چکیده تفسیر سوره الفاتحه از دیدگاه امام مودودی

✅ چکیده تفسیر سوره الفاتحه از دیدگاه امام مودودی

? مقدمه:
فاتحه به معنی چیزی است که کاری یا موضوعی با آن شروع می‌شود و چون قرآن با این سوره شروع می‌‌شود به آن فاتحه گفته می‌شود.

این سورهِ مکی بنابر روایات معتبر، اولین سوره #کاملی است که بر پیامبر نازل شده است (هر چند قبل از این سوره آیاتی معدودی از سوره‌های علق، مزمل، مدثر و …نازل شده بود).

این سوره ۷ آیه‌ای، در اصل دعایی است که خداوند مهربان به بندگان قرآن‌خوانش آموخته است تا با این دعا این کتاب را با هدف جستجوی راه راست، شروع به مطالعه نمایند. در واقع سوره فاتحه دعا است و ادامه قرآن، جواب دعای مذکور است. بنده از خداوند، صراط مستقیم را عاجزانه درخواست می‌کند، خداوند بزرگ در جواب، قرآن را پیش‌روی بنده می‌گذارد!
———–

۱⃣ {بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِیمِ}[۱] شروع کارها با نام و یاد خدا، سه فایده‌ مهم دارد.

➖ اول اینکه بنده از انجام کارهای بد، دوری می‌کند، مگر می‌شود با نام خدا کار بد را شروع کرد.

➖ دوم اینکه نیت انجام کارها در ابتدا تصحیح می‌شود، و کارها از صحیح‌ترین نقطه شروع می‌شود (و در واقع مطابق رضایت الله و به نیت عبادت انجام می‌شوند)

➖ و سومین و مهمترین فایده شروع کارها با نام خدا، تایید و توفیقات الله شامل حال فرد می‌شود و در واقع هرکس سمت خدا آید، خدا سمت او آید.

۲⃣ {الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ}[۲] شروع این سوره با ستایش خدا و آموزش شیوه دعا کردن به بندگان نیایش‌گر است، تا با بهترین ستایش‌ها لب به دعا کردن بگشایند.

ما با دو جهت، خدای بلندمرتبه را می‌ستاییم، هم با بیان حسن و جمال و توانایی و کمال و خوبی‌های او بدون‌توجه به تاثیرشان بر ما و از جهت ثنا و تمجید خوبی‌های او با توجه به تاثیرشان برما.

ثنا و تعریف و تمجید و ستایش فقط ویژه الله است و بر این اساس ریشه مخلوق‌پرستی کنده می‌شود.

اگر در هر چیزی خوبی وجود دارد سرچشمه آن فقط ذات خدای بزرگ است و از طرف خدا به آن چیزها بخشیده شده است. درنتیجه فقط خداوند استحقاق پرستش را دارد.
خدایی که مالک و صاحب تمام عالمیان است، خدایی که مربی و پرورش دهنده تمام جهانیان است، خدایی که حاکم و نظم‌دهنده کل هستی است.

۳⃣ {الرَّحْمَٰنِ الرَّحِیمِ}[۳] انسان‌ها برای بیان فراوانی چیزی، از صیغه‌های مبالغه استفاده می‌کنند و اگر یک کلمه مبالغه، حق فراوانی چیز مذکور را ادا نکند کلمه مبالغه دیگری را به دنبال آن به کار می‌برند.

از بس که رحمت و مهربانی خدا بر مخلوقاتش زیاد است، برای بیان این رحمت وسیع خدا، این دو واژه رحمان و رحیم (که صیغه مبالغه هستند) به کار برده شده است.

۴⃣ {مَالِکِ یَوْمِ الدِّینِ}[۴] خدای بزرگ مالک روزی است که نسل‌های پیشین و پسین، یکجا گرد آورده می‌شوند، کارنامه زندگی دنیویشان به آنان داده می‌شود و بر اساس کارنامه دنیویشان جزا داده می‌شوند!

بیان صفت مالک‌یوم‌ دین، بعد از صفات رحمان و رحیم، این معنی را می‌رساند که او تعالی فقط مهربان نیست بلکه دادگرِ با اختیارات مطلق هم هست.

بنابراین ما نه تنها به خاطر رحمت و مهربانی او باید به او محبت داشته باشیم بلکه به خاطر عدالتش از او ترس و بیم هم داشته باشیم!

۵⃣ {إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَإِیَّاکَ نَسْتَعِینُ}[۵] تنها تو را عبادت می‌کنیم، یعنی تنها تو را پرستش و نیایش می‌کنیم و تنها مطیع و فرمانبردار تو هستیم و تنها بنده تو هستیم و این معانی سه‌گانه را فقط مختص تو می‌دانیم و بس.
فقط تو معبود ما هستی و نه کسی دیگر.

فقط از تو یاری می‌طلبیم و یقین داریم که رب همه جهانیان تو هستی و مالک همه نعمت‌ها هستی و تمام قدرت‌ها در دست توست، بنابراین فقط دست خود را به سوی تو دراز می‌کنیم و تنها به کمک و یاری تو اعتماد می‌کنیم و به این دلیل این خواسته خودمان (آیه بعدی) را به حضور تو می‌آوریم.

۶⃣ {اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِیمَ}[۶] یعنی در هر بخشی از بخش‌های زندگی، روش فکر و روش عمل و نحوه‌ی رفتاری را به ما هدایت کن که صحیح‌ترین باشد و با پیمودن آن به فلاح و رستگاری دست یابیم.

این است آن خواسته‌ای که مطالعه‌کننده قرآن در آغاز تلاوتش از خدا می خواهد.

خواسته او این است که ای رب جهانیان ما را راهنمایی بفرما که در این راههای بی‌شمار زندگی، شاهراه مستقیم و هموارِ فکر و عمل کدام است.

۷⃣ {صِرَاطَ الَّذِینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ غَیْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ وَلَا الضَّالِّینَ}[۷] راه مستقیمی که شناخت آن را از تو می‌خواهیم، راهی که افراد مورد نظر تو پیموده‌اند، راهی که از قدیمی‌ترین ایام تاریخ تا به امروز ، هر کسی یا گروهی که آنرا پیموده‌اند، مستحق نعمت‌ها و پاداش‌های تو گشته‌اند.

منبع:
مقدمه تفهیم القرآن،
مولف: امام ابوالاعلی مودودی،
مترجم: عبدالغنی سلیم‌قنبرزهی،
نشر احسان

? @eslahe

راهی را نمی‌طلبیم که افراد رونده در آن‌‌راه به ظاهر از نعمت‌های دنیا بهره‌مند‌اند اما در حقیقت مورد غضب و خشم تو هستند و راه را گم‌کرده‌اند.