آِیا خلوت کردن خواستگار با دختری که از او خو
آِیا خلوت کردن
خواستگار با دختری که از او خواستگاری کرده، جایز است؟
سوال- به خواستگاری
دختری رفتم، خانواده ی او به من قول مثبت دادند و موافقت خود را نسبت به این موضوع
اعلام کردند. به همین مناسبت مراسم جشنی ترتیب دادیم و اقوام و دوستان را دعوت
کردیم و خواستگاری را اعلام نمودیم، فاتحه خواندیم و حمد و ثنای خدا را به جا
آوردیم و به شادی و سرور پرداختیم. حال سوال من این است که آیا این توافق و اعلان
خواستگاری از نظر شرعی به عنوان ازدواج و نکاح به حساب نمی آید تا اینکه مجاز
باشیم که با نامزد خلوت نمایم؟به ویژه شرایط کنونی من اجازه نمی دهد که عقد رسمی
را انجام دهم و در دفتر ثبت اسناد آن را ثبت رسانم؟
جواب: خواستگاری از
نظر لغوی و عرفی و شرعی چیزی غیر از ازدواج و نکاح است . خواستگاری مقدمه ای برای
ازدواج است. همه ی فرهنگ لغت ها میان دو کلمه ی خواستگاری و ازدواج فرق می گذارند.
عرف، میان مرد خواستگار و مرد متأهل فرق گذاشته و شریعت هم میان آن دو تفاوت
آشکاری قائل است. خواستگاری چیزی بیشتر از اعلام میل و رغبت نسبت به ازدواج با زن
معین و مشخص نیست، ولی ازدواج پیمانی محکم و عهد و میثاق استواری است که حدود و
شرایط و حقوق و آثاری بر آن مترتب است.
قرآن راجع به این دو
موضوع تعبیر خاص خود را دارد. در ارتباط با زنانی که شوهرانشان فوت کرده می فرماید:
(وَلاَ جُنَاحَ
عَلَیْکُمْ فِیمَا عَرَّضْتُم بِهِ مِنْ خِطْبَهِ النِّسَاء أَوْ أَکْنَنتُمْ فِی
أَنفُسِکُمْ عَلِمَ اللّهُ أَنَّکُمْ سَتَذْکُرُونَهُنَّ وَلَکِن لاَّ
تُوَاعِدُوهُنَّ سِرّاً إِلاَّ أَن تَقُولُواْ قَوْلاً مَّعْرُوفاً وَلاَ
تَعْزِمُواْ عُقْدَهَ النِّکَاحِ حَتَّىَ یَبْلُغَ الْکِتَابُ أَجَلَهُ
وَاعْلَمُواْ أَنَّ اللّهَ یَعْلَمُ مَا فِی أَنفُسِکُمْ فَاحْذَرُوهُ
وَاعْلَمُواْ أَنَّ اللّهَ غَفُورٌ حَلِیمٌ )بقره/۲۳۵
« و گناهی بر شما (
مردان ) نیست که به طور کنایه از زنانی ( که شوهرانشان فوت کرده‌اند و در عدّه بسر
می‌برند ) خواستگاری کنید ، و یا در دل خود تصمیم بر این کار را بگیرید ( بدون این
که آن را اظهار نمائید ) ، خداوند می‌دانست شما آنان را یاد خواهید کرد ( و این
گرایش فطری مردان نسبت به زنان است و خداوند با خواسته طبیعی شما به شکل معقول
مخالف نیست ) ولی به آنان پنهانی وعده زناشوئی ندهید ، مگر این که به طرز پسندیده‌ای
( و به طور کنایه ) اظهار کنید ( امّا در همه حال ) اقدام به ازدواج ننمائید تا
عدّه آنان بسر آید ، و بدانید که خداوند آنچه را در دل دارید می‌داند ، پس از (
مخالفت فرمان ) او خویشتن را برحذر دارید و بدانید که بیگمان خداوند بس آمرزنده و
شکیبا است ( و در مجازات بندگان شتاب نمی‌کند ) .)
اعلام و انتشار
خواستگاری هر اندازه قوی تر و بیشتر هم باشد، چیزی جز تثبیت و تحکیم آن را نخواهد
رساند، و خواستگاری هر نوع که باشد حقی را برای داماد[خواستگار] ایجاد نخواهد
رساند، جز اینکه آن دختر را برای خود انتخاب کرده و خواستگاری از او را برای
دیگران از نظر شریعت ممنوع و حرام ساخته است. در حدیث آمده است:
« نباید هیچ یک از
شما، نامزد برادر دینی خود را خواستگاری کند.»
نکته ی مهم و قابل
توجه این است که نامزد و خواستگار قبل از اجرای عقد ازدواج شرعی میان ان دو، دو
نفر بیگانه به شمار می آیند، و جز با عقد ازدواج صحیح شرعی، آن دو وارد دایره ی
زوجیت و همسری نخواهند شد. رکن اساسی در عقد ازدواج همان ایجاب و قبول است، و تا زمانی که عقد اجرا نشود، و ایجاب و قبول
انجام نگیرد،ازدواج هم نه در عرف و نه در شرع و نه در قانون حاصل نخواهد شد، و
دختر کماکان برای خواستگار بیگانه تلقی می شود، و خلوت و مسافرت آن دو با هم بدون
وجود یکی از محارم دختر مانند پدر یا برادرش قطعا” جایز نیست.
از لحاظشرعی، هرگاه
شوهر، همسر خود را پیش از اینکه با او نزدیکی کرده باشد، رها کند نصف مهریه ی همسر
بر شوهر واجب می گردد، به دلیل قول خداوند متعال که می فرماید:
(وَإِن
طَلَّقْتُمُوهُنَّ مِن قَبْلِ أَن تَمَسُّوهُنَّ وَقَدْ فَرَضْتُمْ لَهُنَّ
فَرِیضَهً فَنِصْفُ مَا فَرَضْتُمْ إَلاَّ أَن یَعْفُونَ أَوْ یَعْفُوَ الَّذِی
بِیَدِهِ عُقْدَهُ النِّکَاحِ)بقره/۲۳۷
«و اگر زنان را پیش از
آن که با آنان تماس بگیرید ( و آمیزش جنسی بنمائید ) طلاق دادید ، در حالی که
مهریّه‌ای برای آنان تعیین نموده‌اید ، (
لازم است ) نصف آنچه را که تعیین کرده‌اید ( به آنان بدهید ) مگر این که آنان ( حق
خود را ) ببخشند و یا ( اگر صغیر و یا سفیه هستند ، ولی آنان ، یعنی ) آن کس که
عقد ازدواج در دست او است ، آن را ببخشد.»
ولی هرگاه خواستگار
بعد از مدتی کوتاه، یا طولانی نامزد خود را ترک کند به جز سرزنشهای اخلاقی و
فرهنگی کیفر و توبیخ دیگری بر او لازم نمی آید. در این صورت، چگونه ممکن است هر
آنچه برای کسی که همسرش را عقد کرده مباح است، برای کسی که فقط خواستگاری را انجام
داده است، به طور یکسان مباح باشد؟
سفارش من به سوال
کننده ی محترم این است که برای عقد نکاح نامزد خود شتاب ورزد، و فقط بدین وسیله
آنچه را که سوال کرده است برای او مباح می گردد، و اگر شرایط وی اجازه ی چنین کاری
را به او نمی دهد، شایسته است که به خاطر حفظ دین و شخصیت خودش، عواطف و احساسات
خود را کنترل کند و نفس سرکش را به وسیله ی تقوی مهار کند؛ زیرا، هر کاری که با
حرام شروع شود، خیر و برکتی در آن نیست.
همچنین، به پدران و
اولیا اکیدا” سفارش می کنم که در ارتباط با مسائل دخترانشان با بصیرت و آگاهی
عمل کنند، و زیر لوای خواستگاری راجع به مسائل دیگر کوتاهی و اهمال نورزند، سهل
انگاری و کوتاهی در آغاز کار چه بسا موجب عواقب وخیم گردد.
پایبندی به حدود و
قوانین الهی برازنده ی هر مسلمانی است:
(وَمَن یَتَعَدَّ
حُدُودَ اللّهِ فَأُوْلَئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ)بقره/۲۲۹
«و هرکس از حدود و
مرزهای ( اوامر و نواهی ) الهی تجاوز کند ( ستمگر بوده و ) بیگمان این چنین کسانی
ستمگرند ( و به خود و به جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنند ستم می‌نمایند ) .»
(وَمَن یُطِعِ اللَّهَ
وَرَسُولَهُ وَیَخْشَ اللَّهَ وَیَتَّقْهِ فَأُوْلَئِکَ هُمُ الْفَائِزُونَ )نور/۵۲
«و هرکس از خدا و
پیغمبرش پیروی کند و از خدا بترسد و از ( مخالفت فرمان ) او بپرهیزد ، این چنین
کسانی ( به رضایت و محبّت خدا و نعیم بهشت و خیر مطلق دست یافتگان و ) به مقصود
خود رسیدگانند .»
_______________________
دیدگاههای فقهی معاصر
نویسنده: دکتر یوسف
قرضاوی
مترجم: احمد نعمتی
انشارات: نشر احسان ۱۳۸۰
