اطلاعات لازم و ضروری در مورد رمضان و روزه

اطلاعات لازم و ضروری در مورد رمضان و روزه

نویسنده: استاد عبدالله الیاسی

بخوانیم بیندیشیم  عمل کنیم  و به  دیگران نیز یاد دهیم

مرحبا قومــــی که داد بندگی را داده اند

ترک دنیا گفته اند ازقــــید آن آزاده اند

روزها با روزه ها درگــوشه ها بنشسته اند

باز شبها درمقـــــــــام بندگی بنشسته اند

نفس را مقتول کرده ، روح را داده فتوح

زاد تقوا برگرفته ، بهر مــــرگ آماده اند

 

بسم الله الرحن الرحیم

مقدمه

ازهمان روزهای پایان شعبان نشان ازفاصله گرفتن باگذشته و ورود به دنیای تازه ی حقایق هویدا می شود ، چشم های بابصیرت به سوی عالم بالا وافق های دیگرخیره می گردند.حال وهوایی تازه درجان هاپدید می آیند ، دل هابیقرارواندیشه ها به تکاپو می افتند گویی شعبان اوج و عروج بود.تامل وتفکر برعقل ها سایه می افکند ، درپی آن دو واژه ومعمول ومانوس آسمانها و زمین ظهور ونمودی دیگرمی یابند.آسمانها با آن همه وسعت وبزرگی که دارند از یک طرف وزمین که ذره ای بیش ازآسمانها وهستی نیست در طرفی دیگر. چه رویدادی درپیش است وچه رازی دراین ذره نهفته است ، درمقابل آن همه ابرکهکشان ها وکوکب ها وزینترگشته است ، درآن چه نیرو وچه جاذبه ای فراتر از جاذبه های اجرام واحجام وجود یافته است. سنت وقانون خداوند اینگونه مرسوم گردید ، زمین را مرکز ثقل هستی قرارداده است زیرادرآن موجودی بنام انسان ،  جای گرفته است که این همه هستی سوی او اقبال دارد وفراتر ازآن تمام عالم عقل واندیشه ازافق اعلی هرساله درپس شعبان وحلول ماه مبارک رمضان فرو می آیند تا راز سنگین زمین را در لبان تشنه  و دل های لبریز از ایمان انسانهای مومن نظاره کنند ودریابند که این جاذبه ها ونیروها حاصل تحمل بارامانتی بوده است که غیراز انسان تمام مخلوقات ریز وکلان ازپذیرش آن ناتوان بوده است و برای همین است که محاسبان دیوان الهی وسرایندگان ملک خدایی با نثاردرود وسلام این پیوند مدام ومبارک آسمان وزمین ، این عظمت وبزرگی را به انسانهای خداجوی وتکلف پذیرتبریک گویند . حال ای مسلمان وقت آن رسیده که با اخلاص وتقوا و بریدن ازخواسته های دنیوی بر شنزار عجب وکبر بگذاری وفرازی دیگر یابی مگرنه این است ، مگر نه این است در ماه ضیافت خداوند . ماه عروج وقیام برای تو فرصت است . قدر منز لت خودت را درک کنی تا که عالم بالا نیز با اکرام از تو پذیرایی کنند . مبادا دل بستگی های دنیایی تو را در کام خود فرو برد، خدایت را به فراموشی بسپاری و در این ایام تقدیر از کریمان، بی وزن و زیانمند گردی .

