احکام بانوان در رمضان/ بخش دوم

احکام بانوان در رمضان/ بخش دوم

سمیه امینی

کیفیت غسل
دو عمل در غسل واجب است: ۱.نیت ۲.شستن تمام بدن .
نیت کردن به این معنا است که زن نیت کند( عبارت است از قصد قلبی همراه با شروع در عمل است) غسل را برای رفع حدث اکبر از جنابت و حیض و… انجام می‌دهد تا پاک شود و عبادت را آغاز کند همچنین در غسل باید آب به همه بدن برسد و هیچ جا خشک نماند. . اگر اعضایی از بدن مجروح باشد و برای سلامتی فرد استفاده از آب خطرناک باشد، بقیه‌ی اعضای بدن شسته می‌شود و برای آن عضو تیمم انجام می‌شود. .

مراحل انجام غسل
ابتدا باید دست‌ها را شست و بعد شرمگاه( مانند مراحل وضو) و بعد صورت و پاها و بعد آب را از بالای سر به بدن ریخت و سنت است که اول طرف راست و بعد چپ شسته شود. وقتی کاملاً آب به همه‌ی بدن رسید و نیت غسل و وضو را انجام داد دیگر مراحل وضو مانند کشیدن دست بر اعضا لازم نیست، چون ظن غالب این است که آب به همه جا رسیده است.
آب باید کاملاً به ریشه موی زن برسد و خیس شود و از پاک شدن سر اطمینان حاصل کند و مانعی برای رسیدن آب به بدن و موی سروجود نداشته باشد. سنت است که زنان با مواد خوشبو کننده غسل کنند. همچنین مستحب است که زنان با مواد خوشبو کننده مانند سدر و بخور و… محل حیض را بشویند.

احکام جنب
جنب کسی است که با همسرش نزدیکی کرده و یا احتلام شده باشد و غسل بر او واجب می‌شود .
1. همه‌ی اموری که برای شخص بی وضو صحیح نیستند برای کسی که جنب باشد نیز صحیح نیستند.
2. فرد جنب نمی‌تواند قرآن را قرائت نماید تا زمانی که پاک شود .از نظر مذهب مالکیه برخی از سوره‌های کوچک مانند ناس و فلق و آیه الکرسی را برای محافظت از خودش می‌تواند بخواند.
3. داخل شدن و ایستادن در مسجد، بر جنب حرام است. ابوداود از عایشه( رضی الله عنها) روایت می‌کند که پیامبر( صلی الله علیه و سلم) فرمودند:« إنی لا  أحل المسجد لحائض و لا جنب» ترجمه: من مسجد را برای زن حیض شده و فرد جنب شده حلال نمی‌گردانم .
عبور از مسجد یا رد شدن از کنار مسجد نیز صحیح نمی‌باشد. حنفی‌ها می‌گویند اگر کسی مجبور شود به مسجد برود می‌تواند تیمم کند و وارد شود.
ذکر خداوند از الحمدلله، سبحان الله و الله اکبر و استغفرالله و … و اذکاری که در قرآن موجود است برای جنب جایز است مانند کسی که مصیبتی برایش پیش می‌آید بگوید انا لله و انا الیه راجعون که آیه‌ای قرآنی است.
طواف خانه خداوند جایز نیست اما حنفی‌ها می‌گویند اگر این کار را کرد جایز است اما ناقص است.
روزه گرفتن هم بر شخص جنب حرام است .

