سالگرد شهادت عمر مختار، شیر صحرا
سالگرد شهادت عمر مختار، شیر صحرا
شانزدهم سپتامبر، هشتاد و یکمین سالگرد شهادت شیخ عمر مختار رهبر جنبش مقاومت مردم لیبی بر علیه اشغالگری نظامی ایتالیا است.شیخ «عمر مختار» در ۲۰ آگوست ۱۸۶۲ در روستای «جنزور» واقع در شرق لیبی و از توابع «بریقه» در خانواده ای که نسبش به «قریش» می رسید، به دنیا آمد. عمر مختار از سال ۱۳۱۲ که ارتش عثمانی در برابر قوای ایتالیا، از لیبی عقب نشینی کرد ، به صف مجاهدان علیه اشغالگران پیوست و معروف است که حدود هزار بار با اشغالگران درگیر شد و جنگید.
سید عمر بن‌مختار بن‌عمر المنفی در “بطنان” در یکی از بخشهای ایالت برقه “لیبی” در دامن مادری با خدا و پدری متدین و خانواده‌ای دین‌دوست چشم به جهان گشود.
وی ابتدا در یکی از مدارس خانقاه (زاویه) در “جنزور” و سپس درخانقاه “جغبوب” مشغول تحصیل شده و مراحل تربیت و رشد روحانی خویش را در این مکاتب و مدارس گذرانید. در آن زمان، مدارس خانقاه، وابسته به نهضت نوپای سنوسیه بود. سنوسیه فرقه‌ای از مجاهدین صوفی در آفریقای شمالی و منسوب به سید محمد بن‌علی سنوسی می باشد. سید محمد بن‌علی، داعیۀ اجتهاد داشت و در اصول و کلام و تصوف چندین کتاب به رشته تحریر درآورد. سنوسی در تحقق اندیشۀ وحدت اسلامی اهتمام بسیار کرد و مریدان و جانشینان وی نیز در تعقیب مقاصد او تلاش های فراوانی نمودند.
عمرمختار که در دامان مکتب اسلام پرورش یافته بود به عنوان برجسته‌ترین عالم سنوسی به مقام رهبری خانقاه “القصور” واقع در جبل الاخضر منصوب شد و تا سال ۱۹۱۱م مانند دیگر علمای خانقاه‌ها به انجام وظایف متعارف، اشتغال داشت. تا اینکه حضور استعمارگران ایتالیایی در خاک لیبی، این غیورمرد را بر آن داشت که سلاح بر دست و جان بر کف، با پشتوانۀ ایمان و توکل به خدا برای دفاع از کیان اسلام و شرافت مسلمانان، قدم به معرکۀ جهاد بگذارد. بدینسان، وی زهد و تقوا را با جهاد و پیکار درهم آمیخت و مکاتب و خانقاه را علاوه بر ذکر و عبادت به مراکز تعلیمات جهادی مسلمانان علیه سلطۀ بیگانگان مبدل ساخت.
عمرمختار به وسیلۀ افرادی که تحت نظارت و توجهات خودش تربیت یافته بودند، توانست انقلابی عظیم، سدی فولادین و حرکتی عزت‌آفرین را در مقابل دشمنان اسلام ایجاد نماید. از امتیازاتی که این سردار زاهد از آن بهره‌مند بود، می توان ژرفای نفوذ روحانی اش در میان قبایل را نام برد. نهضت عمرمختار در شرایطی پا به عرصۀ وجود گذاشت که ملت های عرب به ویژه مردم لیبی و مصر، زیر تازیانه بیگانگان و در آستانه اضمحلال امپراطوری عثمانی، چشم به سرنوشتی تلخ دوخته بودند. این نهضت، نقطۀ عطفی برای تجدید تفکر دینی مسلمانان شد، تا بدان حد که نویسندگان عرب، جنبش سنوسیه و به تبع آن، نهضت عمرمختار را از جمله عوامل مؤثر در بیداری عربی می‌دانند. اما جواب این سئوال را که چرا عمرمختار در عداد مصلحان تفکر دینی مطرح نشده است، در مشغولیت همه جانبه وی در جهاد و اقدام عملی اش در مقابل هجوم استعمار جستجو کرد. این مسائل، مجال پرداختن به مباحث علمی و کلامی را از او گرفته بود. عمر مختار در قیامی که با هدف بیرون راندن ایتالیایی های استعمارگر از خاک لیبی، به وقوع پیوست، بیست سال پایانی عمرش را در میدان جهاد و مبارزه گذرانید و در این دوران، چنان رشادتها، دلاوری ها و راهبردهای جنگی را از خود نشان داد که هر کدام در نوع خود، بی‌نظیر بودند. مجاهدان تحت فرماندهی وی با حمله‌های ناگهانی و برق آسا، درمدت چند دقیقه ضربه‌های سنگینی بر دشمن وارد کرده و با همان سرعت صحنه را ترک می‌کردند؛ به طوری که دشمن متجاوز زمانی به خود می‌آمد که دیگر از آن قاصدان تیغ و شمشیر اثری نبود. وی همواره در پیشانی حمله لشکریان تحت فرماندهی اش به مجاهدت می پرداخت.به گفته یکی از فرماندهان ایتالیایی بنام “گرازیانی” فقط در مدت بیست ماه، ۲۶۳جنگ، بین دو طرف رخ داد که هر بار نیز از جانب گروه عمرمختار، ضربه‌های مهلکی بر پیکره دشمن وارد می‌شد.
