وجوب فرمانبرداری از پیامبر(ص)

وجوب فرمانبرداری از پیامبر(ص)

 نوینسده :استاد دکتر وهبه الزحیلی/ترجمه:خالد ایوبی نیا

فرمانبرداری از پیامبر(ص) در حکمی که صادر میکند و قانون وشریعت او واجب است. چرا که اگر ایمان آوردن به او تصدیق اودر آنچه که از جانب خداوند آورده است واجب باشد ، فرمانبرداری از او نیز واجب می شود زیرا واضح و روشن است که اطاعت و فرمانبرداری از پیامبر(ص) نیز جزو مسائلی است که از جانب خداوند بر او نازل شده است ، خداوند میفرماید:« یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ أَطِیعُواْ اللّهَ وَرَسُولَهُ* ای مؤمنان ! از خدا و پیغمبرش فرمانبرداری کنید » (انفال/۲۰) ومیفرماید:« قُلْ أَطِیعُوا اللَّهَ وَأَطِیعُوا الرَّسُولَ* بگو : از خدا و از پیغمبر اطاعت کنید»(نور/۴۵)

ونیزمیفرماید:« وَأَطِیعُواْ اللّهَ وَالرَّسُولَ لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ*و از خدا و پیغمبر اطاعت کنید تا که ( در دنیا و آخرت ) مورد رحمت و مرحمت قرار گیری »(آل عمران/۱۳۲)ومیفرماید:« وَإِن تُطِیعُوهُ تَهْتَدُوا* وَإِن تُطِیعُوهُ تَهْتَدُوا» (نور/۵۴)و:« مَّنْ یُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطَاعَ اللّهَ * هر که از پیغمبر اطاعت کند ، در حقیقت از خدا اطاعت کرده است» (نساء/۸۰)و« وَمَا آتَاکُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاکُمْ عَنْهُ فَانتَهُوا * . چیزهائی را که پیغمبر برای شما ( از احکام الهی ) آورده است اجراء کنید ، و از چیزهائی که شما را از آن بازداشته است ، دست بکشید .»(حشر/۷)و نیزمیفرماید«: وَمَن یُطِعِ اللّهَ وَالرَّسُولَ فَأُوْلَئِکَ مَعَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللّهُ عَلَیْهِم مِّنَ النَّبِیِّینَ وَالصِّدِّیقِینَ وَالشُّهَدَاء وَالصَّالِحِینَ وَحَسُنَ أُولَئِکَ رَفِیقاً* ذَلِکَ الْفَضْلُ مِنَ اللّهِ وَکَفَى بِاللّهِ عَلِیماً* و کسی که از خدا و پیغمبر ( با تسلیم در برابر فرمان آنان و رضا به حکم ایشان ) اطاعت کند ، او ( در روز رستاخیز به بهشت رود و همراه و ) همنشین کسانی خواهد بود که ( مقرّبان درگاهند و ) خداوند بدیشان نعمت ( هدایت ) داده است ( و مشمول الطاف خود نموده است و بزرگواری خویش را بر آنان تمام کرده است . آن مقرّبانی که او همدمشان خواهد بود ، عبارتند ) از پیغمبران و راستروان ( و راستگویانی که پیغمبران را تصدیق کردند و بر راه آنان رفتند ) و شهیدان ( یعنی آنان که خود را در راه خدا فدا کردند ) و شایستگان ( یعنی سایر بندگانی که درون و بیرونشان به زیور طاعت و عبادت آراسته شد ) ، و آنان چه اندازه دوستان خوبی هستند !* این ( منزلت بزرگی که به مطیعان فرمان خدا و پیغمبر داده می شود ) موهبتی از سوی خدا ( برای ایشان ) است و ( خداوند باخبر از اعمال بندگان است و پاداش ایشان را به بهترین وجه می دهد ، و برای بندگانی که راه طاعت او می پویند و رضای وی می جویند ) کافی است که خدا آگاه باشد .» (نساء/۶۹/۷۰)ونیز فرمود:« وَمَا أَرْسَلْنَا مِن رَّسُولٍ إِلاَّ لِیُطَاعَ بِإِذْنِ اللّهِ * و هیچ پیغمبری را نفرستاده ایم مگر بدین منظور که به فرمان خدا از او اطاعت شود.»(نساء/۶۴)

قاضی عیاض گفته است : خداوند اطاعت از پیامبرش را عین اطاعت از خود قرار داده، و آن را با اطاعت از خود مساوی دانسته است، و در برابر آن پاداش بزرگ و به مخالفین آن عاقبت سختی را وعده داداه است، و پیروی از دستورات او و پرهیز ار منهیاتش را واجب داتنسته است.