احکام حائض
برای زنی که حیض شده است انجام چه اموری حرام می‌باشد؟
هر چیزی که برای جنابت حرام است برای زن در عادت ماهیانه نیز حرام است. نماز و روزه برای زن حائض با توجه به حدیث پیامبر( صلی الله علیه و سلم) واجب نیست و نباید آنها را انجام دهد نماز زن قضا ندارد اما باید قضای روزه را اداء نماید.
برخی از زنان اصرار دارند که در ماه رمضان از داروهایی برای جلوگیری از حیض شدن استفاده نمایند و روزه بگیرند، از لحاظ شرعی مانعی ندارد اما حکمت‌های فراوانی در عادت ماهیانه وجود دارد، این یک رخصت برای تجدید نیرو در ماه رمضان است و وقتی خداوند این مسئولیت را از عهده‌ی زنان برداشته است چه اصراری است که حتما روزه بگیرد. و گاهی خوردن داروها ضررهای فراوانی به جسم زنان وارد می‌سازد. انجام ندادن عبادات در زمان عادت ماهیانه خود، عین عبادت است، زیرا این امر اطاعت از فرمان خداوند است و تفاوتی با اوقات دیگر ندارد، این حالت زن جز خلقت او است، و هر درد و رنجی که متحمل شود برایش نزد خداوند پاداشی نهفته دارد.
انجام عمل زناشویی در زمان حیض زن حرام می‌باشد. اما لذت بردن مرد از پایین کمر زن ایرادی ندارد. برای مرد صحیح نیست که در زمان حیض همسرش، رختخوابش را جدا کند بلکه با مهربانی بیشتر این وضعیت زن را درک کند و یاریگر او در کارهای منزل باشد و فشار و بار فراوانی را بر او تحمیل نکند.
اگر خون حیض قطع شد اما هنوز پاکی مشاهده نشده باشد، از نظر شافعی نزدیکی با زن جایز نیست، اما از نظر حنفیه اگر زمان حیض به ده روز برسد و زن هنوز غسل نکرده باشد، نزدیکی جائز است.
برای زن مستحب است که در این زمان بهداشت شخصی خود را رعایت کند و از عطر استفاده نماید و موهایش را شانه نماید و بوی بدی از او به مشام نرسد. زن حائض می‌تواند به جایگاه نماز عید قربان و رمضان برود به شرط اینکه در مسجد نباشد. زن حائض نمی‌تواند طواف خانه خدا را انجام بدهد .
قرائت قرآن از نظر اکثر فقها برای زن به دلیل حدیث پیامبر( صلی الله علیه و سلم) جایز نیست:« لایقرأ الجنب و لا الحائض شیئا من القرآن»: فرد جنب و حائض نباید چیزی از قرآن بخواند. اما از نظر مالکی‌ها زن می‌تواند در این زمان قرآن را قرائت کند اما برای جنب جایز نیست. ذکر خداوند برای حائض مانعی ندارد همانگونه که برای جنب گفته شد. حمل قرآن و دست زدن به آن برای حائض جایز نیست، اما اگر تفسیر قرآن و یا کتاب فقه باشد ایرادی ندارد.
از نظر مالکیه معلم قرآن و قرآن‌آموز ایرادی ندارد قرآن را لمس و یا حمل و یا بخواند. با توجه به احادیث پیامبر( صلی الله علیه و سلم) داخل شدن در مسجد و ایستادن در آن مگر به ضرروت حرام است. دلیل آن: پیامبر( صلی الله علیه و سلم) به عایشه( رضی الله عنها) فرمود آن خمره را در مسجد برایم بیاور، عایشه گفت: من حیض هستم، پیامبر( صلی الله علیه و سلم) فرمود: حیض که در دست تو نیست.
همان‌گونه که گذشت مربی قرآن یا قرآن‌آموز در حد نیاز با توجه به رای مالکی‌ها می‌تواند قرآن بخواند. همچنین زنانی که دوست دارند قرآن بخوانند با توجه به امکانات فراوان صوتی و تصویری، با گوش دادن و حتی نگاه کردن به آیه های قرآن گناهی مرتکب نشده‌اند و می‌توانند در این زمان هم از برکات قرآن بهره‌مند شوند به شرط اینکه دست به قرآن نزنند و آن را بر زبان نیاورند به استثنای ذکرهایی که مستحب هستند و جزء آیه‌های قرآنی‌اند. دست زدن به قرآن در گوشی اشکال ندارد زیرا میان قران و دست حائل وجود دارد.

