دولت متزلزل عراق در گیرودار منازعه داخلی و جنگ قدرت ها
دولت متزلزل عراق در گیرودار منازعه داخلی و جنگ قدرت ها
نویسنده: امید عزیزیان
پس از سقوط رژیم بعث، عراق وارد تاریخ نوینی شد که هنوز ثباتی را تجربه نکرده است. عراق پسا صدام همواره دارای دولتی متزلزل و بدون ثبات بوده که محل زورآزمایی قدرت های منطقه ای و فرا منطقه ای بوده است. پس از سقوط صدام تا شرایط برای ثبات فراهم شد داعش ظهور کرد و دولت لرزان عراق ثبات نیافته دچار بحران جدیدی شد.
در روزهای اخیر پس از تلاش حکومت مرکزی عراق جهت سرکوب مخالفان، برخی کارشناسان به تمجید از انسجام نیروهای نظامی تحت امر دولت مرکزی پرداختد و از دولت قدرتمند عراق نوشتند، این در حالی است که تحولات در عراق چنان سریع اتفاق می افتد که بعضا دولت مرکزی از نسخه پیچی های پشت پرده بازیگران منطقه ای و فرا منطقه ای در این کشور بی اطلاع است.
نگارنده ضمن رد دیدگاه کسانی که معتقدند دولت مرکزی عراق به سمت ثبات پیش میرود بر این باور است که نه تنها این دولت روندی با ثبات را در پیش نگرفته است بلکه باید خود را برای منازعه های شدید تر آماده کند. برای اثبات ادعای فوق به چند نکته اشاره می شود:
*رفراندوم در منطقه اقلیم کردستان عراق و سایر مناطق کردنشین مورد مناقشه بین دولت مرکزی و اقلیم، مشروعیت دولت مرکزی عراق را بیش از پیش تضعیف نمود. نتیجه رفراندوم به معنای عدم رضایت بخشی از شهروندان از دولت مرکزی عراق بود. گرچه دولت مرکزی از ابتدا با رفراندوم مخالف بود و سپس نتیجه آن را رد کرد و حتی برای جلوگیری از پیامدهای بعدی رفراندوم با حمایت ائتلافی شکننده سعی بر اعمال قدرت بر مناطق مورد مناقشه بود، اما بازگشت به گذشته به هر شکلی هزینه های گزافی برای حکومت مرکزی در پی خواهد داشت.
* دولت مرکزی عراق در شرایط فعلی توانایی تصمیم گیری ندارد. این دولت شکننده از چند جبهه درگیر منازعه است. از سویی داعش کماکان بخش های از خاک این کشور را در تصرف دارد و علاوه بر آن عناصر داعشی تقریبا در سراسر عراق پخش شده اند، به طوری که هر لحظه می توان انتظار انفجاری مهیب در هر نقطه از خاک عراق را داشت و از سوی دیگر، اقلیت های قومی و مذهبی هر کدام پتانسیل آغاز منازعه ای سخت با دولت متزلزل مرکزی را دارند.
* در کنار همه معضلات فوق، دولت مرکزی عراق برای اتخاذ هر سیاستی ابتدا باید رضایت بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای را کسب کند. بدون چراغ سبز بازیگران مهم بین المللی حاضر در عراق، اتخاذ هر تصمیمی برای دولت این کشور نه تنها قابلیت اجرایی ندارد بلکه ممکن است با ارتکاب یک اشتباه عمر این دولت شکننده پایان یابد. دولتی که برای اتخاذ هیچ استراتژی داخلی به تنهایی نتواند تصمیم بگیرد هیچ گاه توانایی ایجاد ثبات در چارچوب مرزهای خود را نخواهد داشت.
* بازیگران منطقه ای و فرا منطقه ای حاضر در عراق اجماعی مبنی بر چگونگی پایان منازعات موجود در این کشور را ندارند. بازیگران منطقه ای با اتخاذ قرائت خاص خود از چگونگی پایان منازعه در عراق گاها با قرائت بازیگران فرامنطقه ای در تضاد شدید به سر می برد و همین مسئله جنگ سیاسی قدرت ها را بر سر منافع خود در عراق آینده تشدید کرده است.
بازیگران منطقه ای و بین المللی پایان بد منازعه عراق را نمی پذیرند. چرا که در صورت عدم مدیریت تحولات هماهنگ با استراتژی های بلند مدت سیاست خارجی این بازیگران در این مقطع حساس، پس از منازعه قطعا بازنده خواهند بود.
*بازیگران موثر داخلی عراق نیز از اجماعی مبتنی بر پایان منازعه بسیار دور شده اند. نبود شخصیت های کاریزماتیک مورد اجماع حداکثری، تشدید بحران های قومیتی و مذهبی، نبود چشم اندازی مورد اجماع بازیگران برای عراق آینده از مهمترین عواملی است که بی ثباتی در این کشور را تشدید می کند.
با این اوصاف می توان نتیجه گرفت که دولت فعلی عراق از شاخصه های یک دولت قدرتمند که بر اوضاع و تحولات دقیق کشور مسلط باشد، دور بوده و در شرایط فعلی توانایی پایان دادن به منازعات شدید موجود را ندارد چرا که نه خود توان اتخاذ تصمیم نهایی را دارد و نه بازیگران منطقه ای و فرا منطقه ای برای پایان منازعه در این کشور به توافق خواهند رسید.
منبع: فراتاب