مفسرین و ائمه گفتهاند : اطاعت از پیامبر با التزام به سنت او و تسلیم شدن به آن چه که از جانب خداوند آورده است تحقق می یابد، و گفته اند : خداوند هیچ پیامبری را نفرستاده است مگراین که اطاعت از او را بر کسانی که به سویشان روانه می شود واجب نموده است و نیز گفته اند: هر کس از پیامبر در سنت هایش پیروی کند در واجبات نیز از خداوند اطاعت می کند.

در مورد شرایع اسلام از سهل بن عبدالله سؤال شد، گفت:« وَ مَا آتَاکُمُ الرَّسُوُلُ فَخُذُوهُ » و ابولیث سمر قندی گفته است : گفته می شود : از  خداوند در فرایض و از پیامبرش درسنتهایش اطاعت کنید، و برخی گفته اند: از خداوند در آنچه که بر شما حرام کرده است اطاعت کنید با شهادت دادن به ربوبیت او، و از پیامبر اطاعت کنید با شهادت دادن به نبوت او.

سنت نبوی نیز بر اطاعت از پیامبر (ص) تأکید می نماید ، امام بخاری از ابو سلمه بن عبدالرحمان روایت میکند که او.از ابو هریره شنید که می گفت : پیامبر(ص) گفته است :« هر کس از من اطاعت کند از خاوند اطاعت کرده و هر کس از من سرپیچی کند از خداوند سرپیچی نموده وهر کس از امیر من اطاعت کند بی شک از من اطاعت کرده است و هر کس از امیر من سرپیچی کند بی شک از من سرپیچی نموده است.»پس اطاعت از پیامبر (ص) اطاعت از خداوند است، زیرا خداوند ما را به اطاعت و پیروی از پیامبر (ص) دستور داده است، پس اطاعت و پیروی از پیامبر (ص) عمل به فرمان خداوند و اطاعت وفرمانبرداری از او می باشد.

خاوند از کفار در پایین ترین درجات جهنم حکایت میکند و می فرماید:« یَوْمَ تُقَلَّبُ وُجُوهُهُمْ فِی النَّارِ یَقُولُونَ یَا لَیْتَنَا أَطَعْنَا اللَّهَ وَأَطَعْنَا الرَّسُولَا* روزی ( را خاطر نشان ساز که در آن ) چهره های ایشان در آتش زیر و رو و دگرگون می گردد ( و فریادهای حسرت بارشان بلند می شود و ) می گویند : ای کاش ! ما از خدا و پیغمبر فرمان می بردیم ( تا چنین سرنوشت دردناکی نمی داشتیم ) .»(احزاب/۶۶) در آن جا آرزوی اطاعت و فرمانبرداری از پیامبر (ص) را می نمایند اما هیچ سودی ندارد.

ر در حدیثی که شیخین روایت کرده اند می فرماید:« هر گاه شما را از چیزی نهی کردم، از آن اجتناب کتنید، و هر گاه شما را به چیزی دستور دادم درحد توانایی و استطاعت از آن پیروی کنید.»

حاکم از ابوهریره روایت می کند که پیامبر (ص) فرمود: «امت من همه داخل بهشت میش ون به جز کسی که از داخل شدن به بهشت امتناع ورزد، پرسیدند: ای فرستاده ی خدا چه کسی از داخل شدن به بهشت امتناع می ورزد؟ فرمود: هر کس مرا اطاعت کند داخل بهشت می شود، و هر کس مرا نافرمانی کند در واقع او از داخل شدن به بهشت امتناع ورزیده است».

و در حدیث دیگری که اما بخاری روایت می کند پیامبر (ص) فرمود:« مثال من و آنچه که خداوند مرا با آن مبعوث گردانیده است مانند مثال مردی است که به میان قومش آمده و خطاب به آنان می گوید: ای مردم من با چشم سرم لشکری را پشت این کوه دیدم که در حال حمله به شما می باشد و بی گمان من بیبم دهنده ای راتسگو و بی غرض هستم،پس خودتان را نجات دهید، (در نتیجه ی این بیم دادنها ) گروهی در فکر نجات خویش می افتند و در آخر شب از آن محل بیرون رفته و به سرعت خویش را نجات می دهند، گروهی دیگر نیز او را تکذیب نموده ، و با خیال راحت در خانه هایشان می خوابند که صبحگاه زود لشکر دشمن انان را غافلگیر نموده و همه را به کشتن می دهد، این مثال دو گروه می باشد که گروهی مرا اطاعت می کنند و به آنچ