احکام نُفَساء
احکام زنی که در نفاس قرار دارد دقیقا مانند احکام زنی است که حیض شده است.

احکام استحاضه
اصل این است که زن در استحاضه احکامش مانند زمان پاکی است، غیر از اینکه برای هر نماز یک وضوی جدا دارد. و می‌تواند همه‌ی عبادات را که در زمان پاکی انجام می‌دهد، به جا آورد. نزدیکی مرد با زن در زمان استحاضه جایز نیست مگر اینکه مردی ترس زنا را داشته باشد و صبر نکند، زن باید غسل کند و کاملاً خود را تمیز کند. اما اصل این است که نباید نزدیکی صورت بگیرد. با توجه به نظر ابن قدامه حنبلی اگر خون زن مستحاضه قطع شود، قبل از غسل، مرد می‌تواند نزدیکی کند.

پاک بودن زن از حیض و نفاس، شرط وجوب روزه برای زنان است. همچنین حضرت عایشه( رضی الله عنها) فرمودند:« کُنَّا نؤمر بقضاءالصَّومِ و لا نُؤمَرُ بقضاءِ الصلاه »ِ: پیامبرما را به قضای روزه و نه نماز امر فرمودند.
زنی که در وسط روز حیض می‌شود روزه‌اش باطل و بر او افطار لازم می‌آید .اگر زنی در زمان سحر پاک شد و غسل نکرد می‌تواند روزه‌اش را بگیرد و صبح غسل کند. تاخیر هیچ کدام از غسل‌های واجب، مانع از وجوب عبادات بر فرد نمی‌شوند به طوری که اگر زنی تا قبل از اذان صبح( قبل از فجر) خود را از حیض پاک دید، روزه و سایر عبادات بر او واجب می‌شود. اما تاخیر غسل تا طلوع فجر به دلیل قضا شدن نماز صبح صحیح نمی‌باشد.

منابع:
– بلغه السالک لاقرب المسالک الی مذهب الامام مالک ، ج۱،ص۶۷.
– سنن ابن ماجه.
– البدائع ، ص.۳۸
– صحیح مسلم به شرح نووی ، ج۴، ص۲۶.
– المغنی ، ج۱، ص۳۶۸.
– سنن الکبری ، بیهقی ، ج۱،ص۳۰۹. بدایه المجتهد ، ج۱، ص۴۵، المغنی ، ج۱، ص۳۳۸.
– صحیح بخاری به شرح کرمانی ، ج۶،ص۷۸.
– المغنی ، ج۱،ص۳۰۷.
– السنن الکبری ، بیهقی ، ج۱ ، ص۳۰۹ .البدائع ، ج۱ ، ص۳۷و۳۸و۴۴.المغنی ،ج۱، ص۳۰۷. المحلی ، ابن حزم ، ج۱،ص۷۷. حاشیه الصاوی ، ج۱،ص۸۱ . الروضه البهیه شرح اللمعه الدمشقیه ، ج۱،ص۳۳.
– السنن اکبری ، بیهقی ، ج۱ ، ص۳۰۹. البدائع ، ج۱،ص۴۴. المحلی ، ابن حزم ، ج۱،ص۷۷. حاشیه الصاوی ، ج۱،ص۸۱.
– صحیح مسلم به شرح نووی ، ج۳، ص۲۹. سنن ابن ماجه ، ج۱، ص۲۰۷.سنن البیهقی ، ج۱، ص۳۰۸.
– البدائع ، ج۱، ص۴.
– نیل الاوطار ، ج۱، ص۳۳۹.
– المغنی ، ج۱ ، ص۳۳۹.
– المغنی ، ج۳، ص۱۴۲و ۱۴۳.المجموع ، ج۶، ص۲۸۰-۲۸۱