مفهوم حکمت و حکیم در قرآن

مفهوم حکمت و حکیم در قرآن

? استاد ناصر سبحانی

?« حَکَم » به‏معنای کسی است که سوار بر اسبش بوده و آن را کنترل می‏ کند؛ در ضمن، جلوگیری از رفتن چیزی به ‏سوی تباهی و فساد، و هدایتش به‏ سمت صلاح، « #حکمت  » نامیده می‏شود.

?« #حکیم »، صفت مشبّهه است. خداوند حکیم است؛ یعنی همیشه و در هر حال، مشغول جلوگیری از رفتن مخلوقات به ‏سوی فساد می ‏باشد و هدایت آن ‏ها را به‏ سمت صلاح بر عهده دارد.

?اسم حکیم در ارتباط با عمل است نه علم؛ بنابراین خداوند هر کاری را انجام دهد، بجا و مناسب انجام می‏ دهد. لازم به ذکر است که تنها انسان مؤمن، از آثار این اسم برخوردار می‏ شود و نیز در حدّ خود می‏تواند حکیم باشد؛ زیرا بر اساس بینش بجا و درستی حرکت می‏ کند؛ پس این‏ که به انسان غیر مؤمن، حکیم گفته‏اند، ظلم بزرگی بوده که نسبت به این کلمه روا داشته‏اند.

? انسان، تنها زمانی می ‏تواند به حکمت کارهای خداوند اعتراض داشته باشد که در زمینه‏ ی علم با خداوند همسان گردد که این، امری محال است. انسان به ‏دلیل علم ناقص خویش، برخی از امور را غیر #حکیمانه دانسته و از حکمت برخی دیگر از امور، حیران است؛ بنابراین شایسته‏ تر آن است که با اعتراف به محدودیت‏ های بی‏شمار خویش، پا را از حدود خود فراتر نگذارد.

? از دو طریق می‏توان به علم و حکمت رسید:
۱‏ـ مطالعه ‏ی مخلوقات عالم.
۲ـ شناخت خداوند.
بدیهی است که روش دوم صحیح‏تر است؛ زیرا انسان توانایی درک حکمت در تمامی آفریده‏ ها را ندارد، اما می ‏توان با شناخت خداوند حکیم، همه چیز را بجا و حکیمانه دانست، هر چند حکمت آن ‏ها را نتوان درک نمود.

? « حکم » از مصدر « حَکم » و به‏ معنای کنترل‏کردن موجودات است تا در محدوده‏ ی سعادت و صلاح باقی بمانند و به ‏طرف فساد نروند.
#حکم برای افسار اسب نیز به‏کار رفته است تا صاحبش آن را از رفتن به‏ سوی موانع بازداشته و به‏ سمت سلامت هدایت کند. خداوند حکیم است؛ زیرا با فرمانروایی خویش، انسان و سایر موجودات را به ‏سوی سعادت و خوشبختی، هدایت نموده و از دچارشدن به فساد باز می‏دارد.
در نتیجه باید با شوق فراوان، تمام فرامینش را پذیرفت؛ چرا که کسب تمام منافع انسان در گرو قبول و اجرای فرمان خداوند خلاصه شده است.

?  انجام شایسته‏ی امور و به‏ عبارتی، به جا انجام‏ دادن کارها حکمت نامیده می‏ شود که دو حالت دارد:
۱ـ مدیریّت و رهبری مخلوقات به‏سوی تأمین مصالح ایشان
‏۲ـ نهی‏کردن آن ‏ها از رفتن به ‏سوی مفاسد‏.

? در عبارت « یُعَلِّمُهُمُ الْکتَابَ وَالْحِکمَهَ » ( بقره/۱۲۹)، #تعلیم کتاب عبارت است از آموزش قواعد عام نظری در زمینه ‏های مختلف؛ مثلاً اصول حاکم بر اقتصاد، سیاست و …، و تعلیم حکمت عبارت است از آموزش روش صحیح پیاده‏کردن قواعد کتاب در زندگی عملی‏.

?  تعلیم حکمت در سه زمینه انجام می‏گیرد:
۱ـ حکمت فردی (زندگی فردی پیامبر خدا (ص))
۲ـ حکمت خانوادگی (زندگی خانوادگی پیامبر (ص) و خانواده‏ی ایشان)
۳ـ حکمت اجتماعی (زندگی اجتماعی پیامبر (ص) و سابقین اولین).

? #دعوت بالحکمه ( دعوت #حکیمانه )، یعنی از طریق معرّفی آیات آفاق و انفس، راه عبودیّت خداوند از راه ‏های دیگر تمیز داده شود، به ‏‏صورتی که هیچ ‏گونه ابهامی در آن باقی نماند و نتیجه‏ ی آن منجر به مؤمن ‏شدن انسان‏ها یا کافر‏شدن آن‏ها گردد.

?منابع : نوارهای دعوت، خداشناسی ، تزکیه

*********
? برای عضویت در کانال استاد سبحانی روی لینک  @naser_sobhani کلیک کنید بعد گزینه Join  را برنید .