ه که از جانب خدوند بر من نازل شده است پیروی می کنند و گروهی دیگر که مرا نافرمتنی کرده، و آنچه را که من از جانب خداوند آورده ام تکذیب می نمایند.» این حدیث بر این دلالت میکند که نجات و رهخایی در آخرت از آنِ کسانی خواهد بود که خدا و پیامبرش را اطاعت می کنند، و هلاک و نابودی از آنِ کسانی خواهد بود که خدا و پیامبرش را نافرمانی می کنند، لیکن مقصود از نافرمانی ، نافرمانی همراه با تکذیب است نه مطلق نافرمانی.

و در حدیث دیگری که شیخین روایت میکند پیامبر (ص) این چنین مثال می زند:«مثال من مانند کسی است که خانه ای را می سازد و سفره ای را با انواع غذاها بر آن می گذارد و کسی را به مکیان مردم می فرستد که آنان را به حضور بر آن سفره دعوت کند، پس هر کس دعوت او را بپذیرد و داخل آن خانه شود از غذاهای آن سفره میخورد و هر کس دعوت او را جواب ندهد پس داخل خانه نمی شود و از غذای آن سفره نمی خورد، آن خانه بهشت است ،دعوت کننده محمد (ص) است ، پس هر کس محمد(ص) را اطاعت کند در حقیقت خداوند را اطاعت کرده است، و هر کس محمد(ص) را نافرمانی کند در حقیقت خداوند را نافرمانی کرده است و محمد(ص) سبب فرق و جدایی مردم است.» یعنی محمد(ص) حد فاصل بین ایمان داران و کافران که برخی دیگر تکذیب کننده ی او می باشند.

اینها مثال هایی تقریبی و قابل ملاحظه بودند که واقعیت امت اسلامی را بیان میکند، در حدیث اول که از ابو هریه روایت شد مژده به اهل بهشت در صورت اطاعت از پیامبر (ص) در آن چه که از جانب خداوند آورده است و بیم دادن امتناع کنندگان  از اخل شدن به بهشت می باشد ، استثناء در این حدیث از جنی مستثنای منقطع میباشد و مقصود امتی است که و دعوت او را اجابت می کنند، و صحیحئاست که مستثنی نیز متصل باشد بنا بر این که مقصود از امت ، امّت دعوت گر بوده و معصیت مختص به کفر باشد.

در حدیث دوم پیامبر (ص) خویش را به کسی تشبیه می کند که قومش را از لشکر دشمن در حال آماده باش برای حمله به آنان میباشد بیم میدهد، که هیچ گونه غرض و مقصدی جز نجات قومش از هلاکت و نابودی ندارد، پس هر کس با سرعت او را تصدیق کند و به دشمن هجوم ببرد، هم خود نجات می یابد و هم قومش را نجات می دهد، و هر کس او را تکذیب کند و به روبرو شدن در برابر دشمن آماده نشود، دشمن در صبحگاهی زود آنان را ریشه کن نموده واز بین می برد، این دو مثال دو کسی است که یکی از پیامبر (ص) اطاعت می کند ودیگری او را نافرمانی می کند.

ودر حدیث سوم پیامبر (ص) خود را به کسی تشبیه می کند که خانه ای بنا می کند و مردمن را برای اجتماع و صرف غذا دعوت می نماید، پس هر کس به دعوت کننده ی او جواب بدهد وارد خانه ی او شود ، از غذایش می خورد و هر کس جواب دعوت او را ندهد داخل خانه اش نمی شود و از غذای او نمی خورد، خانه ای که پیامبر (ص) آن را مثال می زد مقصود از آن بهشت است که خداوند پیامبر (ص) را به میان مردم فرستاده تا آنان را به داخل شدن به این بهشت بهره مند شدن از نعمت های آن دعوت نماید، پس هر کس او را اطاعت کند داخل بهشت شده و هر کس او. را نافرمانی کند داخل آتش می شود، و پیامبر (ص) مردم را به دو قسم تقسیم می کند: ایمان داران و کافران.

———————————-

منبع: کتاب/سیمای پیامبر اسلام (ص)/نویسند:استاد دکتر وهبه الزحیلی / ترجمه: خالد ایوبی نیا / انتشارات:حسینی اصل/چاپ اول۱۳۸۹