از سبک زندی تا کسالت در رمضان

از سبک زندی تا کسالت در رمضان

نویسنده:  سید جمال قریشی

اگر نگاهی به زندگی اصحاب و سلف صالح داشته باشیم و رفتار آنها را در ماه رمضان مورد بررسی قرار دهیم متوجه خواهیم شد که آمدن این ماه مبارک تاثیری بر کار و فعالیت و سبک زندگیشان نداشته است آنها همچنان برنامه ها و فعالییت های را که در طول سال انجام می دادند دراین ماه نیزادامه می دادند وعلاوه برآن عبادتهایشان را در این ماه نیز دو چندان می کردند و تک تک لحظه ها و ثانیه های این ماه را غنیمت می شماردند.
با نگاهی گذرا و مختصر به تقویم تاریخی رمضان ، این موضوع را بهتر درک خواهیم کرد .بسیاری از نقاط عطف تاریخ مسلمانان زاده این ماه پربرکت و بزرگوار است:
غزوه بدر دررمضان سال دوم هجری: این غزوه تا حد زیادی جایگاه مسلمانان را تثبیت کرد و آنها را به عنوان قدرتی منطقه ای به دشمنان معرفی کرد. قرآن روز غزوه بدر را یوم الفرقان نام می نهد « روز جدایی حق از باطل »

فتح مکه در رمضان سال هشتم هجری : سقوط مشرکان از اریکه ی حکومت و قدرت و پایان حکایت شرک وبت پرستی در شبه جزیره عرب
فتح قبله ی اول مسلمانان «بیت المقدس» در ۱۳ رمضان سال ۱۶ ه.ق توسط عمربن خطاب (رض)
فتح اندلس در رمضان سال ۹۲ ه.ق و رسیدن اسلام به اروپا
نبرد عین جالوت در ۲۴ رمضان سال ۶۵۸ه.ق : متوقف کردن مغولان از فتوحاتی که سرمستشان کرده بود. با این پیروزی سرنوشت ساز مغولان از ورود به مصر باز ماندند.
فتح انطاکیه در رمضان سال ۶۶۶ ه.ق توسط ملک ظاهر بیبرس و بازپس گیری آن از صلیبیان.

این پیروزیهای درخشان مسلمانان ، نشان از آن است که اصحاب و سلف در این ماه دچار سستی و رخوت نشده اند بلکه به رشادتها و تلاشهای خود در این ماه ادامه داده اند. حال نکته مورد بحث اینجاست که چرا آنها دچار کسالت و تنبلی ایکه مسلمانان امروز دچار آن می شوند ، نشده اند. اگر به سبک زندگی آنها در قبل از رمضان نگاه کنیم متوجه خواهیم شد که سبک زندگی آنها در قبل از رمضان با سبک زندگی آنها در خود این ماه تفاوت چندانی نداشته است. پیامبر (ص) و اصحاب بسیاری اوقات از فرط گرسنگی ، سنگ به شکم خود بسته اند. برای درمان بیماریهای جسمانی آنها در مدینه پزشکی حاضر شد ولی پزشک پس از مدتی متوجه شد کسی به او مراجعه نمی کند ، صحابه در جواب گلایه و شکایت وی گفتند ما قومی هستیم که تا گرسنه نشویم غذا نمی خوریم و قبل از اینکه سیر شویم وشکم ما پر شود، دست از غذا خوردن می کشیم و گفتند این نسخه را پیامبر (ص) برای ما تجویز کرده است.
اصحاب و سلف صالح در تمام مدت سال پاسی از شب را بیدار می ماندند و به اقامه ی نماز تهجد مشغول می شدند .در روایتی آمده است که شخصی از پیامبر اکرم صلّی‌الله‌‌علیه‌وسلّم در مورد بهترین عمل پرسید، آن‌حضرت در پاسخ فرمود: بهترین عمل قیام طولانی در حضور پروردگار در نماز است (یعنی تلاوت‌ کردن طولانی در حال قیام) و همین‌طور بهترین نماز بعد از فرایض، نماز تهجد است. (مسلم:۲/۸۲۱) و در روایتی دیگر با تأکید فرمود: «علیکم بقیام اللیل فانه من دأب الصالحین قبلکم»؛ نماز شب را بر خود لازم بگیرید که شیوه‌ی نیکانِ قبل از شماست.(ترمذی)
این موارد نمونه های کوچکی از سبک زندگی اصیل اسلامی بودند که ذکر شدند.
طبق تعریف سازمان جهانی بهداشت، سبک زندگی ترکیبی از الگوهای رفتاری و عادات فردی در سراسر زندگی شامل تغذیه، تحرک بدنی،استرس،مصرف دخانیات و کیفیت خواب است که در پی اجتماعی شدن بوجود آمده است.
شیوه زندگی پدیده ای چند وجهی است که تمام جنبه های زندگی روزمره، خواب، غذا، بهداشت، آداب و رسوم، کار، بازی، سرگرمی، وقت گذرانی، روابط اجماعی، طرز تفکر، رفتار، احساسات و عواطف را شامل می شود.

