آداب سلام و خداحافظی در خانواده و تأثیر روانی آن

آداب سلام و خداحافظی در خانواده و تأثیر روانی آن

نویسنده: داگمارف. کرام / ترجمه: سپیده خلیلی

چه کسی باید اول سلام کند؟

هر کسی که کوچک تر است، اول باید سلام بدهد. به طور کلی: آقایان به خانم ها، بچه ها به بزرگ تر ها و دخترها به مردهای بزرگ تر. در این جا بزرگ سالان می توانند اولین قدم را بردارند و به کودک میدان دهند، حتی در مورد نوجوان هایی که احتمالا” خودشان را کنار می کشند یا خجالتی هستند، بهتر است که یک بزرگ سال انگیزه سلام دادن را به او بدهد، در اصل ؛ بیشتر وقت ها، سلامی که با تماس چشمی و حرکات بدنی همراه است، حتی به کودکان مردد هم علامت می دهد که می خواهم که تو به من سلام کنی، البته هر برگ سالی وقتی وارد محلی می شود، سعی می کند زودنر از دیگری سلام بدهد، مثلا” وقتی وارد مغازه ای می شود، به همه سلام دهد و فرقی نمی کند که چند ساله است و می داند به یک کوچک تر سلام دادن هم ضرری ندارد.

معرفی و آشنایی بهتر

کسی که کوچک تر است باید به بزرگ تر معرفی شود یا خودش، خود را معرفی کند؛ مثلا” هنگامی که یک مادر و دختر وارد محلی می شوند، می گوید : این دختر من است. ” یا خود دختر پس از سلام، خود را معرفی می کند. سپس مارد به دخترش توضیح می دهد که خانمی که به او سلام دادیم کیست. شاید برای این کار چند جمله اضافه به شناخت کودک کمک کند: ” این خانم مادر…”  ” یا شغل این خانم…” به این ترتیب، کودک می تواند او را بهتر به خاطر بسپارد، به اسامی توجه کند و تکه ای از پازل به هم ریخته ارتباط را در ذهنش منظم کند. در این صورت، کودک در دنیای بزرگسالان با اطمینان بیشتری حرکت می کند.”

وقتی کودک یا نوجوانی مسیری را تنها طی می کند و مثلا” یکی از هم مدرسه ای هایش را می بیند، می تواند خودش را با اسم و فامیل به او معرفی کند و در صورتی که لازم بود، توضیحی اضافه بدهد: ” من هم کلاسی امیر هستم.” یا ” ما با هم توی یک تیم فوتبال بازی می کنیم”

کودکان هم می توانند کودکان دیگر را معرفی کنند؛ مثلا” وقتی کودک شما دوستی را با خود به خانه می آورد، مانعی ندارد اگر خودش او را معرفی کند.

تو او را نمی شناسی!

بچه ها آرام و زیر لب صحبت می کنند یا اصلا” حرفی نمی زنند. دست کم هنگام سلام دادن که این عادت در آن ها بسیار شایع است و به نظر مخاطب رفتاری بی ادبانه می آید. فرد مخاطب باید بداند که با چه کسی سر و کار دارد؛ به خاطر همین هر کودکی باید بیاموزد که در برخورد اول، نام خود را واضح و با صدای بلند و مؤدبانه بیان کند. بزرگسالی هم مخاطب اوست، باید همین ترتیب نام خود را بگوید و حتی اگر بگوید که دوست دارد کودک به چه نامی او را صدا بزند، بهتر است . برای کودکان پیش دبستانی دانستن نام کوچک افراد کفایت می کند؛ مگر این که عملا” بخواهیم فردی را با نام خانوادگی اش صدا بزنند. فراموش نکنید که اگر کودکتان نام دوستی را از شما پرسید، هرگز با بی توجهی به او پاسخ ندهید: ” تو که او را نمی شناسی!” یا ” دانستن اسم او، چه فایده ای برای تو دارد. “

راحت بگو، سلام…

کاش می شد همه بچه ها قبل از ورود به دبستان سلام دادن را بیاموزند. بعضی از بچه ها حتی در دوران دبستان هم وقتی وارد محلی می شوند، سرشان را پایین می اندازند و بی آن که به دیگران نگاه کنند، بی توجه به اطرافیان در گوشه ای می نشینند و به کسی سلام نمی دهند. بعضی ها از روی خجالت و بعضی ها از روی نادانی این کار را انجام می دهند؛ زیرا پدر و مادر با

بزرگ تری ضرورت این کار  را به آن ها تذکر نداده است؛ در حالی که یک سلام ساده و یک روی خوش، موقعیت و شرایط خوبی هم برای بزرگ سال و هم برای کودک ایجاد می کند و می تواند زمینه ای برای ارتباط مثبت بعدی باشد. به فرزند خود یاد آوری کنید همیشه کسی وارد محلی می شود یا به گروهی می پیوندد، باید سلام بدهد. خودتان نیز فراموش نکنید  که وقتی جواب سلام کودک را به گرمی می دهید، انگیزه او را برای سلام دادن تقویت می کنید.