برادران و خواهران گرامی با عرض سلام و آرزوی موفقیت همه ی ما در مسیر بندگی (الله) وعرض تبریک وتهنیت مجدد بخاطر حلول ماه بیداری ایمان ، تلاوت قرآن ، ضیافت رحمان ، برکت واحسان ، شب زنده داری زنده دلان ، همدردی با بینوایان امیدوارم که بخاطر داشته باشید حضور ما در این کره ی خاکی برای ماموریتی بسیار مهم وسرنوشت سازی می باشد و فراموش کردن یا بی توجه بودن به این ما موریت  ، نتیجه ای جز آشفتگی روح و روان ، پراکندگی افکار و اذهان ، سردر گمی و بی هویتی انسان و پا نهادن در وادی نابودی ویژگیهای ارزشی آدمیان چیزی به دنبال ندارد و بدیهی است که انجام هر کاری مستلزم استفاده از ابزار وامکانات خاص آن کار است بهمین خاطر خداوند عالمیان برای حرکت ما بسوی کمال و رسیدن به قله ی بندگی و برآمدن از عهده ی ما موریت  جانشینی او در این کره ی خاکی ، ایستگاه های آموزشی ، تقویتی ، تربیتی و تو جیهی را در مسیر  ما قرار داده تا هر ازگاهی با تو قف در این ایستگاه ها ، تغذیه ی لازم ، شارژ کافی و نیروی جوابگو را برای ادامه مسیر بگیریم .

خداوند منان را سپا سگزاریم که با دادن فرصت مجدد جهت جبران کمبود یها و رفع و تکمیل نا تمامیها ی بندگی ، به یکی از این ایستگاه ها که همان ماه رمضان است رسیدیم . امیدواریم که بتوانیم در این فرصت کوتاه رضایت پروردگار را بدست آورده و توشه ی لازم سفر خود را تهیه نماییم . وچون انجام دقیق ، اصولی و به موقع هر کاری نیازمند داشتن آگاهی لازم در مورد آن کار است . برآن شدیم که معلومات و آگاهی های لازم در مورد این فریضه مهم الهی را در اختیار شما عزیزان قرار دهیم . خدا وند همه ی ما را عاقبت بخیر گرداند .

لازم به ذکر است که بخاطر ماندگاری بیشتر مسایل در ذهن وفهم عمیق تر ودقیق تر آن ، مباحث را بصورت سوال و جواب ارائه خواهیم داد :

س: روزه ی ماه رمضان چه تاریخی فرض و واجب شده است ؟

ج: ماه رمضان در ۱۰ شعبان سال دوم هجری بعد از تحویل قبله مسلمانان از بیت المقدس به سوی کعبه فرض گردید ه است .

س: پیامبر گرامی در طول عمر مبارکش چند سال روزه گرفت ؟

ج: ۹ رمضان در ۹ سال

س: آیا روزه گرفتن فقط برما مسلمانان واجب است ؟

ج: خیر ،روزه بر ملتهای گذشته نیز واجب بوده ،  اما اختصاص ماه رمضان فقط برای امت محمدی (ص) است .

س: دلیل واجب شدن ماه رمضان در اساسنامه ما مسلمانان (قرآن) چیست ؟

ج: آیه ی ۱۸۳ و ۱۸۴ سوره بقره : {یا ایها الذین آمنواکُتب علیکم الصّیام کما کُتب علی الذین من قبلکم لعلّکم تتّقون }

س: در سنت پیامبر(ص) که تفسیر و توضیح قرآن است ، دلیلی بر واجب شدن رمضان وجود دارد؟

ج: در سنت نیز دلایل بسیار زیادی وجود دارد از جمله :{ بُنی ا لا سلام علی خمس : شهاده ان  لا اله الا الله ، وان محمداً رسول الله وإ قام الصّلاه ، وایتاء الز کاه ، وصوم رمضان ،وحجِّ البیت من استطا ع الیه سبیلا} متفق علیه .

س: آیا بر واجب شدن ماه رمضان اتفاق نظر وجود دارد ؟

ج: آری ، به اجماع همه ی مسلمانان در طول تاریخ اسلام ، روزه رمضان واجب و کسی که منکر فرضیت آن باشد از اسلام خارج  و حکم خدا و رسول او را نقض نموده است .

