میلیون لیـره به کشورهـای دیگر فروخته می شد، متأسفانه شنیده شده که ایران هم این پیاز را می خرد، در حالی که ایران می تواند خود از صادرکنندگان مطرح این گیاه باشد و این شهرستان نیز با پرورش صنعتی آن می تواند به عنوان یکی از قطب های صادرکننده آن در کشور و جهان مطرح شود. البته چه باید گفت : شاید قدر گل را فقط گل فروش داند؟

 یکی دیگر از جاذبه های توریستی و اکوتوریستی این شهرستان غارکرفتو است. با توجه به تحقیقات به عمل آمده این غار یکی از قدیمی ترین سکونت گاه های اولیه ی انسان در طی ادوار گذشته بوده است که مطالعه و بررسی کاوش در آثار به جای مانده در آن و در محدوده های اطراف آن می تواند ناشناخته های زیادی را در مورد چگونگی شکل گیری و تکامل تمدن های اولیه در خلاف ایران و منطقه ی خاورمیانه برای روشن سازد. مطالعه ی این غار با توجه به سبک معماری خاص آن، وجود کتیبه ها و نقوش مختلف در آن و همچنین وجود آثاری از دوره های تاریخی و پیش از آن مانند دوران نوسنگی، پارینه سنگی و تمدن های ماد،پارت و غیره در آن اهمیت فراوان دارد. همچنین از نظر مطالعات زمین شناسی- دیرینه شناسی، جامعه شناسی، گیاه شناسی و مطالعه ی آن بسیار حائز اهمیت است. با توجه بـه اهمیت منطقه و نزدیکی این منطقه با تپه ی باستانی زیویه و تخت سلیمان ؛لزوم توجه به آن و آماده سازی آن برای پذیرایی از گردشگران داخلی وخارجی بیشتر نمایان می شود.

  این سه منطقه ی باستانی، قطب باستانی مهمی را به وجود آورده اند که فعال کردن این قطب توریستی در استان می تواند در این بخش تأثیر به سزایی داشته باشد. کارهای ساماندهی این منطقه از سال ۸۶ شروع و از سال ۷۸ اداره ی کل میراث فرهنگی به صورت متوالی اجرای امور را بدست گرفته است. و خود رأساً اقدام به اجرای کارهای ساماندهی منطقه نموده است و کارهای اقداماتی را برای ساماندهی این منطقه به اجرا درآورده است که این اقدامات چهره ی منطقه را تغییر داده و شرایط منطقه را برای جلب گردشگر بهبود بخشیده است. اما هنوز در برخی زمینه ها، مشکلات وتنگناهایی وجود دارد که لازم است هرچه زودتر برای رفع این تنگناها اقدام شود؛ مهمترین تنگناهای موجود عبارتند از: کمبود تأسیسات زیربنایی از قبیل جاده، امکانات مخابراتی، رفاهی، تفریحی، و وجود یک راهنما برای تشریح و حفاظت از این اثر باستانی؛ در مقابل گردشگران داخلی، تا شاید دیواره های این غار تاریخی تخته سیاهی برای نقاشی و عقده خالی کردن آنها نباشد.

علاوه بر این، شهرستان دیواندره دارای غارهای متعددی است. از جمله این غارها می توان بر غار باشقشلاق و غار قالوجه در روستاهای اطراف این شهرستان یاد کرد که متأسفانه توجه چندانی به آن نمی شود.

شهرستان دیواندره همچنین دارای آثار باستانی و همچنین آثار تاریخی چون :

۱-       عمارت سالار سعید در روستای وزیر که بیش از ۳۰۰ سال قدمت دارد

۲-       حمام قدیمی پنجر سفلی که در دل خاک جای دارد که دارای خزانه و سردرهای جالبی است.

۳-       قلعه کهن، روستای آغاجری، که بیش از ۲۰۰۰ سال قدمت دارد.

همچنین این شهرستان دارای بیش از ۴۶ تپه باستانی است. وجود این همه تپه های باستانی موجب شده نگارنده این مقاله این شهرستان را بهشت تپه های باستانی برای باستان شناسان نامگذاری کند. علاوه بر این بیش از ۵۵ محوطه باستانی در این شهرستان وجود دارد که همگی نشانگر وجود تمدنی در این دیار دارد که مربوط به هزاره های اول الی سوم قبل از میلاد است.

البته متأسفانه با رشد بی رویه حفاران که به صورت غیرقانونی، آثار تاریخی نسلهای گذشته ما را که در زیر خام مدفون است. استخراج می کنند و سالهاست، مردم این دیار از این طریق به عینه، از طـریق دلالان و واسطه گران سودجـو استانهای همجوار و حتی خـارج از کشور به معرض فروش می رسانند. امید است سازمان میراث فرهنگی که باید میراث دار آثار تاریخی و فرهنگی ما باشد، بیشتر به امور توجه و با برنامه ای هدفمند و تبلیغات مناسب و ایجاد موزه در سطح شهرستان و دادن هدیه و پیشکش و تقدیر و ثبت، نام کسانی را که این آثار را به هرصورتی استخراج کرده اند داشته باشد؛ تا دیگر ما شاهد سرقت این میراث گذشتگان، که مربوط به آب و خاک این کشور و مرزوبوم است، نباشیم.

منبع : روژان نیوز