سناریوهای محتمل ترکیه در عفرین

سناریوهای محتمل ترکیه در عفرین

نویسنده:افشین غلامی

بیش از دو هفته از یورش بی امان ارتش ترکیه به قسمت شمال سوریه در منطقه «عفرین» می گذرد. هرچند از نظر مولفه های نظامی این زمان برای کنترل منطقه کوچکی مانند عفرین، نوعی شکست برای دومین ارتش زمینی ناتو محسوب می شود؛ اما در هر صورت پیروزی هایی برای طرف متخاصم به دست آمده و ترکیه یک قدم بیشتر به اهدافش نزدیک می شود. ابتدا لازم است بحث اصلی را در سه بند توصیف کنیم؛ سپس به سناریوهای اردوغان برسیم:

الف) ترکیه بازیگر توانمندی در منطقه خاورمیانه و غرب آسیاست که هم حلقه اتصال غرب به شرق و هم مسیر عبور انرژی از نیمکره شرقی به نیمکره غربی است؛ پس اگر غرب در برخورد با سیاست های جنگ طلبانه «رجب طیب اردوغان»، رئیس جمهوری ترکیه، مماشات چندانی به خرج نمی دهد، به سبب جایگاه فوق استراتژیک ترکیه در جغرافیای سیاسی است. ترکیه خوب می داند استفاده از عنوانی مانند مبارزه با «تروریسم» بیان نخ نما شده و مطرودی است؛ اما زمانی که با حربه «موقعیت» سیاست ورزی می کند، غرب و شرق قدرتمند را در «آچمز سیاسی» قرار می دهد. روسیه را با موضوع انتقال گاز و مسیر امن انرژی به پای میز مذاکره می کشاند و غرب و اروپا را به بهانه بستن مرزهایش به روی مهاجران مجبور به «تنازل سیاسی» می کند.

ب) راهبرد ترکیه در سوریه، همان راهبرد ابتدای جنگ این کشور در سوریه است. در واقع چیزی از آرزوی ترک ها برای به انقیاد درآوردن حاکمیت سوریه و بر سر کار آوردن حاکمیتی نزدیک به خود، کم نشده است؛ بلکه نوع سیاست ترکیه در قبال این هدف استراتژیک تغییر کرده است. روزگاری ترکیه به هر دری زد و انواع و اقسام گروه های تروریستی را مجهز و منسجم کرد و به داخل سوریه فرستاد و حتی پای آمریکا و غرب را به دروازه سوریه کشاند؛ اما در برابر محور مقاومت متحمل شکست شد.

ج) عملیات ترکیه در شمال سوریه تنها صرفا حمله به جریان کُردی اتحاد دموکراتیک کردستان سوریه پ ی د نزدیک به حزب کارگران کردستان پ ک ک نیست و تقلیل این موضوع به این عامل، اشتباهی محاسباتی خواهد بود. همان طور که در ابتدا هم بیان شد، ترکیه با تغییر «سیاست فنا به سیاست بقا» به دنبال نقش آفرینی گسترده در سوریه است. خروجی «مذاکره آستانه» باعث شد که ترکیه با حرکت یگان های نظامی ارتش خود به ادلب به تحکیم مواضع و ایجاد خطی امنیتی در مرزهای غربی عفرین دست بزند و با ارگانیزه کردن گروه های تروریستی، مولفه های «سلطه یابی» را با موفقیت طی کند.

سناریوهای اردوغان در شمال سوریه

۱- اتصال سه نقطه جرابلوس، عفرین و ادلب: در واقع یورش ترکیه به عفرین حلقه متصل پازل تغییریافتگی سیاست های ترکیه در قبال سوریه است. اتصال سه نقطه جرابلوس، عفرین و ادلب همان سیاست «به مرگ بگیر تا به تب راضی شود» است. ترکیه قصد ایجاد دولتی در دل کشور دیگر را دارد و می خواهد با گرفتن عفرین، به دولت دست نشانده خود برسد.

۲- سیاست اخراج حرکت کُردی «از غرب فرات تا مدیترانه» «ترکیه در عملیات «شاخه زیتون» می خواهد تهدیدات امنیتی را به عقیده خود از مرزهایش دور کند و این درحال حاضر با شکل نگرفتن یک «استاتوی کُردی» در طول نوار مرزی اش میسر می شود و حلقه متصله آن هم، بریدن عفرین از دو کانتون دیگر است.

۳- ایجاد منطقه ترکی در تمام مرزهای کانتون عفرین. در عملیات شاخه زیتون آنچه بیشتر محرز است، استفاده ترکیه از شبه نظامیان تندرو است تا کریدور کُردی را به وسیله «عناصر ترکی» مهار کند و کُردها را در رسیدن به دریا هرچه بیشتر ناامید کند.

۴- تغییر بافت قومیتی در محل های مناقشه برانگیز و جایگزینی ترک ها و عرب ها به جای شهروندان کُرد در مرزهای «فرات تا مدیترانه» برای هرچه بیشتر شکست دادن پروژه کُردی در شمال سوریه.

۵- ترکیه در سیاست به شدت عمل گراست و هر آنچه را منافعش حکم کند، تبدیل به دکترین می کند؛ اما چرا نمی تواند سازش با جریان کردی اتحاد دموکراتیک، کُردستان سوریه را بپذیرد؟ پاسخ این است که مدل فکری و اندیشه ای جریان حاکم در کُردستان سوریه متشکل از همان دغدغه های امنیتی است که ترکیه از آن بیم دارد؛ یعنی چون کُردهای سوریه، رهبری اوجالان و تفکرات پ ک ک را پذیرفته اند، ترکیه نگرانی های امنیتی اش را ناچار است در جای دیگر تامین کند. پس ضربه زدن به اتحاد دموکراتیک و منقطع کردن سرزمین و در نهایت نابودکردن منتالیته پ ک ک در راهبردهایش را که همان ایجاد «سیستم کنفدرالیسم دموکراتیک» است، هدف اصلی اش می داند.

۶- هدف ترکیه از تصرف عفرین همان طور که شرحش گذشت، تنها «مسئله کُردی» در شمال سوریه نیست؛ بلکه در اصل بهانه ای برای رسیدن به راهبرد کلان تر در عرصه سوریه و منطقه و اثرگذاری بلندمدت در تامین نظم آتی خاورمیانه است؛ به همین خاطر کُردستان سوریه را باید «دروازه توسعه طلبی های ترکیه در سپهر آینده منطقه» دانست.