س: چرا ماه رمضان واجب شده است ، فلسفه وحکمت این کار چیست ؟

ج: قبل از هر چیز مسلمان باید بداند که روزه رمضان مبارک است که خداوند آن را واجب کرده و باید در برابر خالق تسلیم و بدیده ی یکی از وظایف بندگی به آن بنگریم صرف نظر از نتایج و فواید آن ، اما روزه نیز مانند سایر عبادات و واجبات ضمن اظهار بندگی وتسلیم شدن در برابر فرمان حق تعالی ، متضمن حکمت ها و فواید بی شماری است ، از جمله : ریاضت روحی ، تربیت نفس وتمرین اخلاص ، خو گرفتن به صبر ، اظهار بندگی ، ابراز همدردی با گرسنگان ، تصفیه ی ذهنی ، تثبیت ارزشها ی اخلاقی مانند : عفت زبان ، گوش وچشم ، مجاهده ی نفس و مقاومت در برابر هوا و هوس های شیطانی ، امانت داری و احساس حضور همیشگی خداوند در نهان و آشکار ، تقویت اراده ، شکل گیری در شخصیت ایمانی ، عادت کردن به نظم وانضباط ، حفظ سلامتی ،تجدید حیات و …………… .

س: چگونه اطمینان حاصل کنیم که ماه رمضان شروع شده است ؟

ج: به دو روش : 1_ در صورتی که آسمان صاف و روشن باشد ، حد اقل یک نفر مسلمان ماه را ببیند.

2_ در صورتی که هوا ابری ویا غبار آلود باشد و رؤیت ماه ممکن نباشد ، ۳۰ روز ماه شعبان را تکمیل و فردای آن روز را رمضان اعلام مید اریم .

س: روزه گرفتن _ یوم الشک _ روز سی ام شعبان _ چه حکمی دارد ؟

ج: ممنوع است .

س: کسی که شخصا" و به تنهایی ماه را می بیند روزه بر او واجب است ؟

ج: بله ، بنابر مذهب امام شافعی و بقیه مذاهب ثلاثه روزه بر او واجب است .

س: آیا رؤیت هلال در شهری یا کشوری ، برای سایر شهر ها و کشور ها حجت و دلیل است ؟

 ج: جمهور علماء آن را دلیل و حجت می دانند و می گویند : اگر در شهر ی یا کشوری ماه رمضان رؤیت شد همه ی بلاد اسلامی  می توانند از آن تبعیت کنند اما شافعیه اظهار میدارند که : اگر دو شهر یا کشور نزدیک باشند جایز است و گرنه درست نیست . نظر مجمع بین المللی فقه اسلامی و بزرگانی چون عبد الکریم زیدان و زحیلی و امثالهم بر اینست که در صورتی که کشور ها و یا شهر ها در جزیی از شب و یا روز با هم مشترک باشند ، دلیل و حجت محسوب می شود . و این دیدگاه به وحدت مسلمانان و مدارک موجود شرعی نزدیک تر است .

س: شروط واجب شدن ماه رمضان چیست ؟

ج: برای اینکه روزه ماه رمضان بر کسی واجب شود باید چند شرط داشته باشد از جمله : ۱- مسلمان باشد ، بدین معنی که : دین اسلام را به عنوا ن آیین زندگی خود قبول داشته باشد ۲- بالغ باشد : یعنی روزه ماه رمضان بر بچه ها و ا جب نیست ، اما اگر دختر بچه و پسر بچه توان روزه گرفتن را داشته باشند بر سرپرست آنها لازم است که در ۷ سالگی به آنان دستور روزه گرفتن و در ۱۰ سالگی با جدیت بیشتر به روزه آنها رسیدگی کند ۳- عاقل باشد ، پس روزه بر دیوانه و بیهوش و کسانی که در حال کما هستند واجب نیست ۴- پاک بودن زن از حالت قا عدگی و نفاس بد ین معنی ، خانمی که در حال پریود ماهانه بسر می برد و یا دوره ی نقاهت پس از زایمان را می گذراند تا زمان پاک شدن رزه بر آنها واجب نیست .

س: اگر زنی قبل از اذان صبح عادت ماهیانه اش قطع شود و فرصت غسل را نداشته باشد روزه اش چه حکمی دارد ؟

ج: حکم شرعی روزه خانمی که قبل از اذان و طلوع فجر صادق عادتش قطع شود همانند فرد جُنُب می باشد هر دو می توانند غسل را به بعد موکول نمایند و روزه آنها صحیح می باشد .