سبک زندگی اصحاب و سلف صالح در رمضان و غیر رمضان یکسان بوده به همین دلیل ، آمدن رمضان و تبعات آن از جمله گرسنگی و شب زنده داری و…. آنها را دچار سختی و مشقت نمی کرد و برنامه ی زندگیشان را به هم نمی ریخت. اما امروزه با نگاهی به سبک زندگی خودمان ، درک خواهیم کرد که سبک زندگی ما تا چه حد از سبک زندگی اسلامی فاصله گرفته است . شبها دیر می خوابیم و صبحها دیر بیدار می شویم که طبیعتا در این حالت پاسی از شب بیدار ماندن و نماز تهجد خواندن بسیار سخت خواهد بود. عادت غذایی ما ربطی به گرسنگی ما ندارد بلکه خودمان را ملزم کرده ایم که سه وعده ی غذایی حتما غذا بخوریم خواه گرسنه باشیم ویا گرسنه نباشیم و بسیاری از موارد دیگر که بخاطر اطاله کلام از ذکر همه ی آنها پرهیز می کنیم . حال با توجه به تعریفی که سازمان جهانی بهداشت از سبک زندگی کرده است متوجه خوایم شد که سبک زندگی ما بیشتر شبیه سبک زندگی یک فرد غربی است تا شبیه سبک زندگی اصیل اسلامی. به همین دلیل امروزه با آمدن رمضان دچار مشقت می شویم چون باید کاملا از سبک زندگیمان در قبل از رمضان که به آن عادت کرده ایم فاصله بگیریم و این ترک عادت برایمان سخت خواهد بود به همین دلیل با پرخوری در هنگام افطار و سحری و استفاده از غذاهای متنوع و رنگاورنگ در این ماه و به تبع آن خواب بیش از حد در روز و کسالت وهمچنین تعطیلی برخی از فعالیتهای روزانه یمان، سعی در جبران این مافات و ترک عادات خواهیم شد.

چو کم خوردن طبیعت شد کسی را چو سختی پیش آید، سهل گیرد
و گر تن پرور است اندر فراخی چو تنگی بیند، از سختی بمیرد
گلستان سعدی

ما باید رمضان را به عنوان فرصتی نگاه کنیم که با تمرین در مدت یک ماه ، سبک زندگیمان را به سبک زندگی اسلامی تغییر دهیم به طوریکه سال به سال به آن مطلوبی که مد نظر خدواند سبحان است نزدیکتر شویم نه اینکه مانند فنری در ماه رمضان فشرده شویم و با اتمام آن باز به همان حالت اول رهاشویم. به همین دلیل شایسته است که رهنمودهای قرآن و سنت پیامبر ( ص) در سبک زندگیمان ، پررنگتر شود و حب دنیا و کراهیت مرگ موجب هلاکمان نشود.