چگونه و چرا بر پیامبر صلوات بفرستیم؟!
چگونه و چرا بر پیامبر صلوات بفرستیم؟!
صلوات (کیفیت و مکانهای صلوات و فضایل و نتایج آن)
تهیه و تحقیق : ابو اسماء
کیفیت درود بر پیامبر(ص)
درود وسلام بر پیامبر (ص) به چند صیغه وارد شده است:
۱- از عبدالرحمن بن أبی لیلی روایت شده که گفت:کعب بن عجره را دیدم ،گفت آیا هدیه ای به تو بدهم ؟ رسول خدا پیش ما آمد ،وما گفتیم چگونه بر تو سلام وصلاه بفرستیم؟ پیامبر(ص) فرمود:«قولوا: اللهم صل علی محمد وعلی آل محمد کما صلیت علی ابراهیم انک حمید مجید. اللهم بارک علی محمد وعلی آل محمد کما بارکت علی آل ابراهیم انک حمید مجید»رواه البخاری ومسلم
۲- از ابی حمید ساعدی (رض) روایت شده که اصحاب به پیامبر گفتند یارسول الله ما چگونه برتو درود بفرستیم؟پیامبر(ص) فرمودند:«قولوا: اللهم صل علی محمدوازواجه وذریاته،کما صلیت علی ابراهیم وبارک علی محمد وازواجه وذریته کما بارکت علی ابراهیم انک حمید مجید»رواه البخاری ومسلم.
۳- از ابن مسعود روایت شده که در باره ی کیفیت صلوات بر پیامبر(ص) از ایشان سوال شد: وقتی که نماز می خوانیم چگونه در آن بر شما صلوات بفرستیم؟پیامبر(ص) فرمودند:بگوئید«اللهم صل علی محمد وعلی آل محمد»رواه ابن حبان به نقل از فقه المنهجی
۴- واین صیغه ی صلوات که در احادیث توسط امامان بخاری ومسلم وسایرین نقل شداست.«اللهم صل علی محمد وعلی آل محمد کما صلیت علی ابراهیم وعلی آل ابراهیم وبارک علی محمد کما بارکت علی ابراهیم وعلی آل ابراهیم فی العالمین انک حمید مجید»
به کار بردن واژه ی سید قبل از گفتن نام پیامبر(ص) نه تنها گناه نیست بلکه کاری مستحسن است،زیرا خداوند در آیه ی ۳۹ آل عمران این کلمه را برای یحیی(ع) بکار برده است.«وسیدا وحصورا ونبیا من الصالحین»ودر جای دیگر می فرماید:«ولا تجعلئا دعاءالرسول بینکم کدعاءبعضکم بعضا»[نور/۶۳]خطاب کردن پیامبر در میان خود مانن خطاب کردن بعضی از خودتان به بعضی دیگر قرار ندهید.که این مستدعی اکرام واحترام نام مبارک ایشان است نام کسی که خداوند به جان وی سوگند خورده است:ومرموده:«لعمرک انهم لفی سکرتهم یعمهون»[حجر/۷۲](ای پیغمبر)به جان توسوگند انان در مستی خود سرگردان بودند.
ودر روایات متعددی پیامبر(ص) برای خود واژه ی سید را به کار برده است.مثلا فرموده است«أنا سیدولد آدم ولا فخر»
جاهای درود بر پیامبر(ص)
بدان که برای دورد برپیامبر جاهایی است که سنت (حدیث)آن را مشخص کرده است.ازجمله:
۱- در تشهد: در تشهداول درود وصلوات بر پیامبر جز ابعاض نماز محسوب می شود همانطور که در تشهد دوم درود برآل پیامبر (ص) جزو ابعاض محسوب شده است.ولی فرستادن صلوات ودرود بر خود پیامبر در تشهد پایانی جزو ارکان نماز است واگر کسی آن را انجام ندهد نمازش باطل می شود. شرایط صلوات در نماز:
الف:نماز گذار خودش صلوات را بشنود اگر شنوایی او معمولی باشد.
ب:ذکر نام پیامبر(ص) با اسم محمد یا صفات رسول یا نبی،پس اگر شخص اسم «احمد»را به کار برد کافی نیست.
ج:صلوات با زبان عربی گفته شود ؛پس اگر شخص از گفتن آن به عربی عاجز بود می تواند ترجمه ی آن را به هرزبانی بگوید اما واجب است در صورت امکان به تعلیم عربی آن مبادرت ورزد.
د: رعایت ترتیب کلمات صلوات وترتیب قرار گرفتن ان با تشهد پس تقدیم صلوات بر تشهد جایز نیست.(فقه المنهجی/ج اول)
۲-در نماز جنازه بعد از تکبیر دوم:
بعد از اتمام فاتحه نماز گذار با بلند کردن دست ها تا نرمه ی گوش ،تکبیر دوم را گفته وبعد مجددا دست هایش را بگیرد سپس با هر صیغه ای از صلوات بر پیامبر (ص)صلوات ودرود بفرستد وافضل آنها صلوات ابراهیمی است که چندی قبل بیان شد.
۳-در خطبه ها :مانند خطبه ی جمعه وعیدین وغیره…
۴-بعد از اذان: پیامبر(ص) فرموده است:«اذا سمعتم الموذن فقولوا مثل ما یقول ثم صلوا علی فإنه من صلی علیّ صلاه صلی الله بها علیه عشرا ثم سلوا الله فی الوسیله فإنها منزله فی الجنه لا تنبغی الا لعبد من عبادالله وأرجو أن أکون هو فمن سأل الله لی الوسیله حلت علیه الشفاعه» [رواه مسلم]هرگاه صدای اذان موذن را شنیدید،مانندآنچه که می گوید شما هم بگویید؛سپس بر من صلوات بفرستید زیرا هرکس که برمن صلواتی بفرستد خداوند در مقابل ده صلوات بر وی می فرستد؛سپس از خداوند وسیله را برایم طلب کنید که آن مقامی در بهشت است وفقط به یکی از بندگان خدا داده می شود وامیدوارم که آن من باشم .هرکس که وسیله را از خدا برایم طلب کند شفاعت من برای وی واجب می شود. وهمچنین امام بخاری از جابر روایت کرده اند که پیامبر(ص)فرمودند:«من قال حین یسمع الندا :اللهم رب هذه الدعوه التامه والصلاه القائمه آت سیدنا محمدا الوسیله والفضیله وابعثه مقاما محمودا الذی وعدته. حلت له شفاعتی یوم القیامه»هر کس پس از شنیدن اذان بگوید خدایا ،ای صاحب دعوت کامل بی تغییر وصاحب این نماز برپای شده، به سید وبزرگ ما محمد(ص) مقام وسیله وفضیله را که وعده اش داده ای عطا فرما واو را بدان مقام ومنزلت پسندیده وشایسته ای که به وی وعده داده ای ،برسان. اگر چنین گوید شفاعت من (در روز قیامت)برای او رواست. موذن باید صلوات ودعای فوق را جدای از اذان وبا صدای آرام بگوید تا گمان نرود که از الفاظ اذان هستند.