س: چه کسانی ویا در چه حالتی نگرفتن ماه رمضان عذر موجه محسوب می شود و گناهی درآن نیست ؟

ج: روزه فرض عینی است . یعنی هر مرد و زن مسلمانی که واجد شرایط باشند ، روزه برآنها واجب است ، اما چون دین اسلام بر پایه ی آسانگیری و آسانی استوار است و گاهاً شرایطی پیش می آید که گرفتن روزه

را دشوار می سازد ، لذا خوردن ماه رمضان در آن شرایط عذر موجه محسوب می شود و گناهی بر شخص مترتب نخواهد شد .

۱- زن ومرد مسن وسالخورده ، اگر روزه در توان آنها خارج است و باعث اذیت و ناراحتی آنان می شود می توانند روزه نگیرند و به جای هر روز خوراک مسکینی بدهند { مانند یک وعده خوراک متوسط خود ، یا بهای آن }

۲- مریض : اگر شخصی مریض بود و امید بهبودی نداشت و گرفتن روزه سبب آزار او گردید روزه را بخورد وبه ازای هر روز خوراک مسکینی پرداخت نماید . اما اگر امید بهبودی داشت منتظر بماند و بعد از سلامتی کامل آن را قضا نماید .

۳- فرد سالمی که روزه گرفتن او را مبتلا به بیماری کند و متخصصین مسلمان بر این باور باشند که روزه سلامتی او را به خطر می اندازد می تواند همانند فرد مریض عمل کند .

۴- صاحبان مشاغل سخت و طاقت فرسا ، کسانی که ما یحتاج زندگی خود را از مشاغل سختی همچون ، آهنگری ، خبازی ، کار در معدن و ……، تهیه می نمایند ، اگر ترک آن کار در ماه رمضان آنان را متضرر می سازد ، می توانند روزه نگیرند و بعداً  قضا دهند ، مشروط براینکه ، گرفتن روزه آنها را دچار سختی کند .

 5- کسی که گرسنگی و تشنگی بر او فشار آورده و ترس هلاک دارد ، افطار می کند و بعداً قضا می نماید .

۶- مسافر ، کسی که به سفری  برود  که بتواند در آن نماز را قصر کند ، می تواند روزه را بخورد و بعداً قضا دهد { مسافت قصر از نظر جمهور فقها حدودا"(90-80) کیلو متر می باشد } .

۷- زن حامله و شیرده از ترس اینکه مبادا با گرفتن روزه خودشان دچار ضرر شوند رمضان را بخورند می توانند روزه نگیرند و بعداً فقط قضا دهند . و اگر از ترس متضرر شد ن خود و بچه هایشان روزه نگیرند بازهم تنها قضا بر آنها واجب ا ست اما اگر از ترس بچه هایشان افطار کنند علاوه بر قضا بنا بر قوی ترین و راجح ترین دید گاه ها ، کفاره نیز واجب ا ست . ۱

س: آیا خانمهایی که در مراکز شیرخوارگاه مشغول شیر دهی هستند و حقو ق دریافت می کنند می توانند روزه نگیرند ؟

ج: حکم شرعی این خانمها نیز همانند خانمهای حامله و شیرده  است  تا جایی که قاضی حسین از تبار فقها ی شافعیه در مجمو ع می فرمایند : { اگر بچه ، به سبب روزه گرفتن زن شیرده مزد بگیر متضرر شود ، واجب است روزه را بخورد }

س: آیا قتال فی سبیل الله ، عذر است برای نگرفتن روزه ؟

ج: در صورتی که سبب تضعیف مجاهد شود گرفتن روزه واجب نیست و کراهت دارد .

س: ارکان و پایه های روزه کدامند ؟  

ج: پایه و اساس روزه ۲رکن دارد رکن اول نیت است ، رکن دوم خوداری از چیز هایی که روزه را باطل می کند .

س: نیت و شرایط آن چیست ؟

ج: شرط اول آن است که نیت در شب باشد و قبل از اذان صبح صورت گیرد ، شرط دوم ، نوع روزه را مشخص کند مثلاً : روزه ی چه ماهی و چه روزی ، شرط سوم ، تکرار نیت برای هر روز ، پس یک نیت برای ماه رمضان کافی نیست ، و باید هرشب قصد روزه گرفتن فردا را داشته باشد .

۱ – کتاب : المفصل فی احکام المراه و بیت المسلم . دکتر زیدان ،ص (۴۰-۳۹)

 

س: چه چیزهایی روزه را باطل می کند ؟ و خود داری از چه مواردی لازم است ؟

ج: ۱- خوردن و آشامیدن ، در صورتی که عمداً  و از روی آگاهی باشد روزه را باطل می کند

۲- رسیدن چیزی به درون بدن از طریق منفذ ها و راههای باز بدن مانند : حلق ، گوش ، بینی و …..

۳- استفراغ عمدی ولو اینکه چیزی به داخل شکم بر نگردد ، روزه را باطل می کند

۴- نزدیکی و مقاربت با همسر

۵- استمناء و خود ارضایی

۶- خون قاعدگی ماهانه (حیض) و خون نفاس (بعد از زایمان ) هر دو روزه را باطل می کند

۷- دیوانگی و مرتد شدن (برگشتن از دین )یعنی اگرکسی در حال روزه دیوانه شد و یا کلمات کفر ، شرک ، تو هین به خدا ، رسول ،  قرآن و ….. به کار ببرد روزه ی او باطل و فاسد محسوب می شود .

 

س: آیا خون استحاضه و حجامت روزه را باطل می کند ؟

ج: خیر ، باطل نمی کند .

س: آیا معاینه مهبلی خانمها روزه را باطل می کند ؟

ج: برای پیروان مذهب امام شافعی و احمدابن حنبل جایز نیست و روزه را باطل می کند

س: باقیمانده های غذا در بین دندان ها چه حکمی برای روزه دار دارد ؟

ج: اگر پس مانده غذا زیاد بود و شخص روزه دار می توانست آن را جدا و پرت کند ، این کار واجب است و در صورت جدا کردن و بلعیدن روزه را فاسد می کند اما اگر پس مانده اندک بود و جدا کردنش مشکل بود نیازی به این کار نیست .

س: بو سیدن ، در آغوش گرفتن ، همخواب شدن ، دست زدن با شهوت و … ، برای زن و مرد روزه دار چه حکمی دارد ؟

ج: اگرشخص جوان بود و گمان تحریک شهوت و انزال منی غالب بود ، این کارها حرام است . اما اگر پیر و مسن بود و انجام این قبیل کارها باعث تحریک شهوت و شهوی شدن او نمی شد حرام نیست ، در نتیجه بهتر است در هر دو حالت خودداری شود .

س: دیدن فیلمهای غیر اخلاقی و منافی عفت و مستهجن و یا مجسم کردن تصاویر سکسی برای فرد روزه دار چه حکمی دارد ؟

ج: این کارها در هر حال حرا م و در ماه رمضان حرمت بیشتری پیدا می کند ، ودر صورتیکه سبب انزال منی شود روزه را باطل می کند .

س: لطفا" سن تکلیف پسران و دختران را توضیح دهید ؟

ج: تکلیف ، با بلوغ و عقل محقق می گردد ، پس هرگاه انسان عاقل به حد بلوغ رسید مکلف محسوب می شود چه پسر باشد چه دختر ، از آن پس احکام شریعت بر او لازم می شوند ، البته علایم بلوغ در پسران و دختران متفاوت است .

علایم بلو غ :

– قاعدگی و باردارشدن علامت بلوغ دختران است حتی اگر زود تر از سن پانزده سالگی این اتفاق برایشان رخ دهد

– انزال در خواب یا بیداری همراه با شهوت ، اعم از پسر یا دختر ، اگر چه قبل از سن پانزده سالگی باشد

– روییدن موی زیر ناف

– رسیدن به سن پانزده سالگی برای پسر و دختر  

س: کسی که نماز نمی خواند ولی روزه می گیرد ، آیا روزه اش صحیح می باشد ؟

ج: جمع کثیری از علماء و فقها بر این باورند که روزه اش صحیح نیست و باید نماز هم بخواند چون فاصله بین اسلام و کفر نماز است و صحیح ترین دیدگاه ها این است که تارک عمدی نماز پادر دایره ی کفر نهاده است و ضروریست بدونه درنگ تو به نماید .

س: آیا کشیدن و در آوردن دندانها موجب فاسد شدن روزه می گردد؟

ج: در صورتی که نگذارد خون به داخل حلق و معده برود ، ا شکال ندارد .

س: استفاده از قرص جلو گیری بخاطر قضا نشدن رمضان تو سط خانمها چه حکمی دارد ؟

ج: بهتر است که خانمها بگذارند عادت ماهیانه آنها روال طبیعی خود را طی کند ، اما اگر دوست نداشتند که روزه ی آنها قضا شود استفاده از قرص جلو گیری مانعی ندارد بشرطی که دارو شناخته شده و زیر نظر پزشک باشد .

س: حکم استفاده از اسپری تنفسی برای بیماران تنگی نفس چیست ؟

ج: استفاده از آن برای روزه داران مبتلا به تنگی نفس اشکالی ندارد چون صرفا به مجاری تنفسی رسیده و موجب باز شدن آنها می گردد

س : آیا استفاده از قطره چشمی روزه را باطل می کند ؟

ج : خیر

س : استفاده از سرم و آمپول چه حکمی دارد ؟

ج : هر نوع آمپول و سرمی که حاوی مواد غذایی باشد روزه را باطل می کند در غیر این صورت اشکالی ندارد .

س : استفاده از شیاف مقعدی چه حکمی داره ؟

ج : روزه را باطل می کند .

س: استفاده از خمیر دندان برای شخص روزه دار چه حکمی دارد ؟

ج: اگر به معده نرود جایز است ، ولی بهتر است که نظافت دهان و دندان قبل از فجر یا بعد از غروب انجام شود .

س: چشیدن غذا برای روزه دار چه حکمی دارد ؟

ج: اگر نیازی به این کار باشد اشکالی ندارد که مقداری از غذا را گرفته و آن را سر زبانش بگذارد و مزه کند اما نباید چیزی از آن را ببلعد .

س: کسی که در رمضان از روی عمد عمل مجامعت انجام دهد چه حکمی دارد ؟

ج: بر آن شخص قضا و کفاره همراه با توبه لازم است ، کفاره عبارت است از آزاد کردن برده ای ، اگر نتوانست ، روزه گرفتن دو ماه پیاپی و بدون فاصله ، و اگر توانست خوراک دادن شصت نفر از مستمندان .

س: حکم خواندن  از روی قرآن در نماز تراویج چیست ؟

ج: جمهور علماء آن را جایز دانسته اند .

س: حکم مقدم کردن شش روز شوال بر قضای رمضان چه حکمی دارد ؟ آیا جایز است کسی که از رمضان خورده است سنت شوال را بگیرد ؟

ج: کسی که قضای رمضان بر او لازم است بهتر آن است که ابتدا روزه های قضایی را کامل نموده سپس شش روز شوال را روزه بگیرد ، زیرا اگر شش روز شوال برروزه های قضا مقدم شود با حدیث پیامبر (ص) که فرموده است : شش روز شوال بعد از تکمیل روزه ی ماه رمضان باشد از نظر ترتیب مطابقت نمی کند .

س: حکم تبریک گفتن فرا رسیدن ماه رمضان چیست ؟

ج: تبریک و شاد باش گفتن به یکدیگر به مناسبت آمدن ماه رمضان بوسیله ی ملا قات حضوری یا از طریق نامه ، تلفن و یا پیام کوتاه جایز است ، زیرا دعای خیر است و علامه ابن رجب برای جواز این کار چنین استد لال کرده است ، پیامبر (ص) حلول ماه رمضان را به یارانش مژده می داد .

منبع: پیام بیداری