در سال ۱۳۲۲، با روی کار آمدن دولت فاشیستی موسولینی در ایتالیا ، رویارویی اشغالگران ایتالیایی با مجاهدان لیبی به اوج خود رسید. عمر مختار تا پایان سال ۱۹۳۱، چکمه پوشان فاشیست را ، بیابان به بیابان قلع و قمع نمود و به کابوس موسولینی که قصد داشت لیبی را به خاک ایتالیا ضمیمه کند تبدیل شد.
سرانجام در سپتامبر سال ۱۹۳۱، عمر مختار در یکی از جنگ های خود با ارتش ایتالیا ، به محاصره در آمد و اسیر شد. فاشیست ها ، شیخ را به شهر بنغازی منتقل کرده و در محکمه ای نمایشی ، حکم اعدامش را صادر نمودند.
در محکمه نظامی ، ژنرال گراتسیانی ، فرمانده کل ارتش ایتالیا در لیبی ، از شیخ مختار پرسید: چرا با حکومت فاشیستی با شدت و پیگیری درگیر بودی؟
شیخ جواب داد: برای دین و وطنم.
ژنرال پرسید: شما در فکر دستیابی به چه چیزی بودید؟
گراتسیانی گفت: آیا امکان دارد از نفوذ و اعتبار خودتان استفاده کنید و از شورشیان بخواهید که در برابر حکومت ایتالیا تسلیم شوند؟
شیخ مختار پاسخ داد: امکان ندارد من هیچ کاری در این مورد بکنم. ما انقلابیون با یکدیگر هم قسم شده ایم که همه مان تا آخرین نفر کشته شویم اما تسلیم نشویم یا سلاحمان را بر زمین نگذاریم.
شیخ گفت:هیچ چیز به جز بیرون کردن شما . چون شما غاصب هستید و جنگ با شما بر ما واجب است و پیروزی تنها برای خداوند است.
تاریخ آخرین معرکه‌ای که بین نیروهای دشمن و سپاه عمرمختار رخ داد، به ۱۱سپتامبر ۱۹۳۱م باز می گردد. در این جنگ، حدود ۵۰مجاهد همراه وی بودند که اکثر آنها جان خود را در راه مبارزه با استعمار از دست دادند. در نهایت، دشمن با هدف قرار دادن اسب عمرمختار و وارد شدن جراحاتی بر بدنش، وی را دستگیر کرد. جالب آن جاست که هیچ یک از نظامیان ایتالیایی نمی‌دانستند پیرمردی که اسیرشان شده، فرمانده مجاهدان (عمرمختار) است. عمرمختار چهار روز در “بنغازی” زندانی بود و ساعت پنج بعد از ظهر ۱۵سپتامبر۱۹۳۱م، ایتالیایی‌ها، حکم اعدام وی را صادر کردند.
البته احمد محمود در کتاب الاعلام واقعه دستگیری وی را اینگونه تعریف می کند: سرانجام به سال ۱۳۵۰ه.ق. از طرف نیروی دشمن غافلگیر شد؛ او را دستگیر ساخته به بنغازی بردند و چند روز پس از دستگیری اعدام کردند. مصطفی عقاد کارگردان فقید سوری- آمریکایی که در پرونده کاری خود فیلم به یادماندنی محمد رسول الله را دارد، از زندگی عمر مختار نیز فیلم خاطره انگیز دیگری به نام شیر صحرا را به تصویر کشید. در این فیلم آنتونی کوئین در نقش عمر مختار، بازی به یاد ماندنی را از خود به نمایش گذاشت.
عکس هایی به یاد ماندنی از شیر صحرا
شهید شیخ عمر مختار
شهید شیخ عمر مختار هنگام مذاکره با فرماندهان ایتالیایی
شهید شیخ عمر مختار
تصاویر گرفته شده از شهید شیخ عمر مختار توسط ارتش ایتالیا پس از اسارت ایشان
تصویر گرفته شده از شهید شیخ عمر مختار توسط ارتش ایتالیا پس از اسارت ایشان
تصاویر گرفته شده از شهید شیخ عمر مختار توسط ارتش ایتالیا پس از اسارت ایشان
زنجیر کردن پاهای شیخ عمر مختار توسط سربازان ایتالیایی پس از اسارت ایشان
شیخ عمر مختار در اسارت ارتش ایتالیا و در حال انتقال به بنغازی
شیخ عمر مختار در اسارت ارتش ایتالیا و در حال انتقال به بنغازی
شیخ عمر مختار در محکمه نظامی ایتالیا در بنغازی
شیخ عمر مختار در محکمه نظامی ایتالیا در بنغازی
عکس یادگاری امرای ایتالیایی با شیر در زنجیر لیبی
شیخ عمر مختار در تدارک نماز در اسارت متجاوزین ایتالیایی
شیخ عمر مختار ، رهبر مجاهدان لیبی ، بر فراز دار (اول جمادی الاولی ۱۳۵۰ قمری)
مزار شهید «شیخ عمر مختار» ، رهبر اسطوره ای مردم مسلمان لیبی
و امروز ، فرزندان عمر مختار ، در برابر فرعون
منابع:
