مقالات
کتاب هایی که اروپا را تغییر دادند!
کتاب هایی که اروپا را تغییر دادند!
نویسنده: فریدون اسلام نیا
مسلمانان کتاب هایی نوشته بودند که تحت اسلوبی کاملا علمی نوشته شده بودند، به طوری که همه ی بخش های تخصصی کتاب در زمینه اصلی، مانند عناصری مختلف بودند که در حقیقت واحد زنده ای را با ربطی طبیعی،تشکیل می دادند. آنها طرق مختلفی را برای رسیدن به مقاصد علمی دریافتند. کتاب هایی که مسیر تاریخ جهان به خصوص اروپا را تغییر دادند بسیار زیادند و تنها معرفی آن کتاب ها نیاز به کتابهایی چند جلدی دارد بدون آن که خواسته باشیم مطالب کتاب ها را خلاصه وار و درچند سطر توضیح دهیم. برای پرهیز از طولانی شدن مطلب به بعضی کتاب های پزشکی اکتفا می کنیم. پزشکان مهم اروپا در قرن پانزدهم میلادی، بیش از همه همان اسلامیست ها بودند که برای آنان ابن سینا،رازی، ابن زهر، علی ابن عباس و ابوالقاسم زهراوی همه چیز محسوب می شدند و در همین زمان است که بغتتا" تحولات هشیارانه ای در طرز تفکر طبی اروپا مسلط می شود.
از جمله کتاب هایی که اصولا" برای اولین بار در اروپا چاپ شدند کتاب قانون ابن سیناست. تا سال ۱۵۰۰م کتاب قانون ابن سینا پانزده بار در اروپا چاپ شد. در قرن بعد چاپ این کتاب به بیست بار رسید در نیمه ی دوم قرن ۱۷م هم چنان مکرر چاپ می شد. به این ترتیب کتاب ابن سینا، در طول تاریخ جهان بشریت، بیش از هر کتاب پزشکی دیگری مطالعه و تدریس شده است. چاپ شرح هایی که بر آن ها نوشته اند اصلا" قابل شمارش نیستند. همین مسئله باعث شد که پزشکی اروپا در قرن ۱۶م در برخورد با پزشکی اسلامی شرمنده شود. برای رفع این شرمندگی جناب پاراسلزوس برای دادن اعتماد به نفس به اروپاییان کتابهای ابن سینا و جالینوس را در میدان شهر بازل (سویس) رسما" سوزاند. تا بدین وسیله بتواند اسلامیسم را از مغز دانشمندان و کتابخانه و کیف دستی های پزشکان اروپایی محو کند در دانشگاه بروکسل بلژیک تا سال ۱۹۰۹م درس های ابن سینا با مراقبت حفظ می شد.
کتاب پر عظمت و گران قیمت الحاوی، در فاصله ی سال های ۱۴۸۶ و ۱۵۴۲م پنج بار به طور کامل چاپ شد. به اضافه این که چند برابر آن هم، بخش های مختلفش منتشر شد. کتاب دیگری از رازی درباره ی آبله و سرخک در فاصله ی سال های ۱۴۹۸و ۱۸۶۶م بیش از چهل بار در اروپا به چاپ رسید.
این نوشته های کوچک موفق شد مدت یک هزار سال مورد توجه و تمایل قرار گیرد. امروز این نوشته هنوز جزو آثار اسکولاستیک به حساب می آید. جدول پزشکی ابن جزله و ابن بطلان که علم پزشکی را مانند جدول شرح می داد مانند یک کتاب لغت مرجع در اروپا به زبان لاتین بارها ترجمه شد. آن هم به نام نویسنده ای که بر اثر تغییراتی که در زبان لاتین شامل نامش بود، دیگر قابل شناسایی نبود. این کتاب در یک جلد و به نام صفحه ی شطرنج سلامتی به زبان آلمانی نیز منتشر گردید.
کتاب دلیل المسافرین یا الرحله،صدها سال برای محصلین علم طب جزو برنامه ی درسی و مطالعه ی اجباری بود. این کتاب و آثار ایساغوجی حنین بن اسحاق و المنصوری رازی و التیسیر ابن زهر و کلیات ابن رشد و قانون ابن سینا جزو مأخذ اصلی و مستحکم درسی بودند که در قرن ۱۶م در دانشگاه های اروپا خوانده می شندند.