۵– در وقت دعا: از ابن مسعود (رض) روایت شده که گفت: من دعا می خواندم ،پیامبر که ابوبکر وعمر با وی بودند، نشستم وبا ثنا بر خداوند متعال شروع کردم سپس بر پیامبر صلوات فرستادم وبعد برای خود دعا کردم ،در این وقت بود که پیامبر(ص) فرمودند:«سل تعطه ،سل تعطه»دعا کن خداوند به تو عطا می کند دعا کن خداوند به تو عطا می کند.[رواه الترمذی /به نقل از قصص الرسولل]
احمد بن ابی الحواری گفت: شنیدم که ابا سلیمان دارانی می گفت: هر کس که می خواهد خداوند حاجت او را برآورده کند با صلوات بر پیامبر دعایش را شروع کند وسپس رفع حاجت را بخواهد ودر پایان نیز بر پیامبر (ص)درود بفرستد .چون صلوات بر پیامبر مقبول است وخداوند بزرگتر از ان است که دعای بین آن دوصلوات را رد کند.[قصص الرسول]
۶-در وقت دخول به مسجد وخروج از ان: از فاطمه(رض) روایت شده که گفت :پیامبر(ص) هرگا به مسجد داخل می شدند می گفتند:«اللهم صل علی محمد وسلم اللهم اغفر لی ذنوبی ،وافتح لی ابواب رحمتک»وهرگاه خارج می شد مثل ان را می فرمود مگر اینکه در پایان می گفت «ابواب فضلک»[قصص الرسول]
۷-بر روی صفا ومروه:از ابن عمر(رض) روایت شده که پیامبر(ص)بر روی «صفا»سه بار تکبیر گفت:«لااله الا الله وحده لا شریک له ، له الملک وله الحمد وهو علی کل شیءقدیر»سپس صلوات داد وبعد دعا کردند وقیام ودعا را طولانی کردند سپس بر روی «مروه »نیز رفت ومثل آن را انجام داد که این خود از توابع دعا نیز می باشد.(صححه الألبانی . به نقل از قصص الرسول)
۸– در هنگام اجتماع قومی قبل از تفرقشان:از جابر ، روایت شده که پیامبر(ص) فرمودند:«ما اجتمع قوم ثم تفرقوا عن غیر ذکر الله وصلاه علی النبی(ص)الا قاموا عن أنتن جیفه»(رواه ابوداودوغیره وصححه الألبانی به نقل از قصص الرسول)هر قوم وجماعتی با هم جمع شوند بدون اینکه نام خدا را ببرند ویا صلواتی بر پیامبر بفرستند. آن مجلس بی یرکت است.
جیفه به معنی گندیدن آمده .(آذر تاش آذرنوش) انتن جیفه به معنی بسیار متعفن نیز می باشد. ودر حدیث دیگر فرموده است:«ما جلس قوم مجلسا لم یذکروا الله فیه ولم یصلوا علی نبیهم الا کان علیهم حسره یوم القیامه وان دخلوا الجنه للثواب»(تحفه الذاکرین/شوکانی)هر گاه مردم در مجلسی اجتماع کنند ودر ان نام خدا را ذکر نکنند ویا بر پیامبر(ص)صلوات نفرستند در روز قیامت حسرت می خورند. اگر چه برای ثواب داخل بهشت شوند.
۹– در وقت نام بردن پیامبر(ص): از حسین بن علی روایت شده که پیامبر(ص) فرمودند:«بخیل من ذکرت عنده فلم یصل علیّ » بخیل وحسود است کسی که نام من در پیش وی برده شود وبر من صلوات نفرستد.
۱۰– در صبحگاه وشامگاه: از ابی درداء روایت شده که رسول خدا(ص) فرمود:«من صلی علیّ حین یصبح وحین یمسی عشرا أذرکته شفاعتی یوم القیامه» رواه الطبرانی. به نقل از صحیح قصص الرسول. هرکس صبحگاهان وشامگاهان بر من ده صلوات بفرستد شفاعت من در روز قیامت شاملش خواهد شد.
۱۱– هنگام وقوف در نزد قبرش: از عبدالله بن دینار روایت شده که گفت عبدالله بن عمر در نزد قبر پیامبر(ص)ایستاد و بر پیامبر صلوات فرست وبرای ابوبکر وعمر نیز دعا کرد.(صحیح موقوف : مالک درالموطاروایت کرده والبانی آن را صحیح وموقوف دانسته. به نقل از صحیح قصص الرسول)
۱۲– در شب وروز جمعه: از ابن مسعود روایت شده که پیامبر(ص) فرمود:«أکثروا الصلاه علیّ فی یوم الجمعه فأنه لیس أحد یصلی علیّ یوم الجمعه الا عرضت علیّ صلاته»ودر روایت دیگر آمده:«إن من أفضل ایامکم یوم الجمعه فأکثروا علیّ من الصلاه فیه فإن صلاتکم معروضه علیّ» از بهترین اوقات شما ،روز جمعه است ،در این روز بیشترین صلوات را بر من بفرستید .زیرا صلوات شما (به وسیله ی فرشتگان)به من عرضه می شود.
۱۳– در وقت ختم قران: (صحیح قصص االرسول)
۱۴– در وقت قرائت: امام احمد گفته است:«إذا مرّ المصلی بآیه فیها ذکر النبی(ص) فإن کان فی نفل صلی علیه » هرگاه نماز گذار آیه ای را خواند که در ان ذکرمحمد(ص) آمده بود اگر در نماز سنت بود برپیامبر صلوات بفرستد.
۱۵– در وقت هم وغم وشدائد وطلب مغفره: از ابی بن کعب (رض) روایت شده که گفت:پیامبر(ص) هرگاه که دوسوم شب بگذرد بلند می شود ومی گوید:«ای مردم یاد خدا با شید قیامت می اید ومرگ فرا می رسد» ابی گفت: گفتم:یارسول الله من زیاد بر شما صلوات می فرستم .چقدر بر شما صلوات بفرستم؟پیامبر(ص)فرمود:«ماشئت» هر قدر که دوست داری .
ابی گفت :یک چهارم؟
پیامبر(ص)فرمودند:«ماشئت فإن زدت فهو خیر لک» هرقدر که دوست داری اگر زیاد کنی برای تو بهتر است.
ابی گفت :گفتم:نصف؟
پیامبر(ص) فرمودند:«ماشئت فإن زدت فهو خیر لک»هرقدر دوست داری اگر زیاد کنی بهتر است
ابی گفت :گفتم :دو سوم؟
پیامبر(ص) فرمودند:«ماشئت فإن زدت فهو خیر لک»هرقدر دوست داری اگر زیاد کنی بهتر است.
ابی می گوید گفتم:آیا تمام شب را صلوات بدهم؟
پیامبر(ص)در جواب فرمودند: این برای هم وغم تو کافی است وبرای گناهان تو بخشنده می شود.(رواه ترمذی واحمد وحاکم )
حدیث فوق به این معنی استکه هرکس دعایش را صلوات بر پیامبر قرار دهد خداوند او را از ناراحتی های دینی ودنیایی دفع می کند.
۱۶– دروقت خواستگاری: از ابن عباس (رض) روایت شده که گفت : خداوند فرموده «ان الله وملائکته یصلون علی النبی…»یعنی خداوند پیامبرش را ثنا می کند واو را می بخشد وملائکه را نیز به استغفار برای او امر فرموده:«یا ایها الذین آمنوا صلو علیه» یعنی شما نیز در دعاهایتا ودر مساجد ودر همه جا ودر وقت خواستگاری بر او درود بفرستید . وفراموش نکنید.
۱۷- صلوات بر او در همه جا: از ابو بکر صدیق روایت شده که گفت :پیامبر(ص)فرموده است:«أکثروا من الصلاه علیّ فإن الله وکل بی ملکا عند قبری ،فإن صلی علیّ رجل من أمتی ،قال لی ذالک الملک: یا محمد ان فلان بن فلان صلی علیک» (صحیح قصص الرسول) بسیار بر من صلوات بفرستید چون خداوند متعال ملائکه ای را در نزد قبر من گذاشته که هر کس از امت من بر منصلوات بفرستد ،آن ملائکه می آید ومی گوید یا محمد فلان پسر فلان بر شما درود فرستاد.
۱۹- در آخر قنوت: ثابت شده که معاذ بن حارث انصاری که حضرت عمر او را برای مردم امام کرده بود ،در ماه رمضان در نماز ترایح در آخر قنوت برپیامبر درود فرستاد.(صحیح قصص الرسول)
فضایل صلوات بر پیامبر(ص)
فضایل صلوات بر پیامبر بسیار است :ازجمله:
۱- در وقت نارا حتی انسان را آرامش می دهد وباعث غفران ذنوب می شود: که چندی پیش حدیثی را در این مورد از ابی بن کعب بیان کردیم .
۲- درجات انسان را بلند می کند وباعث از بین بردن سیئات می شود: از ابی طلحه انصاری روایت شده که پیامبر(ص) روزی با طیب نفس وخوشحالی آمد در حالی که از صورت او بشارت دیده می شد.اصحاب گفتند یارسول الله امروز بسیار خوشحالی واز صورت توبشارت دیده می شود ، پیامبر(ص)فرمود «أجل ،اتانی آت من عند ربی عزوجل ،فقال :من صلی علیک من أمتک صلاه کتب الله له بها عشر حسنات ومحا عنه عشرسیئات ورفع له عشر درجات، وردّ علیه مثلها»رواه أحمد. چندی پیش خبری از جانب خداوند عزوجل به من رسید که :هرکس از امتم صلواتی برمن بفرستد خداوند ده حسنه را برای او می نویسد وده بدی وسیئه را ازاو محو وپاک می کند وده درجه او را بلند می کند ومثل آن را بر او می فرستد.
۳- درود باعث درود می شود.یعنی کسی که برپیامبر درود بفرستد پیامبر نیز بر او درود می فرستد.وخداوند هم براو درود می فرستد .دلیل این هم حدیث سابق الذکر است که فرمود«وردّعلیه مثلها»
۴- باعث شفاعت می شود:از ابی درداء روایت شده که پیامبر(ص) فرموده است:«من صلی علیّ حین یصبح وحین یمسی عشرا ادرکته شفاعتی یوم القیامه» هرکس صبحگاهان وشامگاهان ده صلوات بر من بفرستد شفاعت من شامل حال وی خواهد شد.
۵- سبب می شود که نام مصلی(صلوات دهنده)برپیامبر عرضه شود.از ابن مسعود روایت است که پیامبر(ص)فرموده اند: «ان الله تعالی ملئکه سیاحین فی الأرض یبلغونی من أمتی السلام»رواه أحمد خداوند متعال ملائکه های را در آسمان وزمین پخش کرده تا سلام امت من را به من برسانند. وهمچنین حدیث ملک الموکل در نزد قبرپیامبر خود دلیل بر این است.
۶- باعث اجابه ی دعا می شود: از علی ابن ابی طالب (رض) روایت شده که پیامبر(ص) فرموده اند:«کل دعاء محجوب حتی یصلی علی النبی(ص)» دعا موردقبول قرار نمی گیرد تا زمانی که بر پیامبر درود فرستاده نشود.
۷- صلوات پاکی مجلس است: «مااجتمع قوم ثم تفرقوا عن غیر ذکر الله وصلاه علی النبی(ص) الا قاموا علی أنتن جیفه» (ترجمه ی قبلا بیان شد)
۸- صفت بخل را از مسلمان دور می سازد:«پیامبر(ص) فرموده است: البخیل من ذکرت عنده فلم یصل علیّ» بخیل کسی است که وقتی نام من را پیش وی می برند بر من صلوات نمی دهد.
۹- چراغ راه بهشت است: از ابن عباس روایت شده که پیامبر (ص) فرموده اند: «من نسی الصلاه علیّ خطیء طریق الجنه» رواه ابن ماجه . هرکس صلوات بر من را فراموش کند راه بهشت را اشتباه می رود.
فوائد وثمرات حاصله از صلوات:
ابن قیم رحمه الله فرموده است که فوائد وثمرات حاصله از درود بر پیامبر(ص) عبارتند از:
۱- امتثال امر خداوند سبحان ومتعال
۲- موافقت با خداوند متعال در صلوات دادن اگر صیغه ی صوات اختلاف داشته باشد.
۳- موافقت با ملائکه
۴- حصول ده صلوات از جانب خداوند بر مصلی.
۵- باعث ده درجه رفعت وبلندی است
۶- باعث ده حسنه می شود.
۷- باعث این می شود که ده سیئه را محو کند.
۸- باعث قبولی دعا است ،هرگاه قبل از دعا صلوات فرستاده شود.
۹- سبب شفاعت است
۱۰- سبب غفران ذنوب می باشد.
۱۱- سبب کفایت عبد دروقت هموم است.
۱۲- سبب قرابت عبد به پیامبر(ص) در روز قیامت است.
۱۳- برای دست تنگ ها وفقیران صدقه محسوب می شود.
۱۴- سبب قضای حوائج می شود.
۱۵- باعث صلوات خداوملائکه بر مصلی می شود.
۱۶- باعث پاکی وطهارت مصلی است.
۱۷- باعث بشارت شخص به بهشت می شود قبل از مرگش.
۱۸- باعث نجات شخص از اهوال روز قیامت است.
۱۹- باعث جواب صلاهوسلام مصلی از جانب پیامبر(ص)می شود.
۲۰- باعث یاداوری عبد آنچه را که از یادش رفته می شود.
۲۱- باعث پاکی مجلس می شود وسبب می شود که در روز قیامت برای ان مجلس حسرت نخورند.
۲۲- سبب نفی فقر است.
۲۳- عبد را از بخل دور می سازد.
۲۴- راه بهشت را نشان شخص می دهد.
۲۵- باعث نجات شخص از نتن مجلسی است که در ان صلوات داده نمی شود ونام خدا درآن برده نمی شود.
۲۶- سبب تمام شدن کلامی است که با حمد خدا وصلاهوسلام بر رسول خدا شروع شده است.
۲۷- باعث وفور نور بر پل صراط است.
۲۸- باصلوات شخص از جفا رهایی می یابد.
۲۹- باعث برکرت در ذات وعمر وعمل واسباب مصالح صلوات دهنده می شود.
۳۰- سبب نیل رحمت است چون رحمت یا به معنی درود است در نزد بعضی ویا به معنی لوازم وموجبات درود است بنا بر قول صحیح .
۳۱- سبب دوام محبت برای رسول خدا(ص) وزیادشدن ومحبت است .که محبت ودوست داشتن پیامبر (ص) عقدی از عقود ایمان است که ایمان جز با ان کامل نمی شود.
۳۲- سبب محبت عبد در نزد رسول خدا می شود.
۳۳- سبب عرضه شدن نام مصلی نزد رسول خدا است.
۳۴- سبب هدایت عبد وزنده ماندن قلب می شود.
۳۵- سبب ثابت قدم شدن در راه می شود: عبدالرحمن سمره می گوید در خواب پیامبر(ص) را دیدم وهمچنین مردی را دیدم که از این طرف به ان طرف می رفت وراهش را گم کرده بود صلوات او باعث شد که مرد ثابت قدم وپا برجا بماند.(وابل الصیب وجلاء الأفهام/ ابن قیم . به نقل از صحیح قصص الرسول
۳۶- باعث اندازه ی کمی از اداکردن حق است.
۳۷- متضمن ذکر خداوند متعال وشکر او وشناخت نعمتهای او نسبت به بندگانش است.
۳۸- صلوات ودرود بر پیامبر(ص) دعا است ودعا ودرخواست عبد از خداوند دو نوع است:
۱-درخواست عبد برای رفع حوائج ومهمات وانچه که در شب وروز به ان گرفتار شده است. که این نوعی دعا وسوال عبد برای خود است.
۲- درخواست عبد از خداوند که ثنای دوست وخلیل ومحبوب خود را بکند وبر تشریف وتکریم وایثار ذکر او بیفزاید ودرجه ی او را بلند تر کند .پس بدون شک خداوند متعال جواب این دعا را می دهد ورسولش هم خوشش می اید.پس عبد دعایش را با صلوات شروع کند انشاءالله خداوند دعایش را قبول خواهد کرد.
ایها المسلمون هذا هو نبینا ،وهذا ثمرات الصلاه علیه.
بلغ العلی بکماله کشف الدجی بجماله
عظمت جمیع خصاله صلوا علیه وآله