منظور از ایمان به آخرت چیست؟
منظور از ایمان به آخرت چیست؟
نویسنده:علامه محمد منظور نعمانی / مترجم: محمد قاسم قاسمی
منظور از ایمان به آخرت این است که باید این واقعیت را پذیرفت و به آن یقین کرد که بعد از زندگی این دنیا، جهانی دیگر و زندگی دیگر آمدنی است. در آن روز به حساب انسان ها رسیدگی می شود. انسان ها هر چه در این دنیا انجام داده اند در آن روز پاداش کارهای خوب و کیفر کارهای بد را خواهند دید. این بود عقیده اجمالی آخرت اما تفصیل آن در قرآن مجید و احادیث رسول اکرم (ص) مشروحاً بیان شده است.
آخرت از دیدگاه عقل
درباره ضروری بودن آخرت به عنوان روز جزاء هر شخصی این قدر می تواند بفهمد که باید چنین روزی بیاید که در آن انسان ها به جزاء و سزای اعمال خود برسند. زیرا ما در این دنیا زیاد می بینیم که بسیاری از مردم مدت ها در بدی مشغول می شوند، دزدی و راهزنی می کنند، خون فقرا را می مکند، رشوه می گیرند و بر بیچارگان ستم روا می دارند، مردم را استثمار می کنند و در عین حال همیشه شاد و خرم زندگی می کنند و بالاخره در همین حال می میرند و برعکس عده ای چنان می بینیم که بسیار نیکوکارند، بر کسی ظلم نمی کنند، کسی را نمی فریبند، حق هیچ کسی را نمی خورند، در عبادت و بندگی خداوند و خدمت به مخلوق خدا پیوسته مشغولند، اما با وجود این همه اعمال خوب و شایسته می بینیم که در نهایت سختی و تنگی به سر می برند. گاهی مریض و بیمار می گردند، گاهی ناراحت و پریشان می شوند و بالاخره با همین حال از دنیا رخت سفر می بندند زندگی را بدرود می گویند.
وقتی حال دنیا این چنین است و ما معتقدیم که خداوند این دنیا را آفریده است و اعمال بد و خوب ما را می بیند، منتها در این دنیا نه به نیکان پاداشی داده می شود و نه به بدکاران و مجرمان مجازات و کیفر می رسد. پس باید معتقد باشیم که حتماً روز دیگری هست که در آن به نیکوکاران پاداش و به بدکاران کیفر داده شود و گرنه لازم می آید که در بارگاه خداوند عدالت اجرا نشود و پیش او نیکوکار و بدکار مساوی و برابر باشند. آخر کمی فکر کنید، یک انسان عادی نمی تواند این چنین طرز عملی را اتخاذ کند، پس چگونه خداوند بزرگ و برتر، عادل و مهربان با نیکان و بدان به طور یکسان رفتار می نماید.
قرآن مجید همین حقیقت را چنین آشکار می فرماید:
( أَفَنَجْعَلُ الْمُسْلِمِینَ کَالْمُجْرِمِینَ ) قلم: ۳۵
« آیا فرمانبرداران را همچون گناهکاران یکسان میشماریم ؟ ! »
به هر حال از اینکه در این دنیا پاداش و سزا متحقق نمی شود خودبخود انسان پی می برد که باید بعد از این زندگی، زندگی دیگری باشد که در آن پاداش و کیفر صورت بگیرد.
یک مثال دیگر و جالب
سخن بالا را می توان با مثال دیگری توضیح داد. ما در این دنیا می بینیم که هر چیز خاصیت و تأثیری دارد. مثلاً آتش می سوزاند، آب تشنگی را برطرف می کند، موجب پاکیزگی و نظافت است. همین طور هر گیاه و درختی خاصیت مخصوصی دارد. به همین ترتیب می بینیم که کارهای مادی انسان دارای خواص و تأثیراتی می باشند، مثلاً انسان غذا می خورد و گرسنگی اش رفع می شود در نتیجه احساس آرامش می کند، آب می نوشد و تشنگی اش دور می شود، اگر چیز مضری بخورد شکمش درد می گیرد، چنانچه زیاد بخورد مبتلا به سوء هاضمه می گردد، زهر بنوشد می میرد، دارو مصرف کند شفا و بهبود می یابد، اگر غذا یا داروی مقوی و ویتامین دار بخورد قوی و نیرومند می شود. وقتی اعمال مادی انسان دارای خاصیت و بازتاب هستند چگونه اعمال اخلاقی وی که به مراتب مهمتر و برترند بدون خاصیت و تأثیر می باشند. یک شخص غذای خود را به جای اینکه خودش بخورد به گرسنه ای دیگر می دهد و آبی را که بدان نیاز دارد به تشنه ای دیگر می دهد یا یک بیمار بی سرپرست را کمک می کند، به فقرا و مستمندان و یتیمان و بیوه زنان رسیدگی می کند و از دسترنج خود بر آنان خرج می نماید. در عین حال بندگی خداوند متعال را انجام می دهد. آیا بر مبنای عقل و فطرت نباید این چنین فردی خاصیت و تأثیر اعمال مهم خود را مشاهده نماید؟ در صورتی که خاصیت اعمال مادی و نتایج آن ظاهر می گردد.
یک فرد ظلم می کند، زیردستان را می آزارد، مرتکب خیانت و حقه بازی می شود، رشوه می گیرد، دزدی و راهزنی را پیشه می گیرد، قاتل و بی رحم است، خون مردم بی گناه را می ریزد، اصلاً به یاد خدا نمی افتد، همچون فرعون و نمرود زندگی می کند. قضاوت عقل ما درباره چنین فردی این است که باید او نتایج و کیفر سنگین تباهکاری های خود را ببیند، وقتی در این دنیا انسان نتایج پاره ای از اعمال مادی خود را می بیند، چرا نتایج و کیفر جنایت های بزرگ اخلاقی را نباید ببیند.
گندم از گندم بروید جو ز جو
از مکافات عمل غافل مشو
قرآن مجید همین واقعیت را چنین اظهار می فرماید:
( أًمْ حَسِبَ الَّذِینَ اجْتَرَحُوا السَّیِّئَاتِ أّن نَّجْعَلَهُمْ کَالَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَوَاء مَّحْیَاهُم وَمَمَاتُهُمْ سَاء مَا یَحْکُمُونَ ) جاثیه: ۲۱
« آیا کسانی که مرتکب گناهان و بدیها میشوند ، گمان میبرند که ما آنان را همچون کسانی بشمار میآوریم که ایمان میآورند و کارهای پسندیده و خوب انجام میدهند ، و حیات و ممات و دنیا و آخرتشان یکسان میباشد ؟ ( اگر چنین بیندیشند ) چه بد قضاوت و داوری میکنند ! ! »
به هر حال وقتی با چشم سر می بینیم که انسان در این دنیا، اغلب نتایج اعمال مادی خود را می بیند اما نتیجه اعمال اخلاقی و معنوی او ظاهر نمی شود اینجاست که عقل و فطرت چنین حکم می کند که زندگی دیگری بعد از این زندگی دنیا باید باشد که انسان خاصیت و نتایج اعمال خود را در آن مشاهده نماید و در آن زندگی به نیکوکاران پاداش و به بدکاران مجازات داده شود.
چرا در این جهان پاداش و کیفر داده نمی شود؟
ممکن است کسی بپرسد چرا در خود همین جهان پاداش و کیفر کلیه اعمال متحقق نمی شود؟ در رابطه با این سؤال باید دانست که زندگی دنیا به منزله ی دار امتحان است اگر قرار باشد انسان پاداش هر نیکی و کیفر هر بدی را در این جهان ببیند، دیگر دنیا جایگاه آزمایش و امتحان نخواهد بود. خداوند متعال عذاب و ثواب، پاداش و کیفر را بدان خاطر در پرده غیب قرار داده است که می خواهد ببیند چه کسانی گفته پیامبران را باور نموده و به امید اجر و ثواب فرمانبرداری می کنند؟ و چه کسانی راه سرکشی و طغیان در پیش گرفته و به گناه و معصیت می پردازند؟ مسلماً اگر جز او سزا در این جهان اجرا می شد هر کس از نافرمانی خداوند آنچنان پرهیز می کرد که از آتش دوری می جوید و هر شخص به نیکی و اطاعت چنان می شتافت که برای خوردن و آشامیدن می شتابد. آنگاه عذاب و ثواب و امتحان معنایی نداشت. علت دیگری که خداوند متعال برای پاداش و کیفر، جهان دیگری را در نظر گرفته است این است که این دنیا ظرفیت کامل پاداش و نعمت هایی را که برای فرمانبرداران در نظر گرفته شده ندارد. همین طور مجازات سختی را که پروردگار متعال برای نافرمانان تعیین نموده این دنیا گنجایش آن را ندارد. اگر آن مجازات ها در این دنیا ظاهر شود راحت و آرام به طور کلی از بین می رود، زیرا این دنیا بی نهایت محدود و کوچک است. خداوند متعال می خواهد نیکوکاران را در جهانی پاداش بدهد که آنجا هیچ گونه کدورت و رنجی نباشد و این امر در این دنیا امکان پذیر نیست.
اینجا راحت و رنج توأمند. همین طور مجازات کامل بدکاران در جهانی ممکن است که در آنجا هیچ گونه آرام و راحتی موجود نباشد. لذا این دنیا به هیچ وجه برای مجازات و پاداش های واقعی صلاحیت ندارد. گر چه نوعی پاداش ها و مجازات های نسبی در این دنیا نیز متحقق می گردد.
جهانی را که خداوند متعال برای پاداش و مجازات در نظر گرفته شامل دو بخش است: یکی بهشت که محل ظهور فضل و رحمت کامل خداوند است و دیگری دوزخ که جایگاه قهر و غضب و خشم خداوند متعال است.
آخرت مظهر جلال و جمال خداوند است
گرچه در این دنیا ظهور صفات الهی نسبتاً متحقق می شود اما از آنجایی که این دنیا محدود است امکان پذیر نیست که صفات خداوند متعال به طور کامل ظهور نماید. این دنیا هرگز نمی تواند ظهور صفات جلال و جمال را متحمل شود. لذا به وجود جهان دیگری نیاز است که به طور کامل مظهر صفات جلال و جمال گردد. در واقع هدف از آفرینش جهان این است که صفات الهی به طور کامل ظهور نماید. اما اگر آخرت را نپذیریم پس این هدف در کجا متحقق شود؟ لذا ضروری است که بعد از پایان این دنیا، ما وارد جهان دیگری بگردیم و شاهد ظهور صفات جمال و جلال الهی به طور کامل باشیم.
——————————————————————-
منبع: دین و شریعت / مؤلف:علامه محمد منظور نعمانی / مترجم: محمد قاسم قاسمی / انتشارات: انتشارات صدقی ۱۳۷۲