کتاب الملکی علی بن عباس اهوازی که مرجع اصلی علم کالبد شکافی در سالرنو ایتالیا و تمام جهان بود، در بین سال های ۱۰۷۸ و ۱۰۷۰م توسط شخصی به نام کنستاتین آفریقایی به لاتین ترجمه شد و مترجم بدون نام بردن از صاحب اصلی کتاب آن را به نام خود چاپ و منتشر ساخت. وی در آن زمان تحت تأثیر شیوه ای قرار گرفت که دانشمندان اروپایی دنبال می کردند. ایان انطاکی این کتاب را به نام کامل الصناعه الطبیه نیز معروف است به سال ۱۱۲۷م در انطاکیه به زبان لاتین ترجمه کرد. وی در مقدمه ی کتاب کنستاتین انتقاد کرد و دزدی وی را بر ملا ساخت.
شرح ابن النفیس بر کتاب قانون ابن سینا نیز یکی از کتاب هایی بود که توسط اروپایی ها مورد بی لطفی قرار گرفته بود. ابن نفیس در این شرح، گردش ششی خون را شرح می دهد اما این کشف به ویلیام هاوی انگلیسی متولد ۱۵۷۸م نسبت داده شد. این دزدی تا سال ۱۹۲۴م که دکتر محی الدین تطاوی در کتابخانه ی اسکوریال به یک نسخه ی خطی از ابن نفیس دست یافت که گردش خون (گردش کوچک خون) را شرح داده بود بر ملا نشد. در این سال بود که کاشف واقعی گردش خون شناخته شد.
این داستان هایی دزدیده شدن کشفیات دانشمندان اسلامینشان می دهد که تا چه اندازه قضاوت های مشرق شناسان اروپایی درباره ی ارزش علوم اسلامی بی پایه و اساس است.
اولین فرهنگ طبی برا یاستفاده عموم توسط زکریای رازی به نام کتاب برای آنان که به طب دسترسی ندارند نوشته شد.
کتاب هایی که در اروپا ترجمه شدند آثار با ارزشی بودند،در آن زمان در دانشگاه های اروپا دانشمندی نبود که آزمندانه دستش را به سوی علوم جدید اسلامی دراز نکند. این اجباری بود تا هر دانشمندی بتواند کمبودهای علمی خود را جبران کند و در آن زمان مقام خود را حفظ کند. در اروپا حتی یک کتاب هم وجود نداشت که سرچشمه ی اصلی آن از کشورهای اسلامی نبوده،و یا از آن مأخذ نگرفته باشد. اگر لغات عربی کتاب های آن زمان اروپا گویای این واقعیت نمی بودند،همان محتوا و مضمون آن ها خود این حقیقت را بر ملا می ساختند. از همه بیشتر آثار ابن سینا، ابولقاسم، زکریای رازی، ابن زهر، حنین بن اسحاق مطالعه و از آن ها نقل قول می شد.
اکثریت نسخه های دانشمندان مسلمان در کتابخانه های دانشگاه های انگلیس، فرانسه، آلمان، روسیه، ایتالیا، آمریکا و سایر کشورهای اروپایی موجود می باشد.
بحث در زمینه تحریف تأثیر اسلام در قرونی که به عصر روشنگری یا قرون جدید موسوم است بسیار مفصل می باشد. در تمامی زمینه های علمی از هنر و معماری گرفته تا کشف کاینات، اروپا روشی را در پیش گرفت که از معلمین مسلمان خود آموخته بود. درباره تأثیر اسلام در زبان عربی آثار گران بهایی وجود دارد ولی متأسفانه در کشور ما ایران که دانشمندانش بیشترین تأثیر را در تحول علمی اروپا و به تبع آن جهان داشته اند تنها تعداد معدودی کتاب وجود دارد که آن هم ترجمه شده اند و جای تحقیق مفصل و دقیق ایرانیان را در تحول علمی جهان نشان دهد کاملا" خالی می باشد.
هنوز نسخ خطی بی شماری از دانشمندان اسلامی بررسی و مو شکافی نشده اند و آنچه که نیز بررسی شده تنها مشتی از خروار می باشد. به خصوص جای بررسی کتاب های دوران تیموری و گورکتنیان هند و کتاب های نوشته شده در عصر امپراطوری عثمانی در آن خطه ی پهناور کاملا" خالی مانده است.
_____________________
منبع: کارنامه غرب / مؤلف: فریدون اسلام نیا /ناشر: انتشاراتی حسینی اصل /نوبت چاپ: اول ۱۳۷۸ ارومیه