سلام دادن در خانواده

این روزها که بیشتر خانواده ها در گیر مسائل اقتصادی و پرتنش هستند، کمتر در خانه ها صدای سلام به گوش می رسد. حتی در بین اعضای خانواده، گفتن سلام به تریج اهمیت خود را از دست داده و می دهد؛ ولی این وظیفه ما به عنوان پدر یا مادر است که جای آن را تحکیم کنیم. شنیدن سلام صبحگاهی از دهان تک تک اعضای خانواده، شروع خوبی برای فعالیت روزانه است و سبب هماهنگی و نزدیکی می شود، وقتی گفتن سلام به عنوان یک امر لازم و ضروری در خانه باب می شود، احساس شادی و شکر گزاری با هم بودن را موجب می شود. این نکته حتی در مورد زن و شوهر های بی فرزند نیز صدق می کند. ممکن است بسیاری از کدورت ها را با ادای این کلمه جادویی از بین برود و جای خود را به صلح و آرامش بدهد.

در مورد نوجوانان، سلام دادن نشان می دهد که چه کسی، کجا بوده، اکنون چه حالی دارد و روز را با چه روحیه ای سپری خواهد کرد. پدر و مادر می توانند با یک سلام ساده، تا حدودی وضعیت کنونی فرزند خود را محک بزنند و اگر از فرزند خود شناخت کافی داشته باشند، معمولا” اشتباه نمی کنند. پس بهتر است که از همان سال های اول کودکی، گفتن سلام را در خانه مرسوم کنید؛ به طوری که نگفتن آن در ذهن افراد خانواده سؤال برانگیز باشد.

خداحافظی

معلوم است که به سختی سلام دادن نیست؛ ولی به همان اندازه مهم است. همه قوانین سلام گفتن در مورد خداحافظی صدق می کند. خداحافظی آخرین اثری است که فرد از خود به جای می گذارد. در ضمن اگر کسی هنگام رویارویی نتوانسته باشد آن طور که باید سلام دلپذیریبدهد، هنگام خداحافظی می تواند جبران کند سرانجام پس از چند بار روبه رو شدن با دیگران اصلاح رفتار خود، به رفتار مطلوب دسترسی پیدا خواهد کرد. در عین حال، خداحافظی روش مناسبی برای تشکر از مهمان نوازی و دادن احساس خوب و مثبت به میزبان است. یا راهی برای قول و قرار گذاشتن دوباره دیدار بعدی است. به هر حال خداحافظی می تواند یک ” پایان خوش” و امیدی به دیدار دوباره باشد.

همیشه برای خداحافظی، دو نفر لازم است.

مهمان های نوجوان، دوست دارند همان طور که آرم و نامرئی وارد خانه ای می شوند، به همان ترتیب نیز از آن خارج شوند. منظور آن دسته از نوجوانانی است که هنوز یاد نگرفته اند سلام و خداحافظی لازمه یک دیدار است. البته تا حدودی هم به میزبان بستگی دارد. در بعضی از خانواده ها، بیشتر وقت ها بچه ها به اجبار پدر و مادر به مهمان سلام می دهند، ولی از زیر بار خداحافظی شانه خالی می کنند و مهمان مانند یک توپ فوتبال، پس ازبازی به یک طرف شوت می کنند تا خودش راهش را به کنار زمین پیدا کند و این کار بهشدت بی ادبانه است. حتی کودکان مهد کودکی هم از سه سالگی می توانند یاد بگیرند که هم بازی خود را تا دم در بدرقه و از او خداحافظی کنند و در را پشت سر او ببندند. اگر لازم باشد، برای این کار پدر یا مادر می توانند کودک را همراهی کنند، ولی گاهی میزبان های بزرگسال، هنگام بدرقه دوست های فرزندشان، به گوشه ای می خزند تا راحت برخورد کنید. سلام ساده ی نوجوان را مانند خود او به سادگی پاسخ دهید و اگر احساس می کنید خجالت می کشد، شما برای خوش آمدگویی قدم پیش بگذارید. مطمئن باشید با این کار به فرزند خود که میزبان فرزند دیگری است، بها داده اید.

پیدا کردن راه خداحافظی

خداحافظی اصلا” بی ادبانه نیست، مگر این که فرد یک بار خداحافظی کند و بعد یادش بیفتد که باید دستشویی برود، پس از خداحافظی دوباره به یاد کتابی بیفتد که قرار بود از صاحب خانه قرض بگیرد، پس از خداحافظی سه باره تذکر دهد که تشنه است و یک لیوان آب می خواهد و به این ترتیب، در برابر چشم های منتظر میزبان خرده فرمایش های متعدد خود را بیان کند، این نوع خداحافظی بدتر از خداحافظی نکردن است.

و یکی دیگر از انواع بد خداحافظی، زمانی اتفاق می افتد که مادری برای بردن فرزند خد از منزل دوستی، بخواهد ساعت ها با میزبان جلو در صحبت کند، شاید میزبان از روی ادب به او نگوید که غذایی در حال پختن دارد که هر لحظه ممکن است بسوزد، با یک نفر پشت خط تلفن منتظر است یا به زودی مغازه ها را می بندند و او باید به خرید برود. پس اگر نمی خواهید که فرزند شما مزاحم دیگران شود، از قبل ساعتی را برای بردن او مشخص کنید، سر موقع به دنبالش بروید و زمان خداحافظی از میزبان را کوتاه کنید. گاهی بعضی از بچه ها به ساعت مقرر اکتفا نمی کنند و به کسی که به دنبال او آمده می گویند: ” هنوز داریم بازی می کنیم و بازی ما تمام نشده. برگرد و یک ساعت دیگر بیا.”

و گاه پدر و مادر بدون در نظر گرفتن شرایط صاحب خانه به حرف فرزند خود عمل می کنند. برای این که مشکل در روابط شما و خانواده دیگری ایجاد نشود، حتما” به ساعت مقرری که از قبل تعیین کرده اید، پایبند باشید و از این طریق به فرزند خود نیز وقت شناسی را بیاموزید، بهترین ساعت هفت بعد اظهز است. خوش قولی شما، سبب می شود که با روی باز از فرزندتان استقبال کنند.

هرگز بی سلام وارد نشوید.

وقتی زنگ آخر مدرسه به صدا در می آید، بچه ها با تکان دادن یک دست، خود به خود از هم خداحافظی می کنند، ولی برایشان سخت است که از معلم و ناظم خداحافظی کنند. با هنگام ترک مطب دکتر از منشی یا پس از خرید از مغازه ای، از مغازه دار خداحافظی نمی کنند. البته، متأسفانه بزرگسال هم اهمیت زیادی برای این موضوع قایل نیستند. پس اگر خداحافظی کردن برایتان دشوار است.دست کم با سلام دادن شروع کنید.

به هر جا وارد شدید، سلام را فراموش نکنید تا دیگران متوجه شوند که شما هم آن ها را دیده اید.

خداحافظی در خانواده

خداحافظی هم مانند سلام از آداب ضروری هر خانواده ای به شمار می رود. همان طور که کودک یک تغذیه ساده برای زنگ تفریح  در مهد کودک و مدرسه لازم دارد، به شنیدن یک خداحافظی گرم و صمیمی نیز نیازمند است تا او را مطمئن سازد که کسی در انتظار بازگشت اوست، کسی که دوستش دارد. به این ترتیب، کودک با امید و اطمینان بیشتری راهی مهد کودک یا مدرسه می شود.

گاهی خداحافظی با سفارش های ویژه همراه می شود؛ مثل: فراموش نکردن شستن دست ها قبل از خوردن تغذیه، جا نگذاشتن وسایل شخصی در مدرسه، گوش دادن به درس و از این قبیل سفارش ها، بنابراین، خداحافظی می تواند فرصت خوبی برای یک شروع دیگر باشد؛ شروع برنامه هایی که بعد از آن لحظه قرار است اجرا شود.

البته وقتی مادر و فرزند به شدت به یکدیگر وابسته باشند، خداحافظی می تواند برای هر دو آزار دهنده باشد. مانند وقتی که کودک راضی نمی شود از مادر جدا شود و به مهد کودک برود. در این صورت برای مدت کوتاهی باید از خداحافظی صرف نظر کرد تا زمان بریدن از او کوتاه تر شود. سپس وقتی به مرور کودک به رفتن به مهد کودک عادت کرد، می توان به طور عادی از او خداحافظی کرد. گاه این جدایی برای مادر سخت تر است و کودک این را با نگاه به چهره مادر درک می کند. چشم های پر اشک مادر یا صدای لرزان او هنگام خداحافظی از کودک، از ناراحتی مادر خبر می دهد؛ بنابراین سعی کنید با شادی از کودک خود خداحافظی کنید. به او بگویید که منتظرش هستید. عشق و علاقه خود را بدرقه راهش کنید تا با قدرت از شما جدا شود.

مهم ترین خداحافظی در طول شبانه روز، خداحافظی کردن برای رفتن به رختخواب است. هر چه بچه کوچک تر باشد، این کار می تواند با مراسم مفصل تری اجرا شود. مانند حمام کردن کودک قبل از خواب، کتاب خواندن با گفتن قصه، پاسخ دادن به سؤال های او و دعا کردن برای همه. شب فرصت خوبی برای جبران کمبود توجه روزانه به کودک است. اگر شاغل هستید و در طول روز فرصت وقت گذاشتن برای کودک را ندارید، از این فرصت شبانه استفاده کنید. بگذارید به رختخواب رفتن برای کودک با هیجان و کارهای دوست داشتنی توأم باشد؛ به طوری که خودش داوطلبانه بخواهد به موقع به رختخواب برود. مطمئن باشید که این کار، ارزش وقت گذاشتن را دارد.

از گفت و گو تا حرف

حرف زدن با یکدیگر، اولین شرط لازم برای برقراری ارتباط صمیمانه در خانواده، مدرسه و محل کار است. از آن جا که خزانه لغات کودکان کم و تجربه زندگی آن ها اندک است، اولویت صحبت کردن را به بزرگسالانمی دهند. گاه صدای ضعیف کودک و گاه زمان زیادی که برای دادن به یک پاسخ صرف می کند، سبب می شود که کودکان بیشتر وقت ها ابراز نظر نکنند و از عقیده خود صرف نظر کنند. در چنین مواقعی، کودک به گوشه ای عقب نشینی و سکوت اختیار می کند. شاید با خود بگوید: ” وقتی به هر حال کسی به حرف من گوش نمی دهد، چرا به خودم زحمت بدهم.”

ولی چنین احساسی در مورد نوجوان ها با خشم همراه است؛ زیرا نوجوان نیازمند توجه و ابراز عقیده است و اگر این فرصت لز او گرفته شود، به خشم و دلخوری و گله و شکایت منجر می شود، صحبت کردن با همسالان نیز همیشه آسان نیست و معمولا” به بحث و سرانجام به مشاجره ختم می شود. این نکته حتی در مورد خواهر و برادر یا به عبارتی فرزندان یک خانواده نیز صدق می کند؛ بنابراین، حرف زدن با یکدیگر را باید یاد گرفت. پس یک موضوع خاص را در خانواده انتخاب کنید. زمانی که کودکتان بتواند حرف بزند، آموزش گفت و گو در خانواده می تواند شروع شود. شما می توانید حتی قبل از آن که پدر یا مادر شوید، با همسر خود این آموزش را شروع کنید. حتما” ساده ترین قانون گفت و گو را می شناسید:

• به یکدیگر احترام بگذارید. حتی بزرگسالان نیز هنگام گفت و گو باید به کودکان احترام بگذارند؛ بنابراین وقتی با کودک هم صحبت می شوید، بهتر است که هر دو از شرایط یکسان گفت و گو بهره مند شوید. پس در کنار کودک بنشینید تا اختلاف قد شما کمتر شود و سپس با او حرف بزنید.
• هر یک از طرفین باید بتوانند به قدر کافی حرف بزنند
• هر یک باید به حرف دیگری با صبر و حوصله و توجه گوش دهد.
• کسی نباید حرف دیگری را قطع کند یا وسط آن بپرد.
• در طول گفت و گو باید ارتباط چشمی را حفظ کنید.
• مراقب باشید که بلند صحبت نکنید، از فرمول بندی تحقیر آمیز، نقطه های ضعف دیگری خوداری کنید؛ زیرا هر گونه حمله به ویژگی های شخصیت فرد، به مشاجره و دعوا منچر می شود.

همه این نکته ها نشان می دهند که هر کسی باید بتواند درست صحبت کند و درست گوش دهد. رعایت این نکته ها، به داشتن گفت و گوی موفقیت آمیز با هر فردی کمک می کند و نشانه ادب فردی است. و وقتی مشکل یا اختلاف نظری بین دو نفر وجود دارد، گفت و گو را به جهت مثبت می کشاند.

————————————-

منبع: آموزش آداب معاشرت به کودکان و نوجوانان / نویسنده: داگمارف. کرام / ترجمه: سپیده